Metronidazol- adekwatności i zastosowanie

Nazwa polska: metronidazol

Nazwa łacińska: Metrondazolum, Flagyl, Trichazol

Wygląd i adekwatności fizyko-chemiczne

Metronidazol jest syntetyczną pochodną nitroimidazolu. Według Farmakopei Polskiej XI to biały lub żółtawy krystaliczny proszek trudno rozpuszczalny w wodzie (5,92 mg/ml) i etanolu 96%. Dodatek jednego lub kilku kosolwentów (np. etanolu lub glikolu propylenowego) zwiększa rozpuszczalność metronidazolu w wodzie. Nasycone wodne roztwory tego związku wykazują odczyn lekko kwaśny (pH ok. 5,8). Z kolei roztwory o pH 5,6 odznaczają się największą trwałością. Metronidazol jest związkiem światłoczułym, a ekspozycja jego roztworów na promienie słoneczne powoduje rozkład z wytworzeniem żółtozabarwionych produktów.

Mechanizm działania

Metronidazol jest chemioterapeutykiem o działaniu przeciwpierwotniakowym i przeciwbakteryjnym. Związek ten łatwo przenika do komórek bakterii i pierwotniaków. Po wniknięciu do komórki metronidazol zostaje zredukowany do wysoko reaktywnych, cytotoksycznych metabolitów pośrednich, które uszkadzają DNA i hamują jego syntezę. Metronidazol działa selektywnie wobec organizmów, zawierających białka transportujące elektrony – ferredoksyny lub flawodoksyny. Białka te występują w organizmach ubogich w tlen i beztlenowych. Potencjał oksydoredukcyjny metronidazolu jest niższy niż wspominanych białek, a różnica potencjałów prowadzi do redukcji grupy nitrowej metronidazolu.

Spektrum działania metronidazolu obejmuje m.in:

• pierwotniaki: Trichomonas vaginalis, Giardia lamblia, Entamoeba histolytica, Balantidium coli,
• bakterie beztlenowe: Eubacterium, Clostridium, Bacteroides species, Fusobacterium species,
• Helicobacter pylori
• paciorkowce beztlenowe: Peptococcus species, Peptostreptococcus species.
• Pasożyty skórne: Demodex folliculorum

Wygląd i adekwatności fizyko-chemiczne

Metronidazol jest syntetyczną pochodną nitroimidazolu. Według Farmakopei Polskiej XI to biały lub żółtawy krystaliczny proszek trudno rozpuszczalny w wodzie (5,92 mg/ml) i etanolu 96%. Dodatek jednego lub kilku kosolwentów (np. etanolu lub glikolu propylenowego) zwiększa rozpuszczalność metronidazolu w wodzie. Nasycone wodne roztwory tego związku wykazują odczyn lekko kwaśny (pH ok. 5,8). Z kolei roztwory o pH 5,6 odznaczają się największą trwałością. Metronidazol jest związkiem światłoczułym, a ekspozycja jego roztworów na promienie słoneczne powoduje rozkład z wytworzeniem żółtozabarwionych produktów.

Mechanizm działania

Metronidazol jest chemioterapeutykiem o działaniu przeciwpierwotniakowym i przeciwbakteryjnym. Związek ten łatwo przenika do komórek bakterii i pierwotniaków. Po wniknięciu do komórki metronidazol zostaje zredukowany do wysoko reaktywnych, cytotoksycznych metabolitów pośrednich, które uszkadzają DNA i hamują jego syntezę. Metronidazol działa selektywnie wobec organizmów, zawierających białka transportujące elektrony – ferredoksyny lub flawodoksyny. Białka te występują w organizmach ubogich w tlen i beztlenowych. Potencjał oksydoredukcyjny metronidazolu jest niższy niż wspominanych białek, a różnica potencjałów prowadzi do redukcji grupy nitrowej metronidazolu.

Spektrum działania metronidazolu obejmuje m.in:

• pierwotniaki: Trichomonas vaginalis, Giardia lamblia, Entamoeba histolytica, Balantidium coli,
• bakterie beztlenowe: Eubacterium, Clostridium, Bacteroides species, Fusobacterium species,
• Helicobacter pylori
• paciorkowce beztlenowe: Peptococcus species, Peptostreptococcus species.
• Pasożyty skórne: Demodex folliculorum

Czytaj także: Krem z metronidazolem- jak go poprawnie wykonać?

Metronidazol- zastosowanie

Metronidazol stosowany jest w leczeniu następujących stanów chorobowych: zapalenie otrzewnej, posocznica, gorączka połogowa, bakteriemia, ropień mózgu, zapalenie płuc, zapalenie szpiku, zakażenia ran po zabiegach chirurgicznych, ropień w obrębie miednicy mniejszej, zapalenie przymacicza. Ponadto związek ten wskazany jest w terapii rzęsistkowicy układu moczowo-płciowego, pełzakownicy, gardiozy, bakteryjnego zapalenia pochwy, owrzodzeń kończyn dolnych i odleżyn, ostrego wrzodziejącego zapalenia dziąseł i ostrych zakażeń okołozębowych. W skojarzeniu z innymi lekami wykorzystywany jest do eradykacji Helicobacter pylori. W dermatologii stosuje się go w terapii wszystkich postaci trądziku różowatego, zaś w okulistyce bywa wykorzystywany do leczenia ocznej postaci trądziku różowatego wywołanego przez roztocza mieszków włosowych Demodex brevis i Demodex folliculorum oraz amebowego keratolitycznego zapalenia rogówki wywołanego przez Acanthamoeba keratitis.

Zgodnie z Farmakopeą Polską XI metronidazol stosuje się jako lek przeciwbakteryjny (wobec beztlenowców) oraz przeciwpierwotniakowy w następujących dawkach:

• Dopochwowo: dawka zwykle stosowana jednorazowa: 0,5 g, dawka zwykle stosowana dobowa: 1,0 g, dawka maksymalna jednorazowa:1,0g , dawka maksymalna dobowa: 1,5 g.
• Doodbytniczo: dawka zwykle stosowana jednorazowa: 1,0 g, dawka zwykle stosowana dobowa: 1,0 g, dawka maksymalna jednorazowa:1,0g , dawka maksymalna dobowa: 2,0 g.
• Doustnie: dawka zwykle stosowana jednorazowa: 0,5 g, dawka zwykle stosowana dobowa: 1,0 g, dawka maksymalna jednorazowa:1,0g , dawka maksymalna dobowa: 2,0 g.
• Dożylnie (powolne wlewy): dawka zwykle stosowana jednorazowa: 0,5 g, dawka zwykle stosowana dobowa: 1,0 g, dawka maksymalna jednorazowa:1,0g , dawka maksymalna dobowa: 4,0 g.

Metronidazol- działania niepożądane i toksyczność

Często spotykanymi działaniami niepożądanymi występującymi podczas terapii metronidazolem są: metaliczny posmak, suchość i stany zapalne w jamie ustnej, a także nalot na języku. Ponadto po zastosowaniu doustnym mogą pojawić się nudności i wymioty. Po podaniu dopochwowym metronidazolu może wystąpić zapalenie szyjki macicy lub pochwy wywołane Candida. Podczas terapii metronidazolem oraz co najmniej 48 godzin po zakończeniu kuracji nie należy spożywać alkoholu etylowego, ponieważ związek ten nasila toksyczność etanolu, poprzez m.in.: hamowane dehydrogenazy alkoholowej (reakcja disulfiramowa), co może objawiać się występowaniem: zaczerwienienia twarzy, uderzeń gorąca, bólów głowy, nudności, wymiotów oraz tachykardii.

Zobacz także: Metronidazol- ulotka dla pacjenta

Metronidazol- zastosowanie w recepturze aptecznej

W recepturze aptecznej metronidazol wykorzystywany jest m.in. do przygotowywania proszków dzielonych, globulek (współczynnik wyparcia f = 0,67), maści oraz kropli ocznych. Ze względu na działanie przeciwdrobnoustrojowe metronidazolu podczas wykonywania leków należy zachować warunki jałowości.

Mimo, iż Farmakopea Polska XI nie przewiduje podania metronidazolu do oka, niekiedy sporządza się krople oczne z wykorzystaniem tej substancji ze względu na brak preparatu gotowego. Z uwagi na niską rozpuszczalność metronidazolu w wodzie istnieje możliwość wykonania kropli ocznych o stężeniu nie większym niż 0,75%. Najczęściej jednak przygotowuje się krople o stężeniu 0,5%. Wodne roztwory metronidazolu w takim stężeniu są hipoosmotyczne (28-29 mOsm/L) w stosunku do płynu łzowego. Aby zapewnić izotoniczność jako rozpuszczalnika do otrzymania kropli należy użyć roztworu soli fizjologicznej lub 5% roztwór glukozy. Aby ułatwić proces rozpuszczania podczas wykonywania kropli rozpuszczalnik należy ogrzać do temperatury ok. 50-60°C. Gotowe krople należy wyjałowić poprzez sączenie. o ile krople wydaje się w pojemnikach jednodawkowych nie stosuje się dodatku substancji konserwujących.

Opracowała: mgr farm. Aleksandra Wójtowicz

Piśmiennictwo:

1. Gajewska M., Szulc J., Płaczek M., Sznitowska M. (2012) Podstawy receptury aptecznej. Gdański Uniwersytet Medyczny.
2. Kostowski W., Herman Z. (2010) Farmakologia. Podstawy farmakoterapii. Tom II. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
3. Samuelson J. (1999) Why metronidazole is active against both bacteria and parasites. Antimicrob Agents Chemother. 43(7): 1533-1541.
4. Kodym A., Kaczyńska-Dyba E., Kubiak B., Kukuła H. (2011) Technology of eye drops containing metronidazole. Acta Poloniae Pharmaceutica. 68(1): 109-114.
5. Kaczyńska-Dyba E. (2006) Technologia kropli do oczu z metronidazolem. Rozprawa doktoreska. Akademia Medyczna im. Karola Marcinkowskaiego w Poznaniu. (http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=62896)
6. https://www.drugbank.ca/drugs/DB00916 (dostęp na dzień 30.10.2019).
7. http://www.aptekarzpolski.pl/2012/07/07-2012-receptura-lekow-do-oczu-z-metronidazolem/ (dostęp na dzień 10.2019).