W Polsce sytuacja osób niepełnosprawnych zależnych od pomocy innych nie jest jednakowa. Dla wielu opiekunów i osób z niepełnosprawnością wsparcie finansowe koniecznej opieki jest niedostępne. Dla niektórych istnieje w ograniczonym wymiarze i uzależnione jest od dochodów. Aby zrównać szanse oraz przeciwdziałać dyskryminacji poszczególnych grup osób niepełnosprawnych strona rządowa podjęła prace nad zmianami dotyczącymi systemów wsparcia całościowo. Przewiduje się, iż od roku 2024 osoby niepełnosprawne posiadające stosowne orzeczenie otrzymają nowe świadczenie wspierające.
Dla kogo będzie przeznaczone świadczenie wspierające? Jakie warunki trzeba spełnić, by je otrzymać? Jakie będą procedury oraz co dalej ze świadczeniem pielęgnacyjnym? Na te pytania i szereg innych, będzie odpowiadał poniższy artykuł.
Komu dedykowane jest świadczenie wspierające?
Świadczenie wspierające, jako nowa propozycja pomocy finansowej dla potrzebujących opieki, będzie kierowana bezpośrednio do osób niepełnosprawnych. Otrzymają je Ci, którym Wojewódzkie Zespoły Orzecznicze wydadzą decyzje o ustaleniu poziomu potrzeby wsparcia na 1 z 3 poziomów.
Ocenę stanu funkcjonalnego oraz zakres potrzeb i ograniczeń osoby niepełnosprawnej zespoły będą opierać na międzynarodowej skali ICF. Osoba z niepełnosprawnością, która wystąpi o wydanie decyzji, będzie oceniana w różnych aspektach: w zakresie autonomii fizycznej, autonomii intelektualnej, autonomii psychicznej oraz sensorycznej.
Świadczenie wspierające będzie mogła otrzymać każda osoba niepełnosprawna, niezależnie od jej wieku, która uzyska od 70 do 100 punktów w skali ICF.
O świadczenie będą mogli ubiegać się obywatele Polski, ale także cudzoziemcy, którzy przebywają na jej terenie legalnie.
Nowe świadczenie wspierające dla osób niepełnosprawnych.Jaka kwota świadczenia wspierającego będzie przysługiwała osobie niepełnosprawnej?
W związku z planowanym ustaleniem 3 poziomów potrzeby wsparcia kwoty pomocy finansowej kierowany bezpośrednio do niepełnosprawnych będą zróżnicowane. Będą one zależały od ustalonego poziomu.
- Najwyższą kwotę otrzymają osoby, którym zespół orzeczniczy wydał decyzję ustalającą o I poziomie potrzeby wsparcia. Ustalono wstępnie, iż osoby uzyskujące 90 do 100 punktów ICF, będą otrzymywały 200% renty socjalnej w ramach świadczenia wspierającego.
- Kwotę 100% renty socjalnej otrzymają osoby, które uzyskały między 80 a 90 punktów w skali ICF, tym samym kwalifikując się do II poziomu potrzeby wsparcia.
- kwotę 50% renty socjalnej otrzymają niepełnosprawnych kwalifikujący się do III poziomu potrzeby wsparcia. Osoby te w ramach oceny funkcjonalnej powinny uzyskać od 70 do 80 punktów ICF.
Plan wdrażania świadczenia wspierającego
Według zapowiedzi Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej projekt Ustawy o Świadczeniu Wspierającym trafi do Sejmu w kwietniu 2023 roku. Wdrażanie świadczenia wspierającego będzie przebiegało w 3 krokach.
Świadczenie wspierające dla osób niepełnosprawnych od 2024 roku
Od 1 stycznia 2024 roku o świadczenie wspierające będą mogły ubiegać się wszystkie osoby, które uzyskają orzeczenie Wojewódzkiego Zespołu Orzekania o potrzebie wsparcia na I poziomie. W orzeczeniu funkcjonalnym, w tym przypadku, osoby te powinny uzyskać od 90 do 100 punktów.
Świadczenie wspierające dla osób niepełnosprawnych od 2025 roku
Od 1 stycznia 2025 roku świadczenie pielęgnacyjne będzie wypłacane wszystkim osobom, które poddały się badaniu Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności i uzyskały 80 do 90 punktów. Wynik ten oznacza, iż zaliczono do ich do II poziomu potrzeby wsparcia.
Świadczenie wspierające dla osób niepełnosprawnych od 2026 roku
Od 1 stycznia 2026 roku świadczenie pielęgnacyjne uzyskać osoby zaliczone do III poziomu potrzeby wsparcia. Osoby te wymagają pomocy na najniższym poziomie. W skali ICF, podczas orzekania przez zespół orzeczniczy, uzyskały od 70 do 80 punktów.
Jak będzie wyglądała procedura orzecznicza oceniająca poziom potrzeby wsparcia?
Według zapowiedzi wiceministra Pawła Wdówika orzeczenia będą wydawały zespoły specjalistów ds. niepełnosprawności zatrudnionych w Wojewódzkich Zespołach Orzekania. Specjaliści wydający decyzje będą posługiwali się międzynarodową skalą funkcjonowania ICF. Projektodawcy zależy, aby ocena stanu osoby niepełnosprawnej i jej możliwości była, jak najbardziej zobiektywizowana. Osoba badania będzie miała możliwość wglądu w arkusz oceny. Będzie mogła też odwołać się do Wojewódzkiego Zespołu o ponowne wydanie decyzji, a następnie będzie mogła odwołać się do Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.
Kto będzie realizował wypłatę świadczenia wspierającego?
Wniosek o wydanie decyzji dotyczącej poziomu potrzeby wsparcia osoba z niepełnosprawnością będzie mogła złożyć za pośrednictwem ZUS lub Powiatowego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności.
Gdzie będzie odbywać się badanie wnioskodawcy?
Badanie będzie przeprowadzone w miejscu zamieszkania osoby niepełnosprawnej lub na jej wniosek w innym wskazanym miejscu. Chodzi o to, aby rozpoznać faktyczne możliwości i ograniczenia niepełnosprawnego i jego środowisku życia.
Orzeczenie o poziomie potrzeby wsparcia a orzeczenie o stopniu niepełnosprawności
Do czasu wyłonienia się ostatecznego kształtu reformy orzecznictwa w Polsce orzekanie o poziomie potrzeby wsparcia będzie odrębne. Będzie ono służyło tylko i wyłącznie do celów związanych ze świadczeniem wspierającym w powiązaniu z koniecznością zapewnienia sobie opieki.
Orzeczenia o stopniu niepełnosprawności będą pozostawały w mocy niezależnie od orzeczeń poziomu potrzeby wsparcia.
Dodatkowe założenia projektu ustawy o świadczeniu wspierającym
Projekt ustawy zakłada, iż świadczenie wspierające nie będzie mogło być zajęte przez komornika. Inną istotną kwestią jest to, iż środki te nie będą opodatkowane oraz nie będą wliczane do dochodu osoby z niepełnosprawnością. Tym samym osoba pobierająca dodatek będzie mogła ubiegać się o przyznanie jej innej pomocy ze środków publicznych.
Orzeczenie poziomu potrzeby wsparcia dla dzieci od 0 do 3 roku życia będzie wydawane na okres nie dłuższy niż 3 lata. W zależności od stanu funkcjonalnego i rokowań osoba dorosła i dziecko powyżej 3 roku życia będą mogły otrzymać orzeczenie o poziomie potrzeby wsparcia na okres do 7 lat. Po tym czasie będą mogły po raz kolejny wystąpić o to orzeczenie.
Organem odpowiedzialnym za realizację wypłaty świadczenie wspierającego będzie ZUS. Wnioski oświadczenie będzie można składać drogą tylko elektroniczną przez Platformę Usług Elektronicznych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Wszelka korespondencja oraz informacje ZUS także będą przekazywane odbiorcom świadczenia wspierającego drogą elektroniczną.
Świadczenie pielęgnacyjne – co dalej?
Aktualnie opiekunowie osób niepełnosprawnych mogą pobierać świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny dodatek opiekuńczy. Świadczenie pielęgnacyjne otrzymują rodzice lub opiekunowie dzieci z niepełnosprawnością, o ile nie podejmują pracy, lub z niej rezygnują na rzecz opieki. Odbiorcy świadczenia nie mogą jednocześnie dodatkowo zarobkować.
Ustawa o świadczeniu wspierającym przewiduje 2 rozwiązania dla opiekunów osób niepełnosprawnych.
- Osoba niepełnosprawna decyduje się na pobieranie świadczenia wspierającego, co skutkuje zawieszeniem wypłaty świadczenia pielęgnacyjnego dla opiekuna.
- Osoba niepełnosprawna decyduje o pozostaniu w starym systemie, wskutek czego opiekun pobiera przez cały czas świadczenie pielęgnacyjne.
W pierwszej sytuacji opiekun zyskuje możliwość uzyskania pakietu ochronnego. Może podejmować pracę, korzystając systemów wsparcia. o ile zdecyduje się na dalszą opiekę i niepodejmowanie pracy będą za niego opłacane składki emerytalne i zdrowotne.
W drugiej sytuacji zniesiony będzie zakaz dorabiania. Opiekun pobierający przez cały czas świadczenie pielęgnacyjne będzie mógł dorobić sześciokrotność najniższego wynagrodzenia w skali roku. W 2023 roku to kwota około 20 tys. zł rocznie. Aby opiekun mógł dorobić, jej podopieczny musi mieć ustalony poziom potrzeby wsparcia.
Podsumowanie
Świadczenie wspierające jest to odpowiedzią postulaty środowiska osób niepełnosprawnych o podmiotowe traktowanie. Innowacją jest pochylenie się nad potrzebami bezpośrednio osób niepełnosprawnych, a nie ich opiekunów. Świadczenie wspierające przekazywane bezpośrednio osobie zależnej będzie gwarancją stabilności i bezpieczeństwa sytuacji tejże osoby. Jednocześnie da jej wybór i pozwoli wieść niezależne życie.
W zależności od poziomu potrzeby wsparcia, osoba potrzebująca pomocy otrzyma adekwatnie wysoką pomoc finansową. Świadczenie wspierające będzie obejmowało kolejne grupy od roku 2024 do roku 2026. W tym czasie Wojewódzkie Zespoły Orzekające będą mogły wydać decyzje wszystkim osobom, które się o to zwrócą.
Opiekunowie otrzymujący świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny dodatek opiekuńczy będą mogli skorzystać z pakietu ochronnego, lub o ile tak zdecyduje osoba niepełnosprawna pozostać w starym systemie.
O innym świadczeniu dla osób niesamodzielnych można dowiedzieć się z artykułu „Jak otrzymać 500 plus dla niepełnosprawnych. Poradnik”
