W czasach, gdy wszystko jest na wyciągnięcie ręki i „na kliknięcie”, a w social mediach panuje kultura kupowania i posiadania często nie zdajemy sobie sprawy z kosztów, jakie ponosimy. Przeciwieństwem konsumpcjonizmu jest minimalizm, o którym coraz częściej zaczyna się mówić, jako o remedium na wszechobecny pęd. Jednak czym adekwatnie jest minimalizm? Skąd się bierze? Jakie ma założenia i co dzięki niemu możemy osiągnąć? Odpowiedzi na te pytania i najważniejsze aspekty psychologiczne minimalizmu przedstawię w tym artykule.
Czym jest minimalizm?
Minimalizm, czyli podejście polegające na redukcji dóbr materialnych i świadomym dążeniu do prostoty, stał się coraz popularniejszym stylem życia w ostatnich latach. Korzenie tego nurtu sięgają nie tylko filozofii i sztuki, ale również psychologii, która w ostatnich dekadach intensywnie badała wpływ minimalizmu na ludzkie samopoczucie i zdrowie psychiczne. Minimalizm wywołuje wiele pozytywnych reakcji w naszym mózgu, sprzyja koncentracji i redukuje stres, jednak, jak każdy trend, ma także swoje wyzwania.
Teoria minimalizmu i psychologia potrzeb
Jedną z najbardziej znanych teorii psychologicznych, które pomagają wyjaśnić zjawisko minimalizmu, jest teoria hierarchii potrzeb Abrahama Maslowa. Maslow sugerował, iż ludzie mają różne potrzeby, które muszą być spełnione, by osiągnąć dobrostan, przy czym potrzeby materialne znajdują się na niższych poziomach hierarchii. Minimalizm zdaje się być ruchem, który przechodzi z poziomu potrzeb materialnych ku wyższym poziomom – potrzebom emocjonalnym, społecznym i duchowym.
Jednak minimalizm to coś więcej niż tylko ograniczenie liczby przedmiotów; to także forma zrozumienia, iż nadmiar dóbr może zaburzać nasze priorytety i prowadzić do rozpraszania się. Minimalizm jest często motywowany potrzebą odnalezienia spokoju, a także większego poczucia sensu, które umożliwia skoncentrowanie się na celach wyższego rzędu, jak rozwój osobisty, zdrowe relacje i samorealizacja.
Badania nad minimalizmem a zdrowie psychiczne
Badania wskazują, iż minimalistyczne podejście do życia może mieć pozytywny wpływ na zdrowie psychiczne. W badaniu przeprowadzonym przez profesora psychologii Tima Kasser’a, autora książki “The High Price of Materialism”, dowiedziono, iż osoby dążące do mniejszej ilości dóbr materialnych często odczuwają większe zadowolenie z życia i mniej stresu. Kasser zwraca uwagę, iż minimalizm pomaga uniknąć uzależnienia od dóbr materialnych i pozwala na skupienie się na relacjach międzyludzkich i samorozwoju.
Inne badanie przeprowadzone na Uniwersytecie Kalifornijskim pokazało, iż ludzie mający uporządkowaną przestrzeń życiową lepiej radzą sobie ze stresem i są bardziej produktywni. Obecność nadmiaru rzeczy w otoczeniu może prowadzić do przeciążenia zmysłów, co utrudnia koncentrację i zwiększa poczucie niepokoju. Minimalizm, pozwalając na utrzymanie porządku i eliminację „szumu” z otoczenia, sprzyja mentalnemu odprężeniu i usprawnieniu procesu decyzyjnego.
Minimalizm jako antidotum na kulturę konsumpcji
Warto również zwrócić uwagę na to, jak minimalizm wpisuje się w szerszy kontekst społeczno-kulturowy.
W kulturze, która intensywnie promuje konsumpcjonizm, minimalizm jest formą buntu i próbą redefinicji szczęścia. Jak zauważa socjolog Juliet Schor w swojej książce “The Overspent American: Why We Want What We Don’t Need”, nadmierna konsumpcja jest często motywowana chęcią budowania statusu społecznego i zdobywania akceptacji. Minimalizm pozwala wyzwolić się z presji społecznej, koncentrując się na wartościach niematerialnych i relacjach z innymi ludźmi, co jest zgodne z koncepcją „wartości wewnętrznych” (intrinsic values), jak podkreślają badania psychologa Richarda Ryana i Edwarda Deci.
Minimalizm w innych kulturach
Minimalizm w różnych kulturach jest interpretowany na różne sposoby. Przykładem jest japońska filozofia „wabi-sabi”, która promuje akceptację prostoty, naturalności i niedoskonałości. Tradycyjna japońska estetyka i sposób życia opiera się na harmonii i wyciszeniu, co często przejawia się w minimalistycznym wystroju wnętrz i oszczędnym stylu życia. Filozofia ta silnie wpływa na ruch minimalistyczny na Zachodzie, szczególnie w zakresie projektowania wnętrz i stylu życia.
Wyzwania związane z minimalizmem
Choć minimalizm może przynieść wiele korzyści, nie jest pozbawiony wyzwań. Dla niektórych osób eliminacja rzeczy materialnych jest trudnym procesem, który wymaga czasu i przemyślenia. Ograniczenie liczby przedmiotów w otoczeniu może również wywoływać stres i poczucie straty, szczególnie jeżeli przedmioty mają dla danej osoby wartość sentymentalną.
Innym wyzwaniem jest skrajność, która czasem pojawia się w ruchu minimalistycznym. Dla niektórych minimalizm staje się obsesją, prowadzącą do surowych ograniczeń i nadmiernego upraszczania, co może być niezdrowe i trudne do utrzymania w dłuższej perspektywie.
Podsumowanie
Minimalizm to znacznie więcej niż tylko trend redukcji przedmiotów – to głęboka filozofia życia, która daje możliwość odzyskania kontroli nad własnym czasem, priorytetami i zdrowiem psychicznym. Jak pokazują liczne badania, osoby stosujące minimalistyczne podejście często doświadczają większej satysfakcji z życia i mniejszego poziomu stresu. Niemniej, minimalizm niesie ze sobą pewne wyzwania, wymagające wyważenia pomiędzy potrzebą posiadania a pragnieniem uwolnienia się od nadmiaru.
Bibliografia
Ikeda, D. (2017). Wabi-sabi: The Japanese Art of Embracing Imperfection. Japan Times.
Kasser, T. (2002). The High Price of Materialism. MIT Press.
Maslow, A. H. (1943). A theory of human motivation. Psychological Review, 50(4), 370–396.
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000). Intrinsic and extrinsic motivations: Classic definitions and new directions. Contemporary Educational Psychology, 25(1), 54–67.
Sasaki, F. (2017). Goodbye, Things: The New Japanese Minimalism. W. W. Norton & Company.
Schor, J. B. (1998). The Overspent American: Why We Want What We Don’t Need. Harper Perennial.
Cześć! Nazywam się Antonina Dudek.
Jestem autorką powyższego artykułu.
Jestem magistrem psychologii na SWPS, wolontariuszką na rzecz zdrowia psychicznego oraz dobrostanu. Na codzień pracuje w korporacji na stanowisku Team Leader, ale w wolnym czasie uwielbiam aktywność fizyczną oraz podróże.
