“Najważniejsze jest odróżnienie zachcianki od marzenia”. Psycholożka zdradza sposób na najlepszy prezent na Dzień Dziecka

Dawanie prezentów dzieciom zaczyna się wymykać spod kontroli? Nie jesteście w tym sami. Chcąc dać szczęśliwe dzieciństwo, czasem gubimy wartości, na których na co dzień nam zależy. Jak dawać, aby faktycznie dawać i co w ogóle dawać? Jak odmawiać kupowania? Co zrobić z zabawkami, których jako rodzice naprawdę nie lubimy? Rozmowa z Marią Libiszewską — psycholożką i psychoterapeutką

Żyjemy w czasach konsumpcjonizmu, ale i świadomego rodzicielstwa, w której często ścierają się przeciwstawne postawy. Dawać prezenty na Dzień Dziecka czy nie?

Dawać! Ale być może inne niż dotychczas.

Czyli jakie?

Jestem wielką zwolenniczką prezentów-doświadczeń. Czyli takich, którym celem jest doświadczenie czegoś nowego, ale też bycie razem. Zgodnie z tą ideą ważniejszy będzie czas niż lista zakupów.

Dobrze jest zastanowić się nad tym, co może być fajnym doświadczeniem dla naszego dziecka. To może być wspólne wyjście, niespodzianka, gra terenowa. Celebrujmy Dzień Dziecka pomysłowo, ale niekoniecznie zasypując rzeczami.

Zatem Dzień Dziecka zupełnie bez prezentów rzeczowych?

Wiele zależy od tego, jaka jest nasza rodzina, jakie są nasze zwyczaje i rytuały. Mamy bardzo duże rozwarstwienie społeczne i wyobrażam sobie, iż prezent rzeczowy dla wielu dzieci, czyli otrzymanie konkretnej zabawki, może być bardzo wartościowe.

Najlepsze prezenty dla dzieci? Wspólne doświadczenia

Poza tym taki rzeczowy prezent jest też fantastyczną okazją do rozwoju. Dlatego absolutnie nie skreślałabym wszystkiego ze wspomnianej listy zakupów, ale sugeruję mocno ją odchudzić.

Jak w takim razie wybierać prezent? Dawać dziecku to, co ono deklaruje, iż chce, czy jednak to, co my byśmy chcieli dla niego?

Tutaj trzeba szukać złotego środka. Najważniejsze jest odróżnianie zachcianki od marzenia i potrzeby.

Zachcianka to taka rzecz, którą dziecko widzi, podoba mu się i od razu chce ją mieć, ale nie idzie za tym rozwój zainteresowań czy potrzeba. Zachcianka pojawia się i znika.

Jeśli jednak dziecko stale do czegoś wraca, opowiada o czymś konkretnym lub w przypadku mniejszych dzieci, wciąż powraca do pewnych aktywności, to warto za tym pójść.

Odkrywaj historię i poznawaj świat! Najciekawsze gry edukacyjne dla dzieci (i dla dorosłych!)

Prezenty powinny dawać okazję do rozwoju zarówno zainteresowań, jak i umiejętności i kompetencji. Zabawki „pięciominutowe” prowadzą tylko do bałaganu pokoju.

Myślę, iż nie tylko w pokoju, ale często też w głowie. Jak kształtować zdrowe podejście do kultury materialnej u dzieci?

Dzień Dziecka czy inne święta to świetna okazja do wprowadzenia edukacji ekonomicznej i ekologicznej. Warto z dziećmi od samego początku — kiedy tylko mają zdolność do wyrażania potrzeb i rozmowy — ustalać zasady. Na przykład kupujemy tylko określoną liczbę rzeczy w danym czasie. Albo większe prezenty kupujemy przy większych okazjach.

Od pewnego momentu rozwojowego, we wczesnym wieku szkolnym, warto także zaprosić dziecko do partycypacji w kosztach. To jest sprawdzony sposób na to, aby dziecko rozwijało swoją wiedzę na temat pieniędzy.

A jak odmawiać zakupów?

Najważniejsze jest to, aby dziecko rozumiało nasze wspólne zasady. To nie może być komunikat „nie kupię ci, bo nie”. jeżeli zasady są jasne w naszej rodzinie, to łatwo się odwoływać do nich przy wyjaśnianiu trudniejszych sytuacji.

Przykładem może być wspomniana wcześniej liczba prezentów na miesiąc. „W tym miesiącu dostałeś od babci już lalkę i klocki, a od nas książkę. jeżeli w przyszłym miesiącu przez cały czas będzie ci się podobać ten zestaw, to możemy wtedy zaplanować zakup”.

Co zrobić, gdy nasza rodzina, np. dziadkowie, nie przestrzegają reguł dotyczących prezentów, które są dla nas istotne w domu?

To jest zawsze sprawa między dorosłymi. Należy wracać do dziadków czy cioć i przypominać im te ważne dla nas zasady. Natomiast jeżeli dziecko otrzymało już tę zabawkę, to możemy ustalić kolejną zasadę, np. czas jej używania. zwykle dotyczy to trudnych dla rodziców zabawek, bo głośnych, czy estetycznie niezgodnych z naszymi oczekiwaniami.

Wiem, iż rodzice często stosują taki zabieg, jak ustalenie z dzieckiem, iż to jest zabawka do domu dziadków. Moim zdaniem to też jest w porządku, a dodatkowo ma szansę dziadkom pokazać, dlaczego ta zabawka jest na czarnej liście w naszym domu (śmiech).

To faktycznie praktyczne rozwiązanie i muszę przyznać, iż jest mi znane z praktyki…

Stawianie granic jest tutaj istotne, jednak zawsze należy pamiętać, iż w pewnym momencie niektóre rzeczy naturalnie wytwarzają się w relacji między dziadkami i dziećmi. Jako rodzice powinniśmy zostawić tutaj pewną wolność w tej przestrzeni. Oczywiście do stopnia, który jest dla nas akceptowalny.

Tutaj znowu powrócę do zasad. Warto zadbać o to, aby dziecko dobrze rozumiało, dlaczego nie akceptujemy niektórych zabawek, które są złożone całe z plastiku, łatwo się psują itp.

Poruszajmy się! Zabawki zręcznościowe i gry motoryczne

Jak pozbywać się nadmiarowych lub niechcianych zabawek?

Zachęcam wszystkim rodziców — oczywiście razem z dziećmi — do robienia raz w roku porządków w zabawkach. Przy tej okazji można upiec kilka pieczeni na jednym ogniu — uczymy dziecko szczodrości i dzielenia się, ale też robimy miejsce na coś nowego. Zabawki, które jeszcze są w dobrym stanie, warto przekazywać tym, którzy mają mniej.

Kiedy na prezent można kupić pierwszą elektronikę?

Jest coraz więcej badań mówiących, iż długi czas ekranowy przekłada się negatywnie na umiejętność skupienia się, zdolności komunikacyjne, a także sen — zarówno u dzieci, jak i dorosłych. W skrajach skandynawskich powoli zaczyna się choćby wycofywać elektronikę ze szkół!

Pierwszy telefon? Im później, tym lepiej

Odpowiadając na pytanie: im później, tym lepiej. Uważam, iż dobrym momentem na otrzymanie własnego telefonu jest usamodzielnienie się dziecka, czyli np. gdy zaczyna samo podróżować do szkoły i chcemy mieć z nim kontakt. Pozostawanie w kontakcie to istotny argument.

Powiedziałabym jednak, iż problemem nie jest to, kiedy dajemy dziecku jego osobisty telefon, ale ile dzieci korzystają z naszych urządzeń.

Badania są alarmujące w tym względzie — zresztą, nie trzeba ich czytać, aby widzieć, jak wiele dzieci w przestrzeni publicznej używa telefonów rodziców.

O czym pamiętać dając telefon?

Od początku powinniśmy uczyć dzieci higieny korzystania z urządzeń. Wskazana jest kontrola rodzicielska — internet jest przestrzenią niezmierzoną i bardzo łatwo dzieci mogą trafić na treści nieprzeznaczone dla siebie.

Jednak będę tu trochę uszczypliwa. Drodzy rodzice, powinniśmy zacząć od siebie. Ciężko spodziewać się, iż do dziecka dotrze komunikat „nie siedź tyle w telefonie”, gdy sami spędzamy czas wpatrzeni w ekrany.

Polecam wspólne posiłki bez telefonów, wyciszanie się przed snem bez ekranu i wycofanie telefonów z sypialni. Mamy w domu takie pudełko, do którego wrzucamy nasze telefony przed jedzeniem i spaniem. To się doskonale sprawdza.

Jakie są twoje plany na Dzień Dziecka?

Mamy od kilku lat zwyczaj, iż jako rodzice przygotowujemy prezenty hybrydowe. Syn uwielbia czytać książki, pod tym względem jest dość nieprzeciętnym nastolatkiem. Dlatego dostaje prezent rzeczowy — jakim przeważnie jest książka, ale także vouchery na różne aktywności z rodzicami.

Te vouchery mają termin ważności, ale syn może samodzielnie decydować, kiedy je wykorzysta. Propozycje aktywności są zaprojektowane pod niego i wiemy, iż sprawią mu radość. To wyjście do restauracji (jest też smakoszem), do kina, na lodowisko.

Takie vouchery kształtują poczucie sprawczości u dziecka, bo samo decyduje, kiedy je wykorzysta. Wymagają też komunikacji i ustalania terminów. To nasz rodzinny sposób na to, aby powiedzieć synowi, iż jest dla nas ważny, ale może samodzielnie decydować, kiedy chce spędzać z nami swój wolny czas.

A co podobnego można zaproponować młodszym dzieciom?

Można wymyślić kilka aktywności dostosowanych do zainteresowań naszego kilkulatka i zaproponować mu losowanie. Na koniec dodatkowo sprawdzić, co było innego „w magicznej kuli” i ewentualnie pozwolić na podmiankę. Generalnie myślę, iż najważniejsze jest tutaj poczucie, iż rodzice się postarali.

Nietypowy prezent dla dzieci? Losowanie wspólnych aktywności

Czym dla ciebie jest dawanie prezentów?

Dzień Dziecka i inne podobne święta to bardzo dobra okazja do tego, aby przekazywać wiedzę na temat tego, co jest dla nas ważne.

Sposób, w jaki obdarowujemy, powinien być spójny z naszym systemem wartości.

Jeśli czujemy odpowiedzialność za planetę, nie powinniśmy obsypywać dziecka prezentami, bo to sobie przeczy.

Potraktujmy każdą okazję do dawania prezentów dzieciom jako okazję do zastanowienia się nad tym, co jest dla mnie najważniejsze w życiu i co chcę przekazać dzieciom.

Prezenty rzeczowe są najłatwiejszymi prezentami — w erze paczkomatów można gwałtownie zorganizować każdy produkt. Ale dla dzieci najważniejsze jest to, iż o nich myślimy. Teraz gdy wszyscy jesteśmy tak zabiegani, spędzenie czasu ze sobą jest najbardziej wartościowe.

Maria Libiszewska — Psycholożka, psychoterapeutka, trenerka i tutorka.
Tworzy programy rozwojowe i szkolenia z zakresu kompetencji miękkich, menadżerskich oraz z tutoringu, jako spersonalizowanej metody pracy. Prowadzi warsztaty dla rodziców, nauczycieli i dzieci. Na co dzień wspiera również młodzież i rodziny w pracy psychoterapeutycznej. Jej pasją jest świat emocji, a misją rozwijanie inteligencji emocjonalnej oraz umiejętności twórczego korzystania z uczuć podczas nauki, podejmowania decyzji i budowania relacji. Lubi też wymyślać, inspirować innych do rozwoju i szukać nowych rozwiązań. Kreatywność i uważność wykorzystuje również w byciu mamą nastoletniego syna Marcina.