W Polsce rak płuca pozostaje jednym z najczęściej diagnozowanych nowotworów, dotykając zarówno kobiety, jak i mężczyzn. Zauważalna jest jednak zmiana w charakterystyce osób chorych. Kiedyś kojarzono go głównie z mężczyznami w wieku średnim oraz starszym, a dziś coraz częściej diagnozuje się go u młodszych pacjentek, szczególnie kobiet.
Dane epidemiologiczne i rokowania
Według raportów Narodowego Portalu Onkologicznego, rocznie na raka płuca zapada ponad 20 tys. Polaków. Liczba zgonów jest niemal równa liczbie nowych diagnoz, co sprawia, iż nowotwór ten odpowiada za około 5% wszystkich zgonów w kraju. Z badań Krajowego Rejestru Nowotworów wynika, iż w 2021 roku rak płuca stanowił aż 13% wszystkich rozpoznań onkologicznych, a także 22% wszystkich śmiertelnych przypadków z powodu nowotworów.
Warto zauważyć, iż od roku 2000 liczba zachorowań u mężczyzn spadła o około 22%, natomiast wśród kobiet odnotowano wzrost aż o 95%. Niestety, rokowania w Polsce wciąż są trudne, głównie ze względu na późne wykrywanie choroby. Raport Integrating the Healthcare Enterprise wskazuje, iż pięcioletnie przeżycie wynosi około 14%, czyli jest o punkt procentowy niższe niż średnia w Unii Europejskiej.
Znaczenie wczesnej diagnostyki i leczenia
Specjalista pulmonolog, dr Tomasz Karauda z Kliniki Pulmonologii Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Łodzi, zaznacza, iż choć pojawiają się przebłyski nadziei na poprawę wyników leczenia, w praktyce nowotwór jest najczęściej wykrywany dopiero w zaawansowanym stadium, gdy pojawiają się już wyraźne objawy. Dlatego tak ważne jest regularne badanie się, choćby gdy nie odczuwa się żadnych dolegliwości.
Współczesna medycyna oferuje coraz bardziej efektywne metody leczenia, takie jak zaawansowana chirurgia, radioterapia oraz nowoczesne terapie systemowe, przykładowo immunoterapia. Dzięki nim możliwe jest przemienienie niegdyś śmiertelnej choroby w schorzenie przewlekłe.
Ekspert podkreśla jednocześnie, iż RTG płuc nie zawsze wystarczy do wykluczenia raka. Najmniejsze guzki są często niewidoczne na prześwietleniu, mogą zakrywać je struktury anatomiczne, takie jak cień serca. W takich przypadkach niezbędne jest wykonanie tomografii komputerowej, zwłaszcza u palaczy.
Objawy raka płuca, na które warto zwrócić uwagę
Najczęstsze symptomy raka płuca to przewlekły, nasilający się kaszel, ból w klatce piersiowej oraz duszność. Wielu chorych zauważa obecność krwi w odkrztuszanej plwocinie, chrypkę czy powtarzające się infekcje dróg oddechowych. Charakterystyczne bywają także zmiany jak palce pałeczkowate oraz ból barku lub ramienia. W zaawansowanych fazach choroby mogą pojawić się objawy ogólne, takie jak szybka utrata masy ciała, brak apetytu, osłabienie, łatwe męczenie się, a choćby sinica czy obrzęk twarzy i szyi.
Przełomowe badania nad rakiem drobnokomórkowym płuca
Drobnokomórkowy rak płuca (SCLC) odpowiada za około 15% przypadków i jest jednym z najtrudniejszych do leczenia nowotworów ze względu na bardzo szybki wzrost i łatwość przerzutowania. Dotychczas uważano, iż jego źródłem są komórki neuroendokrynne. Jednak naukowcy z Duke University odkryli, iż choroba ta zaczyna się w komórkach bazalnych – macierzystych komórkach nabłonka układu oddechowego odpowiedzialnych za regenerację tkanek. To odkrycie może znacząco zmienić podejście do diagnozy i terapii SCLC.
Dieta a zdrowie płuc – szansa na regenerację
Badania przeprowadzone przez naukowców z Johns Hopkins wskazują, iż odpowiednia dieta może wspomagać regenerację płuc. Analiza ponad 650 osób z różnych państw pokazała, iż codzienne spożycie minimum dwóch pomidorów oraz trzech porcji świeżych owoców (głównie jabłek) spowalniało utratę wydolności oddechowej, zwłaszcza u byłych palaczy.
Naukowcy przypisują ten efekt antyoksydantom i karotenoidom, takim jak likopen oraz beta-karoten, które neutralizują wolne rodniki, chronią błony komórkowe i redukują stan zapalny. Co ważne, pozytywne działania odnotowano jedynie przy spożyciu świeżych produktów, podczas gdy przetworzone soki czy ketchup nie przynosiły takiego efektu. Zdrowa dieta może choćby spowolnić naturalne starzenie się płuc, niezależnie od nałogu palenia.
– Choć wyniki są obiecujące, konieczne są dalsze badania, aby jednoznacznie potwierdzić związek diety z rozwojem raka płuca – tłumaczy dr Karauda.
Nie tylko palenie – nowe czynniki ryzyka
Choć palenie papierosów pozostaje najważniejszą przyczyną raka płuca, obserwujemy wzrost zachorowań wśród kobiet, również tych, które nigdy nie paliły. To częściowo efekt wzrostu liczby palących kobiet w ostatnich dekadach, kiedy to palenie przestało być jak dawniej traktowane jako domena mężczyzn.
Coraz większą rolę odgrywają także czynniki środowiskowe, takie jak zanieczyszczenie powietrza, na które narażeni jesteśmy zwłaszcza w dużych miastach. Szczególnie groźne są drobne cząsteczki pyłu PM2,5, które wnikając do płuc, mogą wywoływać nowotwory.
Dodatkowo, rośnie zainteresowanie rolą mikrobiomu układu oddechowego – bakterii, wirusów i grzybów – w rozwoju chorób płuc. Choć badania są jeszcze w toku, temat ten budzi duże nadzieje na lepsze zrozumienie patogenezy raka płuca.
– Przyszłe badania mikrobiomu mogą otworzyć nowe ścieżki w profilaktyce i leczeniu raka – zauważa dr Karauda.
Genetyka i przypadek w rozwoju raka płuca
Geny również mają wpływ na ryzyko zachorowania, choć wiele przypadków raka występuje zupełnie przypadkowo. U osób niepalących dominującym typem raka jest rak gruczołowy płuca, który może rozwijać się choćby u tych, którzy nigdy nie byli ekspozycją na dym tytoniowy.
Dr Karauda przytacza przykład historyczny mówiąc, iż styl życia zdecydowanie oddziałuje na ryzyko, jednak zdarza się, iż osoby palące całe życie dożywają sędziwego wieku, a niepalący umierają na raka wcześniej. Wskazuje również, iż e-papierosy i vape’y choć zawierają mniej toksyn niż tradycyjne papierosy, to brak długoterminowych badań uniemożliwia jednoznaczną ocenę ich wpływu na zdrowie. Ostrożność jest tu kluczowa.
