Według naukowców i klinicystów z USA zrzeszonych w American Heart Association (AHA) ponad 1/4 dorosłych na świecie cierpi na schorzenie wątroby, które jest istotnym czynnikiem ryzyka chorób serca. Jest to niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD) i jego pochodna – metabolicznie zależna stłuszczeniowa choroba wątroby (MAFLD).
Ponieważ w wielu przypadkach kryteria diagnostyczne są zbyt nieostre, by oba te schorzenia odróżnić, występują one pod jedną wspólną nazwą: niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD).
NAFLD występuje, gdy w wątrobie odkładają się podwyższone ilości tłuszczu, co czasami powoduje stan zapalny i bliznowacenie. Częstość występowania NAFLD jest szacunkowa, gdyż jest to choroba cicha, długo niedająca wyraźnych objawów bądź są to objawy skąpe i trudne diagnostycznie do zakwalifikowania.
Te twierdzenia znalazły się w oświadczeniu American Heart Association opublikowanym w lipcu br.
Oświadczenie AHA jest ekspercką analizą aktualnych badań i może stanowić podstawę przyszłych wytycznych. Warto dodać, iż stowarzyszenia specjalizujące się w gastroenterologii publikowały już oświadczenia na temat tego schorzenia, jednak skupiają się one na toksyczności (w tym bliznowaceniu, marskości i raku wątroby), a nie na ryzyku chorób serca.
– Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD) jest powszechnym schorzeniem, które często jest ukrywane lub pomijane w rutynowej opiece medycznej. Ważne jest, aby wiedzieć o nim i leczyć je wcześnie, ponieważ jest to czynnik ryzyka przewlekłego uszkodzenia wątroby i chorób układu krążenia. Istnieją dwa rodzaje NAFLD: jeden, gdy w wątrobie występuje tylko tłuszcz (niealkoholowe stłuszczenie wątroby), a drugi, gdy występuje również stan zapalny i bliznowacenie (nazywane niealkoholowym stłuszczeniowym zapaleniem wątroby lub NASH). Nadmierne spożycie alkoholu może powodować podobne złogi tłuszczu i dysfunkcję wątroby, dlatego termin NAFLD jest używany do odróżnienia choroby spowodowanej nadmiernym spożyciem alkoholu od choroby bez spożycia alkoholu jako podstawowej przyczyny – stwierdził w komentarzu do oświadczenia prof. dr Barton Duell, pracujący w Knight Cardiovascular Institute oraz Division of Endocrinology, Diabetes and Clinical Nutrition na Oregon Health & Science University w Portland w stanie Oregon.
NAFLD może pozostawać niezdiagnozowane przez lata, dlatego w oświadczeniu podkreśla się potrzebę świadomości i monitorowania NAFLD, dostępu do ulepszonych narzędzi do badań przesiewowych i leczenia oraz zaznacza konieczność zmiany stylu życia, aby pomóc w zapobieganiu i leczeniu choroby.
Warto zauważyć, iż NAFLD zwiększa ryzyko chorób serca, a właśnie te choroby są główną przyczyną śmierci osób z NAFLD. Istnieje wiele czynników ryzyka dla tych schorzeń, w tym zespół metaboliczny (podwyższony poziom cukru we krwi i trójglicerydów we krwi, tkanki tłuszczowej w jamie brzusznej i wysokie ciśnienie krwi), cukrzyca typu 2, upośledzona tolerancja glukozy (stan przedcukrzycowy), otyłość. Jednak osoby z NAFLD są bardziej narażone na choroby serca niż osoby, które mają te same czynniki ryzyka chorób serca bez choroby wątroby. NAFLD można często zapobiegać, a w przypadku zachorowania utrzymywać pod kontrolą, zachowując normalne poziomy wagi, regularnie ćwicząc, stosując zdrową dla serca dietę i kontrolując takie schorzenia, jak cukrzyca typu 2 i podwyższony poziom trójglicerydów.
Czynniki genetyczne odgrywają również rolę w tym, czy dana osoba rozwinie NAFLD i czy prowadzi do NASH, marskości lub raka wątroby. – Chociaż zdrowy tryb życia może pomóc uniknąć NAFLD, niektórzy mogą rozwinąć NAFLD pomimo starań. Na drugim końcu spektrum niektóre osoby mogą mieć strukturę genetyczną, która chroni je przed rozwojem NAFLD pomimo otyłości, cukrzycy typu 2, zespołu metabolicznego, niezdrowych nawyków żywieniowych lub siedzącego trybu życia – zauważył prof. Duell.
Większość osób z NAFLD jest niezdiagnozowana, co stanowi barierę dla optymalnego postępowania medycznego. Początkowe stadia NAFLD na ogół nie dają żadnych objawów, ludzie czują się dobrze, a rutynowe badania krwi mogą nie wykazywać nieprawidłowości. Często podwyższony poziom enzymów wątrobowych we krwi, prawdopodobny objaw NAFLD, może być błędnie przypisywany skutkom ubocznym leków lub niedawnemu spożyciu alkoholu. Ponadto brak podwyższonego poziomu enzymów wątrobowych nie wyklucza NAFLD lub NASH.
– Brak świadomości częstego występowania NAFLD przyczynia się do niedodiagnozowania – dodał Duell.
Badania – np. USG wątroby – które mierzą elastyczność wątroby, tłuszcz i sztywność (w wyniku bliznowacenia) w wątrobie, mogą wykryć NAFLD. W przypadkach wątpliwych ostatecznym testem do diagnozowania bardziej zaawansowanych stadiów NAFLD jest biopsja wątroby. Jest to jednak badanie inwazyjne i kosztowne. Tymczasem jeżeli NAFLD zostanie zdiagnozowane we właściwym czasie, uszkodzenie wątroby może być odwracalne.
– Dobrą wiadomością dotyczącą NAFLD jest to, iż zdrowe odżywianie, regularne ćwiczenia i utrata masy ciała lub unikanie przyrostu masy ciała to cenne interwencje mające na celu poprawę zdrowia większości z nas, niezależnie od tego, czy mamy NAFLD – powiedział Duell.
Zmiany stylu życia są podstawą leczenia wczesnego NAFLD. Zalecenia dietetyczne obejmują zmniejszenie spożycia tłuszczu, ograniczenie spożycia cukrów prostych oraz wybór warzyw i produktów pełnoziarnistych bogatych w błonnik. Dieta w stylu śródziemnomorskim jest jedynym specyficznym wzorcem żywieniowym zalecanym do leczenia NAFLD i NASH. Wszystkie zalecenia mówią o unikaniu alkoholu, ponieważ choćby niewielkie spożycie alkoholu może pogorszyć NAFLD i zakłócić zdolność wątroby do gojenia.
Konsultacja z dietetykiem może pomóc osobom z NAFLD zaplanować i utrzymać zdrową dietę oraz w razie potrzeby schudnąć. Przytoczono badania pokazujące, iż utrata choćby 10 proc. masy ciała dramatycznie zmniejszyła poziom tłuszczu w wątrobie, obniżył się również stopień zwłóknienia. Poprawa następuje już przy co najmniej 5-proc. utracie masy ciała. Również przy 20–30-minutowej aktywności fizycznej dziennie zmniejsza się poziom tłuszczu w wątrobie i poprawia się wrażliwość na insulinę, choćby przy braku utraty wagi.
Leki mogą być konieczne do leczenia cukrzycy typu 2, obniżenia poziomu cholesterolu lub zmniejszenia masy ciała. Optymalna opieka lekarska może również obejmować konsultację z lipidologiem, endokrynologiem lub gastroenterologiem.
Opracowanie: Marek Meissner
