Od czerwca 2025 roku cudzoziemcy mieszkający w Polsce będą musieli sprostać szeregowi nowych, zaostrzonych wymogów. Zamiast dotychczasowych propozycji, przygotowano już konkretne projekty ustaw, które zmienią zasady dostępu do świadczeń oraz opieki zdrowotnej. W planach jest m.in. obowiązek nadania numeru PESEL oraz rejestracji w Krajowym Rejestrze Cudzoziemców (KRC), prowadzonym przez Straż Graniczną. Bez tego formalnego potwierdzenia identyfikacji cudzoziemcy nie będą mogli korzystać z pełnego zakresu usług publicznych.
Co nowego wymaga się od obcokrajowców?
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji (MSWiA) zaproponowało kompleksowe rozwiązania mające uporządkować system świadczeń dla migrantów. Nowe regulacje obejmują:
- wprowadzenie obowiązku posiadania i aktualizacji numeru PESEL oraz wpisu do Krajowego Rejestru Cudzoziemców,
- wymóg legalnego zatrudnienia – umowa o pracę lub działalność gospodarcza – warunkująca prawo do świadczeń rodzinnych oraz edukacji dzieci (dzieci muszą uczęszczać do polskich szkół i być zarejestrowane w systemie SIO),
- obowiązek wykupienia polisy zdrowotnej z minimalną sumą gwarancyjną pokrywającą koszty leczenia do 30 000 euro; jej brak skutkować będzie odmową świadczeń zdrowotnych finansowanych przez NFZ oraz odmową przedłużenia karty pobytu.
Pełne egzekwowanie tych zasad ma ruszyć od września 2025 roku.
Polityczne deklaracje i reakcje
Szef MSWiA Tomasz Siemoniak jednoznacznie podkreślił, iż rząd działa gwałtownie i przygotowuje projekty ustaw w trybie pilnym:
„Taki projekt jest opracowywany w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji. Nie marnując ani dnia, poddamy go konsultacjom międzyresortowym.”
Z kolei premier Donald Tusk z zadowoleniem odniósł się do propozycji ograniczenia świadczeń 800 plus wyłącznie do migrantów faktycznie pracujących i płacących podatki w Polsce:
„Propozycja, aby wypłacać 800+ tylko tym migrantom, którzy rzeczywiście mieszkają, pracują i płacą podatki w naszym kraju, zostanie pilnie rozpatrzona przez rząd. Ja jestem na tak.”
Prezydent Karol Nawrocki zaś wyjaśnił powody swojego weta do nowelizacji ustawy ukraińskiej, stawiając na pierwszym miejscu potrzebę wsparcia tylko zatrudnionych obcokrajowców:
„Świadczenie 800 plus powinni dostawać tylko Ukraińcy, którzy pracują w Polsce. Prawo sprzed 3,5 roku trzeba skorygować.”
Praktyczne wskazówki dla cudzoziemców
Eksperci wskazują, iż szczególnie odczują skutki zmian osoby nieaktywne zawodowo oraz studenci z państw spoza Unii. Ograniczenia i weryfikacja mogą utrudnić im korzystanie z dotychczasowych świadczeń, a także doprowadzić do problemów z legalizacją pobytu.
Co można zrobić już dziś? Oto najważniejsze kroki, które powinni podjąć obcokrajowcy:
- Sprawdź ważność polisy zdrowotnej i upewnij się, iż suma gwarancyjna wynosi minimum 30 000 euro.
- Zarejestruj się wraz z rodziną w Krajowym Rejestrze Cudzoziemców – dostępny jest system online oraz oddziały Straży Granicznej.
- Zaktualizuj status zatrudnienia w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych i aktywuj profil na Platformie Usług Elektronicznych (PUE) – planowane są kontrole legalności pobytu.
Znaczenie dla polskiego systemu opieki i finansów publicznych
Rząd liczy, iż wprowadzenie opisanych wymagań pozwoli „uszczelnić system”, poprawiając kontrolę nad świadczeniami finansowanymi przez NFZ czy ZUS. Oczekuje się także oszczędności w budżecie państwa wynikających z wykluczenia osób nieaktywnych zawodowo z puli uprawnionych do korzystania z publicznej opieki zdrowotnej i świadczeń socjalnych.
Tymczasem opozycja i część ekspertów alarmują, iż zmiany mogą wykluczyć tysiące legalnie pracujących i zamieszkałych rodzin cudzoziemskich, wpływając negatywnie na integrację i sytuację społeczną.
Podsumowanie kluczowych zmian
- Od 1 czerwca 2025 r. wszyscy cudzoziemcy muszą mieć numer PESEL i być wpisani do Krajowego Rejestru Cudzoziemców,
- Prawo do świadczeń socjalnych i edukacji mają tylko osoby zatrudnione oraz ich dzieci uczęszczające do polskich szkół,
- Polisa zdrowotna z minimalną sumą gwarancyjną 30 000 euro będzie wymagana do legalizacji pobytu i leczenia w systemie NFZ,
- Brak spełnienia wymagań będzie skutkować odmową dostępu do publicznej opieki zdrowotnej i świadczeń rodzinnych.
