W recepturze aptecznej olejek miętowy najczęściej wchodzi w skład leków złożonych i z reguły pełni funkcji substancji poprawiającej smak czy zapach preparatu.
Nazwa polska: Olejek mięty pieprzowej
Nazwa łacińska: Oleum Menthae piperitae, Menthae piperitae aetheroleum
Olejek miętowy- historia i zastosowanie w przeszłości
Olejek miętowy jest głównym surowcem pozyskiwanym z liści rośliny Menthae piperitae, która należy do rodziny Lamiaceae. Ta bogata w składniki aktywne bylina charakteryzuje się intensywnym zapachem i chłodzącym smakiem. Mięta była znana już w starożytności, a wzmianki o niej można odnaleźć w mitologii, Biblii czy w filozofii. Roślinę wykorzystywano nie tylko do leczenia, ale również podczas gotowania, odstraszania gryzoni czy mycia zębów. Menthae piperitae po raz pierwszy opisano i sklasyfikowano w Anglii, gdzie wprowadzono ją do uprawy w połowie XVIII wieku.
Pozyskiwany z mięty olejek miętowy otrzymywany jest w wyniku destylacji parą wodną świeżych, nadziemnych części kwitnącej rośliny. Głównym składnikiem surowca jest mentol, którego zawartość mieści się w przedziale 30–55%. Wśród pozostałych komponentów wyróżnić można menton (14–32%), octan mentylu(2,8–10%), 1,8-cyneol (3,5–8,0%), izomenton (1,5–10%), mentofuran (1–8%), limonen (1,0–3,5%), pulegon (nie więcej niż 3,0%), karwon (nie więcej niż 1,0%).
Wygląd i adekwatności fizykochemiczne
Według FP X olejek eteryczny miętowy przyjmuje postaci bezbarwnej, jasnożółtej lub jasnozielonkawożółtej cieczy. Posiada charakterystyczny zapach i smak, wywołuje uczucie zimna. Związek nie rozpuszcza się w wodzie, natomiast miesza się z etanolem 96% i chlorkiem metylenu. Gęstość względna olejku miętowego mieści się w przedziale od 0,900 do 0,916 g/ml, a jego współczynnik załamania światła wynosi od 1,457 do 1,467. Surowiec należy chronić przed światłem i przechowywać w całkowicie wypełnionym, hermetycznym pojemniku, w temperaturze nie wyższej niż 25˚C.
Olejek miętowy- mechanizm działania i zastosowanie
Olejek miętowy pobudza procesy trawienne i wpływa rozkurczająco na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego. Wykazuje adekwatności odwadniające, żółciopędne i wiatropędne, a także słabe przeciwbólowe. Podobnie jak mentol, jego główny składnik, olejek ma działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjnie, przeciwświądowe oraz przeciwpasożytnicze. Hamuje rozwój i wzrost grzybów, poprzez blokowanie wytwarzania przez nie mykotoksyn. Za sprawą zawartego w nim eukaliptolu wykazuje adekwatności mukolityczne. Surowiec, podany na skórę, wywołuje delikatny efekt chłodzenia.
Olejek miętowy znajduje zastosowanie w przypadku kolki jelitowej, chorób wątroby i dróg żółciowych oraz w stanach spastycznych przewodu pokarmowego. Pomocniczo wykorzystywany jest w leczeniu mokrego kaszlu oraz schorzeń dermatologicznych, objawiających się swędzeniem, pieczeniem oraz pokrzywką. Surowiec wywołuje subiektywne uczucie zniesienia dolegliwości bólowych, dlatego stosowany jest w miejscowej terapii nerwobóli, bólów głowy czy bólów reumatycznych. Dodatkowo występuje w pastach do zębów oraz w płynach do płukania jamy ustnej i należy do surowców używany w gabinetach stomatologicznych oraz laryngologicznych.
Olejek miętowy bardzo często wchodzi w skład kosmetyków i może być obecny w tonikach, antyperspirantach, mleczkach czy balsamach do ciała. Związek ma pozytywny wpływ na cerę trądzikową i występuje w preparatach odświeżających oraz oczyszczających, oprócz tego wykorzystywany jest bezpośrednio do kąpieli czy masażu ciała. Menthae piperitae aetheroleum należy do związków chętnie używany podczas inhalacji i jest jednym z głównych składników popularnych sztyftów do nosa. Sprawdza się również do aromatyzowania powietrza w domu dzięki małych zapachowych kominków. Olejek miętowy, zastosowany w preparatach w niewielkiej ilości, może pełnić funkcję substancji pomocniczej, która poprawia smak i nadaje orzeźwiający zapach produktom.
Warto wspomnieć, iż cenne adekwatności olejku miętowego wykorzystywane są nie tylko w lecznictwie, ale również w przemyśle spożywczym. Surowiec używany jest do produkcji gum do żucia, słodyczy, herbat, a także wyrobów tytoniowych. Oprócz tego wchodzi w skład perfum, wód kolońskich czy świec zapachowych.
Olejek miętowy- przeciwskazania i działania niepożądane
Olejek miętowy jest stosunkowo dobrze tolerowaną substancją, która jednak w większych ilościach może wywołać takie objawy jak zgaga, nudności, biegunka czy wymioty. Oprócz tego w jednym z badań klinicznych opisano, iż surowiec może wpływać hamująco na układ CYP3A4. Skutkiem oddziaływania na cytochrom P450 może być wzrost stężenia felodypiny we krwi.
Warto wspomnieć, iż olejek miętowy jest zaliczany do surowców potencjalnie uczulających. Związek może wywoływać alergie, podrażnienia i zaczerwienienia, szczególnie u osób zmagających się z chorobami skóry. Dodatkowo, nie powinien być stosowany przez pacjentów z refluksem żołądkowo-przełykowym, ponieważ pobudza wydzielanie soku żołądkowego i może nasilać zgagę. Olejek miętowy jest przeciwskazany w przypadku zapaleniu dróg żółciowych, kamicy żółciowej czy przepukliny roztworu przełykowego.
Olejek miętowy jest substancją, dla której FP X nie ustala dawek maksymalnych, ale określa dopuszczalną zawartość mentolu w surowcu, która wynosi 50%. Wynika to z faktu, iż wspomniany związek ma wpływ na penetrację innych substancji i może zwiększać ich wchłanianie przez skórę. Unia Europejska ustaliła jednak najwyższą zalecaną dzienną dawkę surowca, która wynosi 1,2 ml czyli 1080 mg olejku z mięty pieprzowej. Wynika to z obecności hepatoksycznych składników – pulegonu i mentofuranu w olejku, co przekłada się na 140 mg toksycznych związków. W 2018 roku Mentahe piperitae aetheroleum w raporcie Cosmetic Ingredient Reviewn uznano za bezpieczny składnik kosmetyków. Oprócz tego, zaliczany jest do grupy bezpiecznych dodatków do żywności (GRAS), opracowanej przez Kongres Stanów Zjednoczonych.
Czytaj także: Jak wykonać wodę miętową?
Olejek miętowy- niezgodności recepturowe
Olejek miętowy wykorzystywany jest w recepturze aptecznej do sporządzania leków przeznaczonych zarówno do użytku wewnętrznego oraz zewnętrznego. Związek najczęściej stanowi składnik leków złożonych i rzadziej występuje jako preparat samodzielny. Dodatkowo zaliczany jest do grupy pomocniczych środków poprawiających smak i zapach leków, czyli corrigens. Surowiec używany jest do wytwarzania kremów, kropli, płukanek do nosa oraz gardła, a także roztworów alkoholowych. Z uwagi na swój lipofilowy charakter, olejek miętowy dobrze łączy się z tłustym podłożem, ale jest praktycznie nierozpuszczalny w wodzie.
Woda miętowa (Aquae menthae piperithae)
Rp.
Oleum Menthae 0,1
Talcum 1,0
Aquae dest. 100,0
M.f. sol.
Przygotowanie wody miętowej rozpoczyna się od roztarcia olejku z 10-krotnie większą ilością talku. W kolejnym etapie dodaje się wodę o temperaturze 40-50˚C i całość wytrząsa 3 razy po 10 minut. Otrzymaną mieszaninę sączy się do momentu otrzymania roztworu, który nie będzie opalizował. Gotowy płyn, który pełni funkcję środka poprawiającego smak i zapach, przechowuje się w ciemnej butelce.
Rp.
Vit. A liq. 10,0
Vit. E 5,0
Ol. Menthae gtt. N°5
Glycerini ad 250,0
M.f. sol.
Wykonanie płukanki do gardła rozpoczyna się od odważenia gliceryny do wytarowanej butelki. W kolejnym etapie dodaje się doustną witaminę A, zawierającą w swoim składzie emulgatory O/W, oraz gotowy lek z witaminą E. Na koniec dodaje się pięć kropel olejku i całość miesza się do otrzymania jednorodnego płynu. W tej sytuacji olejek miętowy, oprócz pełnienia funkcji corrigens, ma działać również antyseptycznie.
Opracowała: mgr farm. Aleksandra Wójtowicz
Literatura:
- Farmakopea Polska X. Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Warszawa 2014
- Mentha Piperita Oil. Kosmopedia.org. Dostęp na dzień 04.11.2024. https://www.kosmopedia.org/encyklopedia/mentha-piperita-oil/
- Olejek miętowy. Amara.pl. Dostęp na dzień 04.11.2024 https://amara.pl/katalog-produktow/substancje-do-receptury-aptecznej/substancje-do-receptury-aptecznej-oleje-i-olejki/olejek-mietowy-25g/
- Olejek miętowy w recepturze aptecznej. Dostęp na dzień 04.11.2024 https://aptekarski.com/artykul/olejek-mietowy-w-recepturze-aptecznej
