Odwrócenie ról w rodzinie – czym jest parentyfikacja?

Decyzja o posiadaniu potomstwa powinna być zawsze odpowiednio przemyślana, a rodzice muszą bezapelacyjnie liczyć się z poświęceniem, jakie niesie rodzicielstwo. Umysł dziecka jest jak gąbka, chłonie każdą sytuację, słowo, zachowanie ze swojego otoczenia. Od ojca i matki wymagane jest więc, by środowisko wychowania było stworzone najlepiej, jak to tylko możliwe, dając przy tym maluchowi odpowiednie warunki do rozwoju psychofizycznego.

Ma ono diametralny wpływ na jego dalsze losy, choćby w dorosłości. Niestety, często dochodzi w tym wypadku do nadużyć. Najważniejsze osoby w życiu młodziutkiego człowieka stają się jego „cichymi oprawcami”, rozpoczynając tym samym dramat dziecka. Dramat, którego może nigdy nie być do końca świadome. Następuje odwrócenia ról w rodzinie. To potomek staje się oparciem dla rodzica, mimo iż powinno być zupełnie inaczej.

Dorastanie bez oparcia, twardej, życiowej podpory oraz wzoru do naśladowania zniszczy dziecko, potem nastolatka, a w końcu – dorosłego. Taki wymóg bycia dojrzałym od najmłodszych lat, nie da możliwości naturalnego stania się dojrzałym człowiekiem. Czym dokładnie jest więc ta przemoc psychiczna w relacji dziecka i jego rodziców? Co powinniśmy wiedzieć o parentyfikacji?

Parentyfikacja to proces, w którym dziecko przejmuje odpowiedzialność za swoich rodziców, troszczy się o nich. „Dzielne dzieci” (Chojnacka, 2018) biorą na siebie problemy dorosłych, starają się dać im komfort oraz stanowią dla nich wsparcie w ich rozterkach i przeżyciach, pomimo iż nie są one w stanie im sprostać. Jest to dla nich zbyt obciążające.

Możemy wyróżnić dwa rodzaje parentyfikacji:

1) Parentyfikację instrumentalną, w której dziecko zaspokaja potrzeby fizyczne i materialne rodziny. Staje się „służącym” – regularnie sprząta, gotuje, dba o finanse, załatwia sprawy urzędowe, opiekuje się rodzicem w chorobie, chodzi z nim do lekarza, wykupuje recepty, wykonuje zabiegi pielęgnacyjne. Stale zajmuje się również swoim młodszym rodzeństwem.

2) Parentyfikację emocjonalną, gdzie dziecko staje się powiernikiem, terapeutą, przyjacielem, mediatorem czy partnerem. Traktowane jest ono jako „naczynie”, do którego rodzic przelewa swoje emocje. Jest ono wciągane w konflikty ojca i matki, przy czym wymaga się od niego bycia czymś w rodzaju arbitra, który musi te spory rozwiązać. Może stanowić pocieszyciela i łagodzić przykre emocje matki lub ojca, przyjmując je na siebie. W przypadku, gdy jeden z rodziców jest nieobecny albo niedostępny emocjonalnie dla drugiego, dziecko wypełnia tę pustkę, stając się tym samym partnerem życiowym. Skrajnością będzie tu seksualizacja tej relacji, co jest oczywiście wykorzystaniem fizycznym osoby małoletniej.