Opryszczka wargowa, potocznie nazywana „zimnem”, to jedna z najczęstszych infekcji wirusowych skóry i błon śluzowych. Jest wywoływana przez wirusa opryszczki zwykłej typu 1 (HSV-1), który po pierwotnym zakażeniu pozostaje w organizmie w stanie utajenia i może uaktywniać się pod wpływem różnych czynników, takich jak osłabienie odporności albo silny stres. Chociaż w większości przypadków zmiany opryszczkowe goją się samoistnie w ciągu kilku dni, infekcja może nawracać i prowadzić do powikłań. Jak można się zarazić opryszczką? Jakie są jej objawy i metody leczenia? Odpowiadamy na te i inne pytania!
Opryszczka wargowa jest chorobą o charakterze zakaźnym, a jednocześnie przewlekłym i nawrotowym. Pierwotne zakażenie wirusem HSV-1 następuje najczęściej w dzieciństwie lub młodości, zwykle w wyniku kontaktu ze śliną osoby zakażonej. Po wniknięciu do organizmu wirus replikuje się w nabłonku skóry i błon śluzowych, a następnie przemieszcza się wzdłuż nerwów czuciowych do zwojów nerwowych, gdzie pozostaje w stanie latencji (uśpienia). W okresach osłabienia odporności może dojść do jego reaktywacji, co skutkuje wystąpieniem zmian opryszczkowych.
Opryszczka wargowa nie jest jedynie problemem estetycznym – u noworodków i małych dzieci, osób z osłabionym układem odpornościowym oraz pacjentów po przeszczepach może prowadzić do poważnych powikłań. Dlatego warto znać sposoby jej leczenia i zapobiegania, by ograniczyć ryzyko nawrotów oraz przenoszenia zakażenia na inne osoby.
Opryszczka wargowa, czyli zimno na ustach. Co odpowiada za zakażenie?
Za zakażenie opryszczką wargową odpowiada wirus opryszczki pospolitej (zwykłej) typu 1 (HSV-1, Herpes Simplex Virus 1), który należy do rodziny Herpesviridae. Jest to wirus DNA, który po pierwotnej infekcji wnika do komórek nerwowych i tam pozostaje przez całe życie gospodarza.
Po pierwotnym zakażeniu wirus początkowo namnaża się w komórkach nabłonkowych skóry i błon śluzowych, wywołując miejscowy stan zapalny. Następnie migruje wzdłuż aksonów nerwów czuciowych do zwoju nerwowego trójdzielnego, gdzie przechodzi w stan latencji. W tej formie może pozostawać przez wiele lat, nie wywołując żadnych objawów. Jednak w sprzyjających warunkach może dojść do jego reaktywacji, co skutkuje pojawieniem się zmian opryszczkowych.
Czynniki sprzyjające reaktywacji wirusa to m.in. infekcje, gorączka, przewlekły stres, przemęczenie, ekspozycja na promieniowanie UV, urazy mechaniczne w okolicy ust oraz zmiany hormonalne, np. w trakcie menstruacji lub ciąży.
Jak można zarazić się wirusem opryszczki?
Wirus opryszczki pospolitej typu 1 przenosi się głównie drogą kontaktową. Do zakażenia dochodzi w wyniku bezpośredniego kontaktu z osobą zakażoną lub jej wydzielinami. Najczęstszą drogą transmisji jest kontakt ze śliną – poprzez pocałunki, używanie wspólnych naczyń, sztućców, ręczników czy kosmetyków.
Do przeniesienia wirusa może również przejść przez drobne uszkodzenia skóry i błon śluzowych. Rzadszą formą zakażenia wirusem opryszczki jest transmisja drogą kropelkową. Osoby zakażone mogą wydzielać wirusa nie tylko w trakcie aktywnej infekcji, ale także w okresach bezobjawowych.
Szczególnie narażone na zakażenie są noworodki i małe dzieci (opryszczkowe zapalenie jamy ustnej), osoby o obniżonej odporności oraz pacjenci poddawani immunosupresji. U tych grup choroba może mieć cięższy przebieg i prowadzić do groźnych powikłań, takich jak opryszczkowe zapalenie mózgu.
Nie tylko bolesne pęcherzyki. Jakie są objawy opryszczki wargowej?
Opryszczka wargowa przebiega etapami. Z każdym z nich związane są charakterystyczne objawy choroby.
• Faza prodromalna – przed pojawieniem się wykwitów skórnych występują objawy zwiastunowe, takie jak swędzenie, pieczenie, mrowienie lub napięcie skóry w okolicy ust.
• Faza zapalna – dochodzi do zaczerwienienia i obrzęku skóry.
• Faza pęcherzykowa – pojawiają się drobne, bolesne pęcherzyki wypełnione płynem surowiczym, zawierającym duże ilości wirusów.
• Faza owrzodzenia – pęcherze pękają, tworząc nadżerki.
• Faza strupowa – nadżerki pokrywają się strupami, które goją się i odpadają po kilku dniach.
Cały cykl trwa zwykle od 7 do 10 dni.
Jak leczyć opryszczkę na ustach?
Leczenie opryszczki wargowej polega głównie na łagodzeniu objawów i skróceniu czasu trwania infekcji. Najskuteczniejsze są leki przeciwwirusowe, takie jak acyklowir, walacyklowir i famcyklowir. Mogą być stosowane miejscowo w postaci maści lub doustnie w przypadku cięższych infekcji.
Pomocniczo stosuje się także środki łagodzące, takie jak maści cynkowe, pantenol, olejki eteryczne, np. z drzewa herbacianego oraz leki przeciwbólowe. U osób z częstymi nawrotami opryszczki można rozważyć długotrwałą terapię supresyjną lekami przeciwwirusowymi.
Domowe sposoby na opryszczkę wargową. Jak łagodzić objawy?
Oprócz leczenia farmakologicznego, istnieją domowe sposoby na opryszczkę w ustach. Zalicza się do nich:
• stosowanie zimnych okładów w celu złagodzenia bólu i obrzęku,
• nawilżanie skóry, aby zapobiec pękaniu zmian opryszczkowych,
• unikanie drażniących pokarmów, np. kwaśnych lub ostrych potraw,
• wzmacnianie odporności poprzez zdrową dietę, sen i redukcję stresu.
Czy opryszczka wargowa może powodować powikłania?
W większości przypadków opryszczka wargowa przebiega łagodnie, jednak u niektórych osób może prowadzić do powikłań. Najpoważniejszym z nich jest opryszczkowe zapalenie mózgu, które wymaga hospitalizacji i intensywnego leczenia.
Innym groźnym powikłaniem jest opryszczkowe zapalenie rogówki, mogące prowadzić do uszkodzenia wzroku. U noworodków opryszczka może mieć ciężki przebieg i w skrajnych przypadkach prowadzić choćby do sepsy, będącej bezpośrednim zagrożeniem dla życia. Dlatego szczególną ostrożność powinny zachować kobiety w ciąży i matki małych dzieci.
Opryszczka wargowa to powszechna infekcja wirusowa, która może nawracać przez całe życie. Chociaż nie da się całkowicie wyeliminować wirusa HSV-1 z organizmu, odpowiednie leczenie oraz profilaktyka mogą znacząco ograniczyć częstotliwość i nasilenie infekcji. W przypadku częstych nawrotów warto skonsultować się z lekarzem i rozważyć terapię przeciwwirusową.
