Czym są nootropy?
Termin "nootrop" nie jest niczym nowym - po raz pierwszy w literaturze naukowej pojawił się w latach 70. ubiegłego wieku. Chemik i psycholog Corneliu E. Giurgea zdefiniował nootropy jako substancje, które wspierają funkcje poznawcze mózgu, czyli te procesy, które odpowiadają za pamięć, uwagę, koncentrację, szybkość przetwarzania informacji, kreatywność oraz nastrój. Celem ich przyjmowania jest poprawa wydajności umysłowej bez wywoływania znaczących skutków ubocznych charakterystycznych dla leków psychotropowych.
Zgodnie z jego kwalifikacją, aby substancję nazwać nootropem musi ona spełniać cztery podstawowe kryteria:Reklama
poprawia pamięć i uczenie się.chroni mózg przed uszkodzeniami chemicznymi i fizycznymi.wspiera metabolizm mózgu i adaptację neuronów do stresu.nie wywołuje skutków ubocznych typowych dla leków psychoaktywnych, takich jak senność, uzależnienie czy nadmierna stymulacja.
Naturalne nootropy i ich adekwatności
Nootropy występują naturalnie w naturze - jest cała lista bioaktywnych substancji, które wspierają układ nerwowy i funkcje poznawcze.
Bacopa monnieri
Bacopa monnieri, znana również jako brahmi, to roślina lecznicza wykorzystywana od setek lat w tradycyjnej medycynie ajurwedyjskiej. Jej działanie koncentruje się na wspieraniu pamięci, uczenia się i koncentracji. Substancje czynne, zwane bakopozidami, poprawiają przewodnictwo nerwowe i wspomagają regenerację neuronów, a dodatkowo chronią komórki mózgowe przed stresem oksydacyjnym.
Badania wykazały, iż regularne przyjmowanie ekstraktu Bacopy może poprawiać pamięć roboczą, szybkość przetwarzania informacji i redukować objawy lękowe. Preparaty standaryzowane do 40-50% bakopozidów są zwykle przyjmowane w dawce 300-600 mg dziennie, najlepiej z posiłkiem zawierającym tłuszcz. Przeciwwskazaniem do stosowania są ciąża, karmienie piersią oraz skłonność do bradykardii, a u niektórych osób mogą pojawić się łagodne dolegliwości żołądkowe.
Ashwagandha
Inaczej Withania somnifera, to jeden z najważniejszych adaptogenów w medycynie ajurwedyjskiej, szeroko stosowany w celu redukcji stresu i poprawy funkcji poznawczych. Jej działanie wynika z obniżania poziomu kortyzolu, hormonu stresu, oraz wspierania neurogenezy, czyli procesu powstawania nowych neuronów.
Regularne stosowanie ashwagandhy może poprawiać nastrój, zwiększać koncentrację oraz łagodzić objawy niepokoju i przewlekłego zmęczenia. Badania kliniczne pokazują, iż ekstrakty zawierające do 5 proc. witanolidów poprawiają też energię i wytrzymałość psychiczną. Ashwaganha jest zwykle dobrze tolerowana, choć przy dużych dawkach może wywoływać senność. Osoby z chorobami autoimmunologicznymi powinny skonsultować się z lekarzem, a stosowanie w ciąży nie jest zalecane.
L-teanina
Aminokwas zawarty w liściach zielonej herbaty, ceniony za działanie uspokajające i poprawiające skupienie. Substancja ta zwiększa poziom neuroprzekaźników, takich jak GABA, serotonina i dopamina - co sprzyja relaksacji, ale nie powoduje senności.
W praktyce oznacza to, iż L-teanina wspiera koncentrację i spokój umysłu, choćby w stresujących sytuacjach. Efekty są widoczne już po 30-60 minutach od spożycia. Bezpieczne dawkowanie to 100 - 400 mg dziennie są uważane za bezpieczne. Ciekawostką jest fakt, iż L-teanina może być łączona z kofeiną. Co więcej, osoby, które zażyają ten nootrop, po filiżance kawy zauważają zwiększoną czujność bez typowego dla samej kofeiny uczucia nerwowości i pobudzenia.
Rhodiola rosea
Różeniec górski, jest adaptogenem stosowanym do poprawy odporności na stres i zmęczenie. Jego działanie polega na regulacji osi podwzgórze - przysadka - nadnercza, co pomaga organizmowi lepiej reagować na czynniki stresowe. Substancje aktywne zwiększają poziom serotoniny i dopaminy, co przekłada się na poprawę nastroju, motywacji i zdolności poznawczych. Ten nootrop jest dobrze tolerowany, jednak w nadmiarze może wywoływać pobudzenie lub trudności w zasypianiu.
Soplówka jeżowata
Piękny grzyb jadalny - soplówka jeżowata, znany jest ze zdolności wspierania neurogenezy dzięki zwiększaniu produkcji NGF (Nerve Growth Factor - czynnika wzrostu nerwów). Regularne stosowanie ekstraktu lub suszonego proszku może poprawiać funkcje poznawcze, szczególnie u osób starszych, a także redukować objawy lęku i depresji. Preparaty stosuje się w dawkach 500 - 1000 mg dziennie, a substancja jest bardzo dobrze tolerowana, bez istotnych skutków ubocznych.
Omega-3 (DHA i EPA)
Kwasy tłuszczowe Omega-3, szczególnie DHA i EPA, są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania mózgu, stanowiąc najważniejszy składnik błon komórkowych neuronów. Ich regularne spożycie wspiera integralność neuronów, przewodnictwo nerwowe oraz działa przeciwzapalnie i neuroprotekcyjnie. Badania pokazują, iż Omega-3 poprawiają pamięć, koncentrację i chronią przed procesami neurodegeneracyjnymi. Zalecana dawka dzienna to 1000 mg jest dobrze tolerowana, choć osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe powinny zachować ostrożność, ponieważ duże dawki mogą zwiększać ryzyko krwawień.
Substancje, które naturalnie stymulują organizm
Pochodzące z natury nootropy działają łagodnie i wielokierunkowo: poprawiają przewodnictwo nerwowe, wspierają neurogenezę, działają przeciwutleniająco i przeciwzapalnie, regulują poziom neuroprzekaźników oraz wspomagają adaptację organizmu do stresu. Subtelne działanie rozwija się stopniowo - często wymaga regularnego stosowania przez kilka tygodni. Obok naturalnych nootropów istnieją syntetyczne substancje stymulujące funkcje mózgu. Te jednak działają znacznie silniej i stosowanie ich na własną rękę może być niebezpieczne.
Źródła:
Nootropics as Cognitive Enhancers: Types, Dosage and Side Effects of Smart Drugs [do.i.: https://www.mdpi.com/2072-6643/14/16/3367]Plant-derived nootropics and human cognition: A systematic review [do.i.: https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/10408398.2021.2021137]
CZYTAJ TAKŻE:
