Nietrzymanie moczu – objawy, przyczyny i leczenie

Nietrzymanie moczu to problem, który dotyka wielu osób – zarówno kobiety, jak i mężczyzn w różnym wieku. Wraz z wiekiem wzrasta ryzyko jego wystąpienia. Przypadłość ma różny charakter, nasilenie i wiele przyczyn. Powoduje znaczny dyskomfort i wpływa na jakość życia. Niekontrolowane oddawanie moczu i problem z jego utrzymaniem w sytuacjach takich jak śmiech, kaszel, czy wysiłek fizyczny, niekiedy może prowadzić do izolacji społecznej i obniżenia samooceny. Dlatego zawsze należy skonsultować się ze specjalistą, który może pomóc w rozwiązaniu tego problemu. Prawidłowe rozpoznanie i nowoczesne metody leczenia mogą w wielu przypadkach przywrócić komfort pacjentom. Dowiedz się, kiedy mimowolne wycieki moczu powinny być powodem do niepokoju. Jakie są rodzaje nietrzymania moczu i kogo najczęściej dotyczą? Kiedy konieczna jest specjalistyczna diagnostyka i jak leczyć nietrzymanie moczu?

Czym jest nietrzymanie moczu?

Nietrzymanie moczu, czyli mimowolne oddawanie moczu stanowi poważny problem zdrowotny, higieniczny i społeczny. Dotyczy osób w różnym wieku, zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Częściej występuje u kobiet, a ryzyko zwiększa się wraz z liczbą ciąż i porodów, a także z wiekiem. Szacuje się, iż problem z utrudnioną kontrolą nad pęcherzem i cewką moczową, po ukończeniu 80. roku życia, występuje u co drugiej kobiety i co trzeciego mężczyzny. Należy jednak pamiętać, iż niezależnie od wieku i płci może być źródłem dyskomfortu, znacząco wpływając na jakość życia.

Wyróżnia się trzy główne rodzaje nietrzymania moczu: tzw. wysiłkowe (występujące najczęściej), naglące (charakteryzujące się nagłym parciem) i z przepełnienia (najczęściej u mężczyzn). Przyczyny nietrzymania moczu są zróżnicowane i najczęściej obejmują osłabienie mięśni dna miednicy, problemy z cewką moczową, choroby układu nerwowego, a także przerost prostaty u mężczyzn. Często problemy związane są z przebytymi ciążami i porodami, nadwagą, a także z chorobami ogólnoustrojowymi. W niektórych przypadkach przypadłość może mieć charakter przejściowy i wiązać się np. z infekcją dróg moczowych, przyjmowaniem określonych leków, czy spożywaniem niektórych produktów spożywczych. Chociaż bezwiedne oddawanie moczu jest zwykle bardzo wstydliwą dolegliwością, nie należy bagatelizować problemu. Precyzyjna diagnostyka i pomoc zespołu lekarzy w wyspecjalizowanych placówkach medycznych, takich jak np. Centrum Medyczne MediSpace, pozwala na kompleksowe podejście do problemu pacjenta i często umożliwia skuteczne leczenie nietrzymania moczu i poprawę komfortu i samopoczucia.

Rodzaje nietrzymania moczu

Nietrzymanie moczu, ze względu na różne przyczyny i objawy, można podzielić na kilka rodzajów, wśród których wymienia się przede wszystkim 3 główne:

• wysiłkowe nietrzymanie moczu – najczęstszy typ dolegliwości, związany z osłabieniem mięśni dna miednicy. Objawy nietrzymania moczu pojawiają się podczas wysiłku fizycznego, kichania, kaszlu czy śmiechu, gdy zwiększa się ciśnienie w jamie brzusznej,
• naglące nietrzymanie moczu – charakteryzuje się nagłym, intensywnym parciem i potrzebą oddania moczu, której nie można powstrzymać. Przyczyną mogą być m.in. problemy z pęcherzem moczowym, infekcje, choroby neurologiczne,
• nietrzymanie moczu z przepełnienia – występuje, gdy pęcherz moczowy nie opróżnia się całkowicie, co prowadzi do jego przepełnienia, rozciągnięcia i mimowolnego wycieku moczu. Może być spowodowane przeszkodą w odpływie moczu, np. przy przeroście prostaty u mężczyzn.

Problem z nietrzymaniem moczu – kogo dotyczy?

Problem nietrzymania moczu dotyczy milionów ludzi na całym świecie. Trudno określić liczbę przypadków, ponieważ specjaliści są zdania, iż tylko połowa pacjentów zmagających się z objawami przypadłości, zgłasza się do lekarza. Chociaż nietrzymanie moczu może występować w każdym wieku, najczęściej dotyka osób starszych. U pacjentów po 80. roku życia występuje aż u połowy kobiet i u ponad 30 proc. mężczyzn. Szczególnie powszechne jest wysiłkowe nietrzymanie moczu, które może pojawiać się również u młodszych kobiet, zwłaszcza po kilku ciążach, lub po ciężkich porodach. U mężczyzn najczęściej obserwuje się nietrzymanie moczu z przepełnienia, które ma związek z problemami z prostatą, takimi jak przerost gruczołu, czy stan po operacji nowotworu prostaty (prostatektomii).

Nietrzymanie moczu u kobiet

Nietrzymanie moczu u kobiet jest częstym problemem zdrowotnym. Występuje już u 20 proc. pacjentek po 40. roku życia. Ryzyko wystąpienia przypadłości jest wyższe u kobiet po kilku ciążach, porodach, ale również ma związek z nadwagą i menopauzą, ponieważ spadek poziomu estrogenów przyczynia się do osłabienia siły mięśni dna miednicy. Najczęściej u kobiet występuje wysiłkowe nietrzymanie moczu, związane przede wszystkim z niewystarczającą siłą mięśni, które nie zaciskają prawidłowo cewki moczowej i przy wzroście ciśnienia, np. w trakcie kaszlu, kichania, śmiechu, dochodzi do niekontrolowanego wycieku moczu.

W celu redukcji ryzyka wystąpienia problemu zaleca się m.in. regularne ćwiczenie mięśni dna miednicy. Aby dobrać prawidłowe ćwiczenia, warto skonsultować się z fizjoterapeutą dna miednicy. Zapobieganie nietrzymaniu moczu obejmuje także utrzymanie prawidłowej masy ciała oraz unikanie czynników ryzyka, takich jak np. nieprawidłowe podnoszenie ciężarów, czy siedzący tryb życia.

Nietrzymanie moczu u mężczyzn

Nietrzymanie moczu u mężczyzn jest zwykle związane z problemami dotyczącymi prostaty. Przerost gruczołu może prowadzić do utrudnienia odpływu moczu, co z kolei powoduje przepełnienie oraz rozciągnięcie pęcherza i nietrzymanie moczu. W niektórych przypadkach występowanie dolegliwości jest konsekwencją zabiegu chirurgicznego prostaty czy pęcherza, w wyniku którego doszło do uszkodzenia lub osłabienia struktur w tym obszarze, np. mięśni dna miednicy. Mężczyźni mogą również doświadczać naglącego nietrzymania moczu z powodu chorób neurologicznych lub infekcji dróg moczowych. W przypadku wystąpienia nietrzymania moczu u mężczyzn, pomocna może być konsultacja z fizjoterapeutą dna miednicy.

Jak rozpoznać nietrzymanie moczu – objawy

Nietrzymanie moczu objawia się w różny sposób, w zależności od rodzaju i bezpośredniej przyczyny dolegliwości. Głównym objawem jest jednak mimowolny wyciek moczu, który może pojawiać się podczas aktywności fizycznej lub w trakcie spoczynku.

Wśród najczęstszych symptomów, pozwalających podejrzewać występowanie problemu, można wyróżnić:

• częste oddawanie moczu – np. co godzinę lub częściej,
• naglącą potrzebę oddania moczu – trudną do powstrzymania,
• mimowolne wycieki moczu – zauważalne moczenie bielizny,
• wyciekanie moczu podczas wysiłku fizycznego – również kaszlu, kichania, śmiechu,
• uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza – szczególnie charakterystyczne dla mężczyzn z przerostem prostaty,
• moczenie nocne – związane z brakiem kontroli nad pęcherzem w czasie snu.

W przypadku zauważenia charakterystycznych objawów warto skonsultować się ze specjalistą.

Z czego wynika nietrzymanie moczu – przyczyny

Nietrzymanie moczu może być spowodowane różnymi czynnikami, które wpływają na funkcjonowanie pęcherza moczowego, cewki moczowej i mięśni dna miednicy. Wśród głównych przyczyn problemu wymienia się:

• osłabienie mięśni dna miednicy – fizjologicznie wspierają pęcherz moczowy i cewkę moczową. Ich osłabienie wiąże się zwykle z niewystarczającym zaciskaniem cewki i wyciekiem moczu z pełnego, lub napełniającego się pęcherza,
• uszkodzenie cewki moczowej – np. w wyniku urazów, określonych chorób, lub zabiegów, może wpływać na zdolność do kontrolowania wycieku moczu,
• przerost prostaty – powiększony gruczoł krokowy u mężczyzn może uciskać cewkę moczową, utrudniać przepływ moczu i opróżnianie pęcherza, wpływać na jego rozciągnięcie i prowadzić do nietrzymania moczu,
• choroby układu nerwowego – niektóre problemy neurologiczne, związane m.in. ze stwardnieniem rozsianym, udarem mózgu czy chorobą Parkinsona mogą zaburzać kontrolę nad pęcherzem moczowym,
• choroby ogólnoustrojowe – szczególnie otyłość czy cukrzyca mogą wpływać na wystąpienie problemów z nietrzymaniem moczu,
• infekcje dróg moczowych – stany zapalne dróg moczowych, takie jak np. zapalenie pęcherza, mogą prowadzić do podrażnienia w tym obszarze i występowania przejściowych problemów z mimowolnym wyciekaniem moczu,
• leki – szczególnie leki moczopędne, które wpływają na pracę układu moczowego, wypełnianie pęcherza i zwiększają częstotliwość oddawania moczu i ryzyko jego nietrzymania.

Diagnostyka nietrzymania moczu

Prawidłowa i precyzyjna diagnostyka nietrzymania moczu jest niezwykle istotna dla skutecznego leczenia. Pierwszym krokiem w procesie diagnostycznym jest szczegółowy wywiad lekarski, podczas którego lekarz zbiera informacje na temat objawów, czasu ich trwania oraz sytuacji, w których występują. Ważne jest również uwzględnienie historii medycznej pacjenta, w tym przebytych ciąż, porodów, operacji, chorób przewlekłych czy przyjmowanych leków.

Kobiety zgłaszają problem zwykle podczas wizyty u ginekologa. W czasie badania fizykalnego specjalista może wstępnie ocenić stan mięśni dna miednicy, napięcie oraz czucie w okolicy krocza. U mężczyzn diagnostyką nietrzymania moczu zajmuje się zwykle urolog, który również po przeprowadzeniu wywiadu medycznego, wykonuje badanie fizykalne.

Przy diagnostyce i rozpoznawaniu przyczyn nietrzymanie moczu niezbędne jest również:

• badanie ogólne moczu,
• posiew moczu,
• badanie usg układu moczowego, konieczna jest ocena pęcherza przed i po mikcji, w celu ustalenia, czy dochodzi do zalegania moczu,
• badanie prostaty u mężczyzn,
• cystoskopia – głównie w przypadku zalegania moczu, ponieważ konieczna jest ocena cewki i pęcherza moczowego,
• badanie urodynamiczne, aby ocenić cewkę i funkcjonowanie wypieracza w trakcie wypełniania pęcherza i oddawania moczu.

Jak leczyć nietrzymanie moczu?

Leczenie nietrzymania moczu zależy od rozpoznanej przyczyny problemu, rodzaju oraz nasilenia objawów. Efektywne leczenie i uzyskanie satysfakcjonujących efektów zwykle wiążą się z koniecznością wyeliminowania bezpośredniej przyczyny dolegliwości.

Dostępne metody leczenia obejmują:

• leczenie zachowawcze – przede wszystkim fizjoterapia uroginekologiczna i anorektalna, ćwiczenia mięśni dna miednicy (w celu poprawy kontroli nad pęcherzem moczowym), trening pęcherza (stopniowe wydłużanie czasu pomiędzy wizytami w toalecie) i zmiana stylu życia (unikanie substancji moczopędnych, alkoholu, utrzymanie lub redukcja masy ciała),
• leczenie farmakologiczne – zazwyczaj wykorzystywane jest, gdy inne metody okazują się nieskuteczne. W leczeniu wykorzystywane są zwykle leki antycholinergiczne zmniejszające uczucie nagłego parcia, toksynę botulinową o działaniu relaksującym mięśnie czy leki przeciwdepresyjne (zwiększają przewodzenie impulsów i napięcie cewki moczowej),
• leczenie chirurgiczne – przede wszystkim zabiegi rekonstrukcyjne mające na celu wzmocnienie mięśni dna miednicy oraz poprawę struktury cewki moczowej oraz zabiegi małoinwazyjne polegające na wstrzyknięciu specjalnych środków objętościowych do cewki moczowej.

Leczenie nietrzymania moczu zawsze warto skonsultować z doświadczonym specjalistą lub skorzystać z pomocy placówki medycznej oferującej konsultacje u lekarzy różnych specjalizacji i fizjoterapeutów dna miednicy, np. w Centrum Medyczne MediSpace, zapewniającej holistyczne podejście do problemu pacjenta.

Czy ćwiczenia mięśni dna miednicy pomagają na mimowolne wycieki moczu?

Ćwiczenia mięśni dna miednicy (mięśni Kegla) są jedną z najskuteczniejszych metod leczenia nietrzymania moczu, szczególnie przy wysiłkowym nietrzymaniu moczu. Regularne wykonywanie ćwiczeń może znacznie poprawić stan i napięcie mięśni, zwiększyć kontrolę nad pęcherzem moczowym i zmniejszyć objawy nietrzymania moczu. Ćwiczenia polegają na napinaniu i rozluźnianiu mięśni dna miednicy, co wzmacnia je i poprawia ich funkcjonowanie. Warto skonsultować się z fizjoterapeutą uroginekologicznym, który opracuje plan ćwiczeń oraz dopilnuje, aby były wykonywane prawidłowo. Terapie manualne mogą dodatkowo wpłynąć korzystnie na stan i funkcjonowanie mięśni, a tym samym zminimalizować problem lub wspomóc prewencję nietrzymania moczu.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące nietrzymania moczu.

Źródła:

• Sylwia Bender, Jacek Borowski, Tomasz Borkowski, Cezary Torz, Piotr Radziszewski, Nietrzymanie moczu, 2011
• Maciej Zbrzeźniak, Nietrzymanie moczu u kobiet, 2014
• Dorota Purc, Agnieszka Rasała, Metody leczenia nietrzymania moczu, 2015Marlena Aleksandra Maziarska, Agnieszka Sobolewska, Weronika Mościan, Iwona Twardak, Nietrzymanie moczu jako narastający problem społeczny, 2020