Czym jest IBS?
Zespół jelita drażliwego to jedna z najczęściej rozpoznawanych chorób układu trawiennego. Jest to dolegliwość idiopatyczna, co oznacza, iż nie da się jednoznacznie ustalić jego przyczyny. Definiowany jest przez następujące objawy: obecność dyskomfortu w obrębie brzucha, bóle brzucha, wzdęcia, przewlekłe biegunki i/lub zaparcia często występujące na zmianę, uczucie przelewania w jelitach. IBS występuje w trzech głównych wariantach:Reklama
biegunkowym,zaparciowym,mieszanym, w zależności od tego, czy dominują biegunki, zaparcia lub objawy przeplatają się między sobą.
Jeśli wśród objawów dominuje biegunka, to nasila się ona po posiłkach, rano i w sytuacjach stresowych. jeżeli dominują zaparcia, częstotliwość wypróżnień jest zmniejszona. Wycinki histopatologiczne pobranych fragmentów jelita u pacjentów z zespołem jelita drażliwego wskazują na większe zagęszczenie włókien nerwowych i obecność komórek z chronicznym stanem zapalnym, co częściowo implikuje organiczne pochodzenie schorzenia. Ponadto dostrzec można zwiększoną liczbę limfocytów T w śluzówce jelita, a także komórki tuczne, których zadaniem jest uczestnictwo w powstawaniu stanu zapalnego.
IBS - jakie są przyczyny choroby?
Nie znamy jednej samodzielnej przyczyny zespołu jelita drażliwego, spekuluje się, iż jest to choroba złożona o wielu komponentach przyczynowych. Wśród potencjalnych przyczyn wymienia się:
podłoże organiczne - większą wrażliwość jelita na ból i rozciąganie, nadmierny rozrost mikrobiomu jelitowego, zwłaszcza w jelicie cienkim (tzw. SIBO), zwiększoną odpowiedź ruchową jelita;podłoże psychiczne - większą podatność na stres, zaburzenia towarzyszące, np. nerwica, depresja, choroba obsesyjno - kompulsywna, zaburzenia osobowości.
Badania, które pozwolą wykryć IBS
Problem z diagnostyką zespołu jelita drażliwego jest taki, iż nie istnieją żadne specyficzne testy, pozwalające ze stuprocentową pewnością stwierdzić, iż mamy do czynienia właśnie z tą chorobą. Celem diagnostyki IBS jest wykluczenie stricte organicznej przyczyny dolegliwości, dzięki czemu można potwierdzić czynnościowy (idiopatyczny) charakter choroby. Ponieważ u chorych na IBS w badaniach (zarówno krwi, kału jak i badaniach obrazowych) nie występują odchylenia od normy, głównym zadaniem diagnostyki w kierunku zespołu jelita drażliwego jest wykluczenie takich odchyleń. Innymi słowy, należy wykluczyć choroby organiczne, które mogą dawać podobne objawy. W tym celu przeprowadza się następujące badania:
test tolerancji laktozy (tzw. test wodorowy) - w kierunku nietolerancji laktozy,gastroskopia i kolonoskopia - aby wykluczyć jakiekolwiek zmiany w wyglądzie i funkcjonowaniu przewodu pokarmowego, a także choroby takie jak wrzodziejące zapalenie jelita grupego czy zespół Leśniowskiego - Crohna,morfologia krwi obwodowej,badania biochemiczne z krwi,badanie ogólne kału,badanie kału na krew utajoną i pasożyty - wszystkie powyższe badania jak wyżej, aby wykluczyć organiczną przyczynę dolegliwości,badanie kału na kalprotektynę - w celu zdiagnozowania stanu zapalnego w jelitach,posiewy mikrobiologiczne kału,badanie kału w kierunku Clostridium difficile - mikrobiologiczne badania kału celem wykluczenia zakaźnej przyczyny dolegliwości.
Ponadto, część lekarzy zleca tzw. badanie w kierunku SIBO, czyli przerostu flory bakteryjnej jelit, które odbywa się na zasadzie wydychania powietrza po wypiciu roztworu laktulozy. W wydychanym powietrzu mierzy się wodór i metan, których duże stężenia świadczą o obecności nadmiernej ilości mikrobów w jelicie.
Jak sobie pomóc?
Każdy przypadek zespołu jelita drażliwego powinien być traktowany jednostkowo. Po pierwsze ze względu na różne postaci choroby, po drugie ze względu na różne rozłożenie przyczyn i nasilenie choroby. W dużej liczbie przypadków pomaga interwencja lekarska, zwłaszcza iż przypuszcza się, iż choćby 80 proc. przypadków jelita drażliwego związane jest z SIBO - nadmiernym rozrostem mikrobiomu jelitowego. jeżeli lekarz będzie podejrzewał SIBO, przepisze stosowny antybiotyk, skierowany przeciwko niektórym bakteriom jelitowym, który jednocześnie nie będzie niszczył mikrobiomu przewodu pokarmowego (np. ryfaksyminę).
W większości przypadków IBS trzeba skorelować z odpowiednią dietą, co wiąże się z samoobserwacją pacjenta: po jakich pokarmach czuje się lepiej, a po jakich gorzej. Rozwiązaniem, które może pomóc jest również psychoterapia, zwłaszcza skuteczna w obecności towarzyszących zaburzeń, np. lękowych czy depresyjnych.
Nie ma uniwersalnego leku na IBS, głównie ze względu na (najprawdopodobniej) złożoną i nie do końca wyjaśnioną etiologię tego schorzenia. Aby otrzymać stosowną pomoc lekarską należy skierować się do lekarza gastroenterologa, który dysponuje różnymi możliwościami leczenia i pomocy pacjentowi. Należy mieć na uwadze, iż przy zespole jelita drażliwego trzeba się uzbroić w cierpliwość i niejednokrotnie przejść przez leczenie metodą prób i błędów, aby znaleźć kurację odpowiednią dla siebie. Należy również pamiętać, iż IBS to choroba na całe życie, dlatego musimy się sami jakoś z nią "ułożyć" i spróbować normalnie żyć.
Źródła:
Weaver KR, Melkus GD, Henderson WA. Irritable Bowel Syndrome. Am J Nurs. 2017 Jun;117(6):48-55Patel N, Shackelford KB. Irritable Bowel Syndrome. [Updated 2022 Oct 30]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025Shaikh, S.D.; Sun, N.; Canakis, A.; Park, W.Y.; Weber, H.C. Irritable Bowel Syndrome and the Gut Microbiome: A Comprehensive Review. J. Clin. Med. 2023, 12, 2558
CZYTAJ TAKŻE:
