Mniszek lekarski (Taraxacum officinale) jest bardzo rozpowszechnioną byliną z rodziny Astraceae, którą każdy zna pod wieloma nazwami zwyczajowymi. Najbardziej popularne to: mlecz, dmuchawiec, ale także lwi ząb, mleczaj, świński mlecz, brodawnik mleczowaty i inne.
Pochodzenie i działanie mniszka lekarskiego
Na świecie występuje ok. 2500 gatunków mniszka, większość na półkuli północnej w rejonie euroazjatyckim. Pierwsze wzmianki o terapeutycznym działaniu mniszka lekarskiego datuje się na X i XI wiek. Roślina ta była wykorzystywana przez arabskich lekarzy w leczeniu schorzeń wątroby i śledziony. W XVI w. niemiecki lekarz i botanik Leonhard Fuchs opisywał zastosowanie mniszka w leczeniu dny moczanowej, biegunki, chorób pęcherza, śledziony i wątroby.
W Ameryce Północnej Indianie wytwarzali z mniszka napary, które wspomagały leczenie chorób nerek, niestrawności i zgagi. W Meksyku stosuje się odwar z całej rośliny wspomagająco w leczeniu cukrzycy. W Turcji natomiast mniszek jest popularnym zielem o adekwatnościach przeczyszczających, moczopędnych i hipoglikemicznych. Również w tradycyjnej medycynie chińskiej jest stosowany w mieszankach wspomagających leczenie infekcji dróg oddechowych, zapalenia oskrzeli i płuc oraz chorób kobiecych.
Właściwości mniszka lekarskiego
Roślina, która powszechnie uznana jest za chwast, zawiera wiele składników chemicznych, które odpowiadają za jej adekwatności lecznicze. Substancje te należą głównie do fenoli i terpenów, ponadto obecne są białka, węglowodany, nienasycone kwasy tłuszczowe, witaminy i minerały.
W ostatnich latach wzrosło zainteresowanie mniszkiem lekarskim wśród naukowców.
Podstawowe działanie tej rośliny to:
• pobudzanie czynności wątroby poprzez znaczne wydzielanie żółci,
• silne działanie moczopędne,
• adekwatności antyoksydacyjne,
• przeciwbakteryjne,
• przeciwzapalne,
• przeciwnowotworowe,
• hipolipidemiczne, a także jest to
• roślina miododajna i
• kosmetyczna (dodatek do kremów do cery suchej i starzejącej się).
Ponadto, ta niepozorna roślina ma bardzo dużą wartość dietetyczną, dzięki czemu znalazła zastosowanie w kuchni jako syrop, substytut kawy czy herbaty, a także jako składnik sałatek. Łatwa dostępność surowca tym bardziej zachęca do prowadzenia badań i odkrywania nowych możliwości zastosowania mniszka lekarskiego w medycynie.
Działanie antyoksydacyjne
Większość badań dokumentuje wpływ antyoksydacyjny ekstraktu z mniszka na komórki wątroby, serca i nerek. Napar z liści mniszka hamuje znacząco tworzenie wolnych rodników tlenowych podobnie jak zielona czy czarna herbata.
Właściwości przeciwbakteryjne
Występujące w ekstraktach z mniszka substancje fitochemiczne, takie jak: saponiny, fenole, terpeny i inne, to substancje, które wspomagają zwalczanie drobnoustrojów, m.in. Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Pseudomonas aeruginosa czy Staphylococcus aureus. Wykazano również, iż ekstrakty z liści i korzeni mogą być wykorzystywane w stomatologii jako środek dezynfekujący kanały korzeniowe zębów.
Mniszek lekarski ma szerokie spektrum działania względem poszczególnych szczepów bakterii i grzybów, co daje możliwość zastosowania go jako uzupełnienie antybiotykoterapii.
Właściwości przeciwzapalne
Nazwa rośliny Taraxacum officinale pochodzi od greckich słów, które w dosłownym tłumaczeniu znaczą „zapalenie do wyleczenia”. Wiele badań wykazuje działanie mniszka na zmniejszenie stanu zapalnego trzustki, tchawicy, skurczu oskrzeli i stanu zapalnego płuc.
Właściwości przeciwnowotworowe
Mniszek lekarski należy do roślin mających potencjalne adekwatności przeciwnowotworowe. Sprawdzono wpływ surowców na procesy związane z progresją nowotworu. Eksperymenty wykonane na ludzkich komórkach raka piersi i prostaty wykazały wyraźne zahamowanie wzrostu komórek nowotworowych. Surowiec wykazuje również działanie immunosupresyjne, co potwierdza jego zdolność na wpływ pobudzenia funkcji układu odpornościowego i lepsze hamowanie skutków ubocznych chemioterapii.
Wykazano też wpływ ekstraktów z mniszka na hamowanie przewlekłej białaczki mielomonocytowej, która jest chorobą bardzo trudną w leczeniu ze względu na uodparnianie się komórek nowotworowych na dostępne formy terapii.
Na ekstrakty z mniszka reagują też oporne na dostępną chemioterapię nowotwory skóry (czerniaki), a jednocześnie nie wpływają negatywnie na pozostałe komórki.
Właściwości hipolipidemiczne
Udokumentowano, iż mniszek może skutecznie pomóc w chorobie wieńcowej, miażdżycy oraz otyłości. Ma działanie obniżające poziom cholesterolu i trójglicerydów, a także hamuje powstanie nowych komórek tłuszczowych. Ekstrakty z mniszka hamują aktywność lipazy trzustkowej i mogą być wykorzystywane jako czynnik przeciw otyłości. Tak duży potencjał leczniczy mniszka lekarskiego zasługuje na szersze zainteresowanie, tym bardziej, iż jest to niewymagająca roślina, rosnąca w różnych warunkach.
Brak jest udokumentowanych danych o toksyczności mniszka, dlatego FDA i Rada Europy uznały go za bezpieczny do stosowania w żywności. Dobowa dawka dopuszczalna suszonych korzeni lub liści mieści się w zakresie 4-10 g, natomiast świeżego surowca to aż 50 g. Według Farmakopei można spożywać dziennie 0,5-2 g suszonych korzeni, 3-5 g suszonych liści lub pić nalewkę z korzenia w ilości 4-8 ml trzy razy dziennie.
Mniszek może być podawany surowy, gotowany, smażony, w postaci soku lub w formie naparów. Wykorzystywany jest też zewnętrznie w postaci okładów, kompresów, jako dodatek do kąpieli lub do kropli do oczu. Dostępnych jest wiele preparatów, których składnikiem jest mniszek.
Na co trzeba zwracać uwagę
Należy pamiętać, iż spożycie mniszka w niektórych przypadkach może powodować niekorzystne efekty uboczne, np. zwiększone wydzielanie soku żołądkowego, zgagę i podrażnienia skórne. Nie zaleca się stosowania mniszka osobom, które cierpią na choroby nerek i pęcherzyka żółciowego. Mniszek może wchodzić w reakcje z lekami farmakologicznymi, dlatego przed jego zastosowaniem osoby przyjmujące inne leki powinny skonsultować się z lekarzem.
Materiał nie stanowi i nie zastąpi porady lekarskiej.
