Objawy autyzmu – u dzieci, młodzieży i dorosłych. Czy to jest autyzm?

polskiautyzm.pl 4 lat temu

Objawy autyzmu widoczne są w 3 obszarach: (A) relacje z ludźmi, (B) mowa i komunikacja oraz (C) stereotypowe zachowania, zainteresowania i wzorce aktywności. Objawy autyzmu występują zwykle przed 3 rokiem życia, ale diagnoza może być postawiona u dzieci, młodzieży lub u dorosłych.

Cechy i zachowania, które wskazują na spektrum autyzmu to m.in.

Trudności w nawiązywaniu przyjaźni z rówieśnikami
Trudność w rozumieniu uczuć i myśli innych osób
Brak dzielenia się swoimi zainteresowaniami z innymi np. dziecko nie dąży do tego, aby rodzice zwracali uwagę na rzeczy, które są dla niego interesujące
Mniejsze dążenie do interakcji z ludźmi
Unikanie kontaktu wzrokowego
Opóźnienie rozwoju mowy
Nietypowy ton głosu np. monotonny pozbawiony melodyki (tzw. płaska prozodia)
Branie słów dosłownie, nie rozumienie sarkazmu, żartów lub droczenia się
Nie używanie gestów np. gestu wskazywania lub machania na do widzenia u dzieci
Powtarzanie słów lub dźwięków (echolalia)
Preferowanie niezmienności otoczenia i rutyny
Intensywne zainteresowanie wąską dziedziną wiedzy np. pociągi, dinozaury, liczby
Powtarzalne zachowania np. kręcenie się, trzepotanie rękami, układanie zabawek w rzędach

Z tego artykułu dowiesz się:

Jakie są objawy autyzmu u dzieci przed 3 rokiem życia?
Jakie są objawy autyzmu u starszych dzieci?
Jakie są objawy autyzmu u dorosłych?
Co zrobić, jeżeli podejrzewasz spektrum autyzmu?

Autystyczny umysł

Autystyczny umysł oznacza posiadanie stylu myślenia, uczenia się i nawiązywania relacji z ludźmi, który jest odmiennym od standardowego. Objawy autyzmu to w praktyce cechy i zachowania, które wynikają z posiadania autystycznego umysłu. jeżeli dobrze znamy sposób myślenia i odbierania świata przez osoby w spektrum autyzmu, możemy lepiej rozumieć się na co dzień oraz lepiej im pomagać. Na przykład:

kiedy wiemy, iż nadwrażliwość na dźwięki to duży dyskomfort, możemy zorganizować przestrzeń do wyciszania się
kiedy wiemy, iż osoby w spektrum autyzmu nie lubią zmian, wprowadzanie ich stopniowo może być dobrym rozwiązaniem
kiedy wiemy, iż osoby w spektrum autyzmu mają tendencję do zagłębiania się w swoją dziedzinę zainteresowań, możemy zastanowić się jak wykorzystać te zainteresowania do odnoszenia sukcesów w szkole lub w pracy
kiedy znamy styl komunikowania się osób z autyzmem, jesteśmy bardziej wyrozumiali i mówimy bardziej bezpośrednio
jeśli wiemy, iż dziecko nie zwraca na nas uwagi, kiedy do niego mówimy, bo ma autyzm, możemy nauczyć się innych, efektywnych sposobów przyciągania jego uwagi

Czym jest autyzm?

Autyzm jest zaburzeniem rozwoju, co oznacza, iż cały rozwój osoby z spektrum autyzmu jest odmienny od standardowego. Układ nerwowy osoby ze spektrum autyzmu od wczesnego dzieciństwa działa w sposób niestandardowy.

Przyczyny autyzmu nie są dokładnie poznane, ale prawdopodobnie występowanie autyzmu ma wiele wspólnego z genetyką. Dodatkowo, na występowanie autyzmu mogą wpływać niektóre czynniki środowiskowe tj. wiek rodziców, bycie wcześniakiem. Autyzm występuje u ok. 1 na 100 osób.

Autyzm jest nieco inny dla każdej osoby, każda osoba ma trochę inne objawy oraz trochę inne nasilenie objawów, dlatego mówimy o spektrum autyzmu.

Niektóre osoby dorosłe w spektrum autyzmu żyją zupełnie samodzielnie, inne osoby potrzebują wsparcia na co dzień.

Triada autyzmu – objawy autyzmu występują w 3 obszarach:

Relacje z ludźmi
Mowa i komunikacja
Stereotypowe zachowania, zainteresowania i wzorce aktywności.

Dziecko przed 3 rokiem życia – wczesne objawy

Zachowania, które mogą wskazywać na spektrum autyzmu widoczne są zwykle przez 3 rokiem życia.

Wczesne objawy autyzmu to:

brak reakcji na swoje imię w 12 miesiącu życia
brak zwracania uwagi na przedmioty na które patrzy rodzic lub które wskazuje rodzic
brak gestów np. gest „papa” na pożegnanie w wieku 12 miesięcy
brak gaworzenia w wieku 12 miesięcy,
brak wskazywania palcem do 14 miesiąca życia
małe zainteresowanie ludźmi
brak kontaktu wzrokowego
brak odwzajemniania uśmiechów i ekspresji twarzy rodzica,
brak prób zainteresowania rodzica tym co je ciekawi
brak zabawy “na niby” (np. udawanie, iż karmi lalkę) w 18 miesiącu życia

Jeśli podejrzewasz autyzm u dziecka, które ma 18-36 miesięcy, możesz wypełnić test przesiewowy na stronie badabada.pl. Wczesna diagnoza autyzmu jest bardzo ważna, warto nie odkładać wizyty u specjalisty.

Więcej o rozpoznawaniu autyzmu u dzieci przed 3 rokiem życia dowiedz się z artykułu: Wczesne objawy autyzmu.

Objawy autyzmu u dzieci

Opisane poniżej zachowania i cechy mogą wskazywać na spektrum autyzmu. Co ważne, żadna osoba w spektrum autyzmu nie przejawia wszystkich tych zachowań, ale tylko niektóre z nich. Różne może być także nasilenie objawów.

Jeśli widzisz wiele z tych zachowań u dziecka, może to być sygnał, iż warto skonsultować się ze specjalistą.

Interakcje społeczne

Objawy związane z wchodzeniem w relację z ludźmi są najbardziej charakterystyczne dla spektrum autyzmu. Autyzm to nie to samo co nieśmiałość lub introwertyzm. Osoby w spektrum autyzmu nie rozumieją intuicyjnie reguł kontaktów z ludźmi np. kto i kiedy powinien mówić podczas rozmowy, jak zaprosić rówieśnika do zabawy.

dziecko wydaje się być niezainteresowane ludźmi lub nieświadome ich obecności
nie potrafi inicjować kontaktu, bawić się wspólnie, zdobywać przyjaciół
nie lubi być dotykane, trzymane na rękach lub przytulane
w zabawie nie wchodzi w role
nie angażuje się w zabawy w grupie
nie naśladuje
nie używa zabawek w kreatywny sposób
nie bawi się na niby np. udawanie, iż jedna rzecz jest inną np. miska to kapelusz, łyżka to mikrofon
ma trudności w rozumieniu uczuć lub mówieniu o uczuciach
wydaje się nie słyszeć, kiedy inni zwracają się do niego
nie dzieli się osiągnięciami lub zainteresowaniami np. zabawkami, rysunkami

Komunikacja

Część osób w spektrum autyzmu (ok. 30%) nie mówi lub używa małej ilości słów, inne osoby uczą się mowy z opóźnieniem a jeszcze inne bardzo gwałtownie uczą się mówić i chętnie posługują się skomplikowanym słownictwem. Mowa może być odbierana jako nietypowa. Osoby w spektrum autyzmu często mają trudność w komunikacji niewerbalnej tzn. rozumieniu i stosowaniu gestów, wyrazów twarzy lub nawiązywaniu kontaktu wzrokowego.

Komunikacja niewerbalna

dziecko unika kontaktu wzrokowego
jego mimika twarzy jest niedostosowana do wypowiedzi
ma trudności z odczytywaniem mimiki twarzy, tonu głosu, gestów rozmówcy
wykonuje tylko nieliczne gesty w celach komunikacyjnych tj. wskazywanie szafki w celu otrzymania ulubionej zabawki

Komunikacja werbalna (mowa)

dziecko mówi nietypowym tonem głosu lub z nietypowym rytmem mowy np. wymawianie każdego zdania jak pytania
powtarza słowa lub zdania tzw. echolalia np. w odpowiedzi na pytanie, powtarza je, zamiast udzielenia odpowiedzi
mówi o sobie w 3 osobie tj. Janek chce jabłko – zamiast: ja chcę jabłko
agramatyzmy – nie uwzględnia w mowie form, odmiany wyrazów, wypowiada wyrazy w niepoprawnej formie gramatycznej
wypowiedzi sprawiają wrażenie nieadekwatnych do sytuacji
dziecko ma trudność w komunikowaniu potrzeb lub pragnień
bierze wypowiedzi zbyt dosłownie – nie rozumie poczucia humoru, ironii, metafor

Powtarzalne, stereotypowe zachowania

Wiele osób z autyzmem lubi niezmienność otoczenia oraz przywiązuje się do rutyn. Część osób ma intensywne pasje.

dziecko silnie przywiązuje się do rutyny np. nalega na codzienne chodzenie dokładnie tą samą drogą do szkoły
ma trudności z adaptacją do zmian w planie lub w środowisku np. płacze, kiedy przestawimy meble lub kiedy ma pójść do szkoły o innej godzinie niż zwykle
przywiązuje się silnie do niektórych zabawek lub obiektów tj. klucze, włączniki światła, nitki
spędza dużo czasu w zgłębianiu zainteresowania wąską dziedziną wiedzy np. rozkłady jazdy tramwaju, dinozaury, liczby, odkurzacze określonej marki
spędza dużo czasu w układaniu zabawek w specyficzny sposób, obserwowaniu poruszających się przedmiotów np. wentylator, pralka; lub koncentruje się na specyficznej części przedmiotu np. kółko od auta
wielokrotnie powtarza ruchy takie jak trzepotanie rękami na wysokości oczu, kręcenie się wokół własnej osi – tzw. stereotypie ruchowe lub autostymulacje

Inne objawy często powiązane z autyzmem

Hiperaktywnosć (dziecko jest bardzo aktywne)
Impulsywność
Mniejsza koncentracja uwagi
Nietypowe preferencje co do jedzenia i spania
Nietypowe reakcje emocjonalne
Nietypowe reakcje na ból
Nietypowe reakcje na bodźce sensoryczne np. nadwrażliwość na dotyk, mała wrażliwość na dźwięk

Wiele osób z autyzmem ma zaburzenia sensoryczne. Mogą to być nadmiernie lub bardzo słabe reakcje na doświadczenia zmysłowe: zapachy, dotykaną fakturę przedmiotów, smaki, dźwięki, np. dziecko reaguje na ciche dźwięki tak jakby były zbyt głośne, dziecko zdaje się nie czuć kiedy upadnie i rozbije kolano, dziecko płacze kiedy dotyka piasku.

Wiele osób z autyzmem ma nietolerancje pokarmowe i dolegliwości trawienne. Częste są nietypowe preferencje pokarmowe np. dzieci mogą jeść tylko jeden rodzaj pokarmu, odmawiać jedzenia pokarmu określonego koloru lub jeść niejadalne rzeczy (kredki, papier). Częste są także trudności ze snem np. trudności z zasypianiem, bezsenność.

Współwystępowanie

U części osób ze spektrum autyzmu współwystępują: ADHD (30-80% według różnych danych), zaburzenia lękowe (40%), epilepsja (20%), niepełnosprawność intelektualna (ok. 30%)

Bardzo rzadko osoby w spektrum autyzmu mają tzw. umiejętności wysepkowe – wyjątkowe zdolności w bardzo wąskiej dziedzinie tj. szybkie liczenie w pamięci, rysowanie z pamięci z niezwykłą ilością detali, zapamiętywanie ciągów liczb.

Objawy autyzmu u młodzieży i u dorosłych

Częste objawy spektrum autyzmu u młodzieży i u dorosłych to:

trudność w rozumieniu co inni ludzie myślą i czują
odczuwanie dużego niepokoju w sytuacjach społecznych
trudność w zdobywaniu przyjaciół lub preferowanie spędzania czasu w samotności
niezamierzone bycie niemiłym lub okazywania braku zainteresowania innym
trudność w opowiedzeniu o swoich uczuciach
branie słów dosłownie np. nie rozumienie sarkazmu albo znaczenia powiedzonek tj. przyganiał kocioł garnkowi
posiadanie takiej samej rutyny każdego dnia lub w określonych sytuacjach i odczuwanie dużego niepokoju, kiedy plan się zmienia
nie rozumienie reguł społecznych np. kiedy nie przerywać innym wypowiedzi a kiedy przerywać
niechęć do kontaktu wzrokowego i unikanie patrzenia innym w oczy
zauważanie szczegółów, wzorców, dźwięków, zapachów lub innych bodźców, których nie zauważają inni
dokładne planowanie wykonania działań i podążanie według planu
duże zainteresowanie określonymi dziedzinami
podchodzenie zbyt blisko do innych osób albo dyskomfort kiedy inni podchodzą zbyt blisko lub dotykają

Jeśli podejrzewasz, iż jesteś w spektrum autyzmu możesz wypełnić Kwestionariusz AQ, który znajdziesz w Internecie. Wynik kwestionariusza oznacza nasilenie cech związanych ze spektrum autyzmu. Wysoki wynik często uzyskują osoby z diagnozą spektrum. Dlatego wysoki wynik jest wskazówką, iż być może warto podjąć diagnozę.

Osoby które poszukują diagnozy w dorosłości, ponieważ zauważają u siebie te cechy, najczęściej uzyskują diagnozę Zespołu Aspergera.

Bycie w spektrum autyzmu często łączy się z posiadaniem wielu pozytywnych cech np. umiejętność dostrzegania szczegółów, dobra koncentracja uwagi, wytrwałość, kreatywność, oryginalność, dobra pamięć, myślenie analityczne, pasja do zgłębiania tematu zainteresowań, szczerość i lojalność.

Autyzm u mężczyzn i u kobiet

Autyzm diagnozowany jest ok. 4 razy częściej u mężczyzn niż u kobiet. Ostatnio coraz więcej mówi się o tym, iż objawy spektrum autyzmu mogą wyglądać nieco inaczej u kobiet i u mężczyzn. Kryteria diagnozowania wykrywają najlepiej chłopców w spektrum autyzmu. To oznacza, iż może być trudniej stwierdzić spektrum autyzmu u dziewczynek i u kobiet.

Diagnoza spektrum autyzmu

Jeśli rozwój Twojego dziecka jest opóźniony lub jeżeli dostrzegasz zachowania, które są typowe dla spektrum autyzmu, nie czekaj i umów się na wizytę z pediatrą lub ze specjalistą od spektrum autyzmu (psychiatra, psycholog lub pedagog specjalny).

Jeśli dostrzegasz u siebie cechy spektrum autyzmu, dobrym pomysłem jest znalezienie specjalisty (najczęściej psychiatra lub psycholog) doświadczonego w rozpoznawaniu autyzmu u osób dorosłych.

Więcej o diagnozie przeczytasz w artykule: Diagnoza autyzmu – wszystko o diagnozowaniu

Dokładne kryteria diagnostyczne poznasz czytając artykuł: klasyfikacje diagnostyczne autyzmu.

Źródła: