Nadużywanie marihuany medycznej – jakie niesie ryzyko?

Spożywanie konopi w Polsce, głównie marihuany, powoduje zmiany w obszarze zdrowia fizycznego i psychicznego człowieka. Mogą to być zarówno zmiany chwilowe, powstałe bezpośrednio po użyciu środka, jak i trwałe, które są spowodowane nadużywaniem marihuany.

Efekty działania medycznej marihuany obejmują na ogół poczucie relaksu, odprężenia. Niekiedy jednak mogą być przyczyną lęku, paniki, podwyższonego ciśnienia krwi. Trudno jednoznacznie określić skutki długoletniego używania marihuany. Wiąże się to z niewielką liczbą badań prowadzonych z udziałem ludzi, jak również z faktem, iż użytkownicy marihuany często używają jednocześnie innych substancji psychoaktywnych. Zgodnie z dostępną literatura, w artykule przedstawiono potencjalne niebezpieczeństwa, które mogą być spowodowane nadużywaniem konopi indyjskich [1].

Nadużywanie konopi – konsekwencje zdrowotne

Układ krążenia

THC wpływa na pracę serca i ciśnienie krwi. W trakcie używania substancji może dojść do tachykardii, czyli zwiększenia częstotliwości uderzeń serca powyżej 100 uderzeń na minutę. Również poziom ciśnienia krwi może się podwyższać lub obniżać, powodując np. zawroty głowy (2). W zwierzęcych modelach badań nad używaniem marihuany, Adams i Martin (3) potwierdzili przejściowe występowanie nadciśnienia tętniczego i bradykardii powodującej zwolnienie czynności serca poniżej 50 uderzeń na minutę. Tym samym używanie marihuany przez osoby cierpiące na choroby układu krążenia może negatywnie oddziaływać na stan zdrowia, szczególnie na stan zdrowia osób starszych, cierpiących na dolegliwości somatyczne.

Układ oddechowy

Palenie marihuany wiąże się z wdychaniem dymu i przetrzymywaniem go w płucach. W porównaniu do wypalenia jednego papierosa, wypalenie jednego skręta marihuany pozostawia w płucach o 1/3 więcej substancji smolistych (4). Zważywszy na znacznie mniejszą częstotliwość palenia marihuany, palenie tytoniu powoduje znacznie większe szkody dla płuc i dróg oddechowych palaczy. Palenie marihuany, podobnie jak palenie tytoniu, wpływa na zmniejszenie wydajności płuc, uszkodzenie oskrzeli. Substancje smoliste powstałe w wyniku palenia zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia raka płuc i narządów układu oddechowego. Te negatywne skutki palenia konopi zostały jednak potwierdzone jedynie w badaniach eksperymentalnych na zwierzętach, przy zastosowaniu znacznie większej ekspozycji na dym, niż w przypadku palaczy marihuany (3,4).

Ciąża

W eksperymentach z udziałem zwierząt dowiedziono, iż marihuana ma negatywny wpływ na układ rozrodczy. Badania prowadzone z udziałem ludzi nie potwierdzają tych ustaleń. Dzieci matek, które używały marihuany w trakcie ciąży, mają niższą wagę urodzeniową i są mniejsze w porównaniu do tych, które nie używały konopi (5). Jednak nie dowiedziono dotychczas żadnych zaburzeń poznawczych u tych dzieci. W badaniach prowadzonych w Ottawie (Kanada) nie stwierdzono zaburzeń rozwojowych w pierwszym roku życia dziecka, a także w piątym i szóstym (6).

Wpływ marihuany na prowadzenie pojazdów mechanicznych

Badania Kurzthalera i wsp. obejmujące 60 osób nieużywających marihuany, którym podano takie same dawki THC i poproszono o poddanie się testom funkcji poznawczych i ocenie zdolności psychomotorycznych, wykazały, iż zdolność percepcji, szybkość i dokładność pracy były znacząco zaburzone u osób po zażyciu THC, ale efekt ten przestawał być widoczny już po 24 godzinach od zażycia.

Badania wykazują, iż wypadki drogowe są w mniejszym stopniu spowodowane nadużywaniem przez kierowców samych przetworów konopi; w większości przypadków mamy do czynienia z połączeniem marihuany z alkoholem (na podstawie badania testami z moczu lub krwi kierowców po wypadkach drogowych). Być może ma to związek z wynikiem innych badań, w których osoby prowadzące samochód pod wpływem marihuany okazały się ostrożniejsze i mniej skłonne do podejmowania ryzyka. [7]

Zdrowie psychiczne

Pamięć i procesy poznawcze

Palenie marihuany wywołuje natychmiastowe, krótkotrwałe zmiany w sposobie myślenia, doznaniach oraz procesie przetwarzania informacji. Istnieją dowody kliniczne i eksperymentalne przemawiające za tym, iż długotrwałe używanie konopi może prowadzić do subtelnego upośledzenia wyższych funkcji poznawczych, m.in. pamięci, uwagi lub złożonego procesu selekcji i integracji informacji (8-13).

Udokumentowano również negatywny wpływ konopi na pamięć krótkotrwałą oraz zdolność koncentracji. Podczas badań laboratoryjnych osoby pod wpływem marihuany nie miały problemu z przypominaniem sobie rzeczy, których nauczyły się wcześniej, wykazywały jednak zmniejszoną zdolność do uczenia się i zapamiętywania nowych faktów. Ograniczenia umiejętności uczenia się trwały tak długo, jak długo dana osoba pozostawała pod wpływem narkotyku (8-13). Wyniki niektórych badań sugerują, iż im dłuższy okres używania konopi, tym wyraźniej zaznacza się ich wpływ na procesy poznawcze (10,11).

Zaburzenia i choroby psychiczne

W wielu badaniach odnotowano powtarzające się problemy psychologiczne związane z intensywnym zażywaniem konopi indyjskich w dużych ilościach (13). Niektórzy doświadczają zaburzeń psychicznych, takich jak napady paniki, lęki czy urojenia (14, 15). U części osób można zaobserwować silne zaburzenia lękowe oraz niekiedy stany depresyjne. Długoletnie używanie marihuany może być także przyczyną anhedonii i zaburzeń nastroju (16, 17).

W przypadku zaburzeń nastroju, działanie konopi ma charakter dwukierunkowy – w dawkach minimalnych marihuana wykazuje adekwatności przeciw lękowe i przeciwdepresyjne, w większych dawkach oraz w przypadku długotrwałego zażywania może powodować reakcje dysforyczne, nasilać lęk, indukować objawy paniki i depresji (18, 19). W bardzo dużych dawkach marihuana może wywoływać psychozę z przewagą objawów takich, jak: zaburzenia świadomości, gonitwa myśli, zaburzenia pamięci, omamy wzrokowe i słuchowe, urojenia, lęki, bezsenność, pobudzenie i hipomania (20, 21, 22).

W kilku badaniach powtarza się zależność między wczesnym używaniem konopi a ryzykiem wystąpienia schizofrenii w następnych latach. Rozwój schizofrenii może być, zdaniem niektórych specjalistów, przyspieszany przez nadużywanie dawek marihuany (23, 24). Istnieją również prace badawcze, z których można wnioskować, iż zaburzenia psychotyczne są zaostrzane przez marihuanę (4, 8, 25). Brakuje jednak rozstrzygających dowodów na to, iż marihuana może być przyczyną chorób psychicznych.

Zespół amotywacyjny

Jedna z głównych obaw co do psychologicznych następstw przewlekłego używania oraz konopi dotyczy ich niekorzystnego wpływu na motywację osób dorosłych. Dowody na istnienie „zespołu amotywacyjnego” u dorosłych są głównie oparte na opisach przypadków i doniesieniach z obserwacji klinicznych (17, 26). Wynika z nich, iż syndrom amotywacyjny u użytkowników marihuany objawia się głównie zanikiem woli do wykonywania prostych i codziennych czynności, apatią, poczuciem pustki i nudą, osłabieniem intuicji oraz ogólnym spłyceniem doznań na poziomie emocjonalnym (27).

Badania pokazują, iż nałogowi palacze miewają czasem kłopoty z pamięcią, bywają nieco ospali, nie ma jednak jednoznacznych dowodów na występowanie u większości z nich szeroko rozumianego i długotrwałego zespołu amotywacyjnego. Zasadne wydaje się stwierdzenie, iż występowanie zespołu amotywacyjnego dotyczy głównie długotrwałego i intensywnego używania konopi (27,28).

Uzależnienie

Skutki uzależnienia dają o sobie znać głównie w funkcjonowaniu społecznym (problemy i konflikty w relacjach z otoczeniem, trudności w wywiązywaniu się z obowiązków) i psychicznym (obniżony nastrój, depresja, lęki). Rzadziej nadużywanie powoduje problemy somatyczne. Jak w przypadku innych substancji psychoaktywnych, ryzyko uzależnienia jest największe wśród osób, które w wywiadzie deklarują codzienne używanie konopi indyjskich.

Zespół uzależnienia od konopi może wystąpić u osób przewlekle biorących duże dawki tego środka. Dane dowodzą też, iż niekiedy może wystąpić zespół odstawienny jako reakcja na nagłe zaprzestanie używania konopi, choć zespół ten ma przebieg znacznie łagodniejszy i mniej wyraźny, niż w przypadku odstawienia alkoholu bądź innych narkotyków.

Objawy ewentualnego zespołu odstawienia konopi (drażliwość, stany lękowe, drżenia kończyn, wzmożona potliwość, nudności i zaburzenia snu) występują w związku z używaniem bardzo dużych dawek. Istnieją kliniczne i epidemiologiczne dowody na to, iż u osób biorących duże dawki konopi mogą pojawić się problemy z ich nadużywaniem (30). Podkreślić należy, iż odsetek osób uzależnionych wśród konsumentów marihuany nie przekracza 10% i jest wyraźnie niższy w porównaniu z odsetkami uzależnionych wśród konsumentów tytoniu (28,29).

Wnioski

Marihuana w Polsce należy do najpopularniejszych substancji psychoaktywnych. Mimo to ich rozpowszechnienie jest stosunkowo niewielkie; odsetek dorosłych Polaków, którzy mają jakiekolwiek doświadczenia z marihuaną nie przekracza kilku procent, a odsetek względnie regularnych konsumentów – jednego procenta. Skutki uzależnienia pochodnych konopi wydają się być mniej poważne niż większości innych legalnych i nielegalnych substancji psychoaktywnych. Część badań pokazuje, iż długotrwałe nadużywanie konopi może być związane z podwyższonym ryzykiem zachorowania na choroby układu oddechowego oraz na zaburzenia o podłożu psychicznym takie, jak depresja, zaburzenia psychotyczne i lękowe.

Jednak mimo długiej historii stosowania, jak i obecnej względnej popularności marihuany, wiedza na temat wpływu używania konopi na zdrowie publiczne pozostaje ograniczona. (31-33)

Autor: mgr farm. Monika Rzepnicka (Stańczak)

Literatura

1. Simon R (2004) Regular and intensive use of cannabis and related problems: conceptual framework
2. Hall W, Solowij N (1998) Adverse effects of Cannabis. Lancet, 352, 1611–1616.
3. Adams I, Martin BR (1996) Cannabis: pharmacology and toxicology in animals and humans
4. Wu TC, Tashkin DP, Djahed B, Rose JE (1988) Pulmonary hazards of smoking Marijuana as compared with tobacco. New England Journal of Medicine, 316, 347–351..
5. Hollister LE (1998) Health Aspects of Cannabis: revisited. International Journal of Neuropsychopharmacology, 1, 71–80.
6. Fried P (1993) Prenatal exposure to tobacco and marijuana: Effects during pregnancy, infancy, and early childhood. Clinical Obstetrics and Gynecology, 36 (2), 319–337.
7. Kalant H. Adverse effects of cannabis on health: an update of the literature since 1996. Progress in Neuro-Psychopharmacology & Biological Psychiatry 2004;28:849-63
8. Hall W, Room R (1995) A comparative appraisal of the health and psychological consequences of alcohol, cannabis, nicotine and opiate use. Background paper prepared for the WHO project „Cannabis: a health perspective and research agenda”. Meeting on health implications of cannabis use,
9. Solowij N, Michie PT, Fox AM (1991) Effects of long-term cannabis use on selective attention: an event-related potential study. Pharmacology Biochemistry and Behavior, 40, 683–688
10. Solowij N, Grenyer BFS, Chescher G, Lewis J (1995) Biopsychological changes associated with cessation of cannabis use: A single case study of acute and chronic cognitive effects, withdrawal and treatment. Life Sciences, 56, 2127–2134.
11. Tennent F, Groesbeck J (1972) Psychiatric effects of hashish. Archives of General Psychiatry, 27, 133–136.
12. Pope HG, Gruber AJ, Hudson JI, Huestis MA, Yurgelun-Todd D (2001) Neuropsychological performance in long-term cannabis users. Archives of General Psychiatry, 58, 909–915.
13. McGee R, Williams S, Poulton R, Moffitt T (2000) A longitudinal study of cannabis use and mental health from adolescence to early adulthood. Addiction, 95, 491–503
14. Mathew R, Wilson W, Humphreys D, Lowe J, Weithe K (1993) Depersonalization after marijuana smoking. Biological Psychiatry, 33 (6), 431–441.
15. Hollister LE (1986) Health Aspects of Cannabis. Pharmacological Reviews, 38, 2–20.
16. Thomas H (1993) Psychiatric symptoms in cannabis users. British Journal of Psychiatry, 163, 141–149.
17. Kolansky H, Moore RT (1971) Effects of marihuana on adolescents and young adults. Journal of the American Medical Association, 216 (3), 486–492.
18. Hollister LE (1986) Health aspects of cannabis. Pharmacological Reviews, 38, 1–20.
19. Mechoulam R, Parker LA, Gallily R (2002) Cannabidiol: an overview of some pharmacological aspects. Journal of Clinical Psychopharmacology, 42, 11–19.
20. Chopra GS, Smith JW (1974) Psychotic reactions following cannabis use in East Indians. Archives of General Psychiatry, 30, 24–27.
21. Edwards G (1976) Cannabis and the psychiatric position. W: Graham JDP (red.) Cannabis and Health. London: Academic Press, 18–27.
22. Thomas H (1996) A community survey of adverse effects of cannabis use. Drug and Alcohol Dependence, 42, 201–207.
23. Allebeck P, Adamsson C, Engström A (1993) Cannabis and schizophrenia: a longitudinal study of cases treated in Stockholm County. Acta Psychiatrica Scandinavica, 88, 21–24.
24. Jablensky A, Sartorius N, Ernberg G, Anker M, Korten A, Cooper JE, Day R, Bertelsen A (1991) Schizophrenia: manifestations, incidence and course in different cultures. A World Health Organization Ten-Country Study. Psychological Medicine Monograph Supplement, 20, 1–97.
25. Hall W, Solowij N (1997) Long-term cannabis use and mental health. British Journal of Psychiatry, 171, 107–108.
26. Millman RB, Sbriglio R (1986) Patterns of use and psychopathology in chronic marijuana users. Psychiatric Clinics of North America, 9, 533–545.
27. Halikas JA, Weller RA, Morse C, Shapiro T (1982) Incidence and characteristics of amotivational syndrome, including associated findings, among chronic marijuana users. In: National Institute on Drug Abuse. Marijuana and Youth: Clinical Observations on Motivation and Learning. Rockville, Maryland: National Institute on Drug Abuse.
28. Duncan DF (1987) Lifetime prevalence of “amotivational syndrome” among users and non-users
29. Erikson CK (2010) Nauka o uzależnieniach. Od neurobiologii do skutecznych metod leczenia. Warszawa: WUW.
30. Adams I, Martin BR (1996) Cannabis: pharmacology and toxicology in animals and humans. Addiction, 91, 1585–1614.
31. Hall W, Degenhardt L, Lynskey M (2001) The Health and Psychological Effects of Cannabis Use. Monograph Series, 44, National Drug Strategy.
32. DiNitto DM, Choi NG (2010) Marijuana use among older adults in the USA: user characteristics, patterns of use, and implications for intervention. International Psychogeriatric Association, 25, 1–10.
33. Perkonigg A, Goodwin RD, Fiedler A, Behrendt S, Beesdo K, Lieb R, Wittchen HU (2008) The natural course of cannabis use, abuse and dependence during the first decades of life, Addiction, 103 (3), 439–449.