Metody Montessori – na czym polega i jak powinna wyglądać pedagogika według Marii Montessori?

Metody Montessori to hasło, z którym coraz częściej spotykamy się w kontekście wychowywania dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Placówki, w których stosuje się metody Montessori, spotkać można w tej chwili w wielu miastach. Na czym tak naprawdę owe metody polegają, i w jaki sposób wpływają na rozwój dziecka? Zapraszamy do lektury niniejszego artykułu, w którym przybliżamy ten temat.

Metody Montessori

Koncepcja ta została zapoczątkowana ponad 100 lat temu przez włoską lekarkę Marię Montessori. Metody Montessori od tamtego czasu zyskały sobie bardzo wielu zwolenników. Poprzez swoją pracę z dziećmi i obserwację ich zachowań kobieta opracowała swoje własne metody wychowawcze i edukacyjne. Dzięki efektom jej pracy uznaje się ją za jednego z reformatorów edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej. Metoda nauczania Marii Montessori największą wagę przywiązuje do swobodnego rozwoju dzieci. Każde dziecko jest traktowane indywidualnie, jako osobna jednostka, którą należy pokierować tak, aby była jak najbardziej samodzielna i niezależna. Ma się tak stać dzięki temu, iż rozwój każdego dziecka oparty jest na planie dopasowanym właśnie dla niego. Taki plan uwzględnia osobiste kompetencje i możliwości dziecka, dzięki czemu w ten sposób dostosowana do niego nauka przynosi lepsze efekty.

Metoda Montessori – na czym polega?

System Montessori zakłada nauczanie, które przepełnione jest takimi elementami, jak humanitaryzm i duch miłości. Centralną formą nauki jest zabawa i empiryczne poznawanie świata. Metodę Montessori często przeciwstawia się tradycyjnym sposobom nauczania, które zakładają rozwój dziecka poprzez czytanie, słuchanie czy obserwację. Rozwój według Montessori opiera się na wykorzystywaniu wszystkich pięciu zmysłów. Niezwykle istotnymi są tu środowisko, w którym odbywa się edukacja, a także nauczyciel, który takie środowisko tworzy. To właśnie dzięki odpowiednio przygotowanemu otoczeniu dziecko rozwija potrzebę nauki, swoją koncentrację i samodyscyplinę. Dzięki możliwościom, które daje dziecku tak obmyślone środowisko, dziecko samo wybiera, co jest dla niego najbardziej w danym momencie interesującym, i to właśnie tym się zajmuje. Metoda Montessori zakłada płynne przechodzenie między zabawą a nauką. Dzięki tym podstawowym założeniom pociecha samodzielnie wykształca w sobie chęć do zdobywania wiedzy. Metody Marii Montessori w głównej mierze opierają się na teorii okresów szczególnej wrażliwości. Dzięki tej koncepcji Montessori odkryła kolejny fenomen, zwany „polaryzacją uwagi”. O tym zjawisku mówi się, gdy w konkretnej fazie dziecko długotrwale skupia swoją koncentrację na specyficznej czynności. Taka niejednokrotnie wykonywana czynność sprawia dziecku przyjemność, a skoro koncentracja przychodzi mu łatwo, to uczy się chętnie i bez wysiłku.

Pedagogika Marii Montessori

Według pedagogiki Montessori wychowanie to szeroko pojęta edukacja. Powinno ono polegać na udzielaniu dziecku pomocy, która zakłada uszanowanie praw rozwojowych dziecka – w myśl tego, iż każda pociecha to indywidualna jednostka, której rozwoju nie powinno się przyspieszać w sposób nienaturalny. Pedagogika Montessori zakłada brak systemu kar i nagród, a także eliminuje element rywalizacji między dziećmi. W wychowaniu według Marii Montessori najważniejsze miejsce zajmują naturalne prawa rozwoju i naturalne reakcje dzieci. Liczy się nie tylko intelekt, ale również towarzyszące nam przez całe życie emocje i instynkty. Pedagogika ma za zadanie rozwijać naturalne predyspozycje dziecka, uwzględniając przy tym jego potrzeby. Niezwykle istotną jest tu koncepcja faz rozwojowych, czyli inaczej okresów szczególnej wrażliwości, którą opracowała Montessori:

1. Od narodzin do szóstego roku życia – w tym okresie u dziecka pojawia się potrzeba pewnych powtarzalnych, stałych sytuacji, pewnego rodzaju porządku – dzięki temu dziecko odczuwa poczucie bezpieczeństwa. Następnie dziecko staje się wrażliwe na mowę czy chodzenie. Montessori określa ten czas jako „powtórne narodziny dziecka”.
2. Między szóstym a dwunastym rokiem życia – jest to czas, w którym dziecko świadomie zaczyna poznawać otoczenie, wykształca się w nim zrozumienie pewnych konceptów moralnych, rozwija się jego wyobraźnia i zainteresowanie rówieśnikami, chęć do współpracy z innymi dziećmi.
3. Między dwunastym a osiemnastym rokiem życia – w tym okresie nieco starsze już dziecko odnajduje się w społeczeństwie, poszukuje w nim swojego miejsca. Jest to moment, w którym rozwija się jego odpowiedzialność.

Edukacja Montessori

Przedszkola zaprojektowane w duchu metody Montessori charakteryzują się pieczołowicie przygotowaną przestrzenią. Jest ona odpowiednio przystosowana do wzrostu dzieci. Wszelkie sprzęty, takie jak stoliczki czy szafki mają adekwatnie dobrany rozmiar i są łatwo dostępne dla dzieci. Metody Montessori w przedszkolu wielką wagę przywiązują porządkowi. Tak naprawdę każda rzecz ma tam adekwatne sobie miejsce. Nauka organizacji przestrzeni i odkładania przedmiotów na ich miejsce po zakończonej pracy ma na celu wykształcenie w dzieciach naturalnej potrzeby porządku. W placówkach Montessori znajdziemy też miejsca zwane kącikami, z których każdy ma swoje konkretne przeznaczenie. Wśród danych kącików wyróżnia się takie przestrzenie, jak:

• kącik sensoryczny, czyli miejsce, w którym dziecko rozwija swoje umiejętności dzięki zmysłom, takim jak dotyk, czy węch;
• kącik językowy, gdzie dziecko może uczyć się języka ojczystego lub obcego;
• kącik umiejętności praktycznych, gdzie dzieci kształcą się w kierunku czynności wykonywanych w codziennym życiu, takich jak gotowanie czy sprzątanie;
• kącik matematyczny, w którym dzieci rozwijają umiejętności liczenia;
• kącik kulturowy, w którym dzieci rozwijają swoje zdolności artystyczne i poznają kultury z całego świata.

Zabawki, które znaleźć można w przedszkolach Montessori, mają na celu pobudzenie zmysłów sensorycznych dziecka. Wszystkie mają na celu nauczenie dzieci konkretnych pojęć. Znajdziemy wśród nich różnego rodzaju układanki, drewniane puzzle czy łamigłówki. interesujące jest, iż każda z takich zabawek powinna występować w jednym tylko egzemplarzu, dzięki czemu dzieci wykształcają w sobie cierpliwość i świadomość tego, iż należy dzielić się z innymi. W szkołach Montessori dzieci nie dzieli się na klasy i nie sadza w ławkach, a co najważniejsze, brak tu konwencjonalnego podziału na przedmioty. Dzieci uczą się samodzielnie, prowadzone przez niezwykle istotną osobę nauczyciela. Jako iż system Montessori zakłada wyeliminowanie rywalizacji pomiędzy uczniami, dzieci nie są oceniane poprzez oceny, w sposób tradycyjny. Dzieci kształcone metodą Montessori nie boją się zatem popełniać błędów – są wręcz świadome tego, iż to właśnie dzięki nim człowiek jest w stanie się uczyć. W duchu zasad Montessori nauczyciel pełni niezwykle istotną funkcję. Jest to osoba, która ma za zadanie uważnie obserwować i dokonać rozpoznania potrzeb podopiecznych. Nauczyciel odpowiednio przygotowuje przestrzeń, w której następuje edukacja, dba o porządek, pomaga dziecku rozwijać się. Nie wykonuje jednak zadań za dziecko – daje mu wskazówki, udziela pomocy w interpretacji skomplikowanych pojęć, wykazuje się postawą gotowości do pomocy.

Zasady Montessori

Wiele z zasad Montessori zostało już uwzględnionych w tym artykule. Ten akapit będzie stanowił ich podsumowanie. W metodach Montessori można wyróżnić następujące zasady:

• Zasada swobodnego wyboru – to właśnie dziecko wybiera sobie zajęcie, przedmiot działań, a także określa czas uczenia się i stopień trudności. Podopieczny sam zatem decyduje o najważniejszych aspektach edukacji, takich jak to, czym będzie się zajmowało, gdzie nastąpi praca, w jakim okresie rozwoju nastąpi.
• Zasada porządku – dzieci uczone są tego, iż każdy przedmiot w przestrzeni edukacyjnej ma swoje, należne mu miejsce, i po zakończonej nauce do ich obowiązków należy taki przedmiot odłożyć.
• Zasada braku kar i nagród – odejście od konwencjonalnego systemu kar i nagród sprawia, iż dzieci uczą się z własnej woli.
• Zasada izolacji jednej trudności – konkretny materiał służy nauce konkretnych pojęć.
• Zasada kontynuacji – zagadnienia nauczane są w należytej kolejności, według stopni trudności.
• Zasada kontroli błędów – materiał edukacyjny jest tak skonstruowany, iż dziecko jest w stanie samo zauważyć popełniony błąd i go skorygować.
• Zasada ograniczenia – mimo iż edukacja Montessori wydaje się wolną od ograniczeń, to dzieci nie mogą robić tylko tego, co chcą, ale przestrzegają konkretnych zasad i wiedzą, iż nie są partnerami nauczyciela.

Wychowanie Montessori – metody

Wychowanie dziecka metodą Montessori może być czymś interesującym dla wielu rodziców. Jako iż nauka Montessori zakłada pieczołowite przygotowywanie przestrzeni, w której dziecko znajdzie interesujące dla niego materiały do nauki, na ich wprowadzenie w domach decyduje się niewielu rodziców. Trudność stanowi też to, iż w placówkach edukacyjnych, takich jak przedszkola czy szkoły, łatwiej utrzymać jest dyscyplinę, jaką zakłada system Montessori. Niektóre z zasad Montessori narzucają też takie ograniczenia, jak niezapoznawanie dziecka z fikcją do szóstego roku życia – w warunkach domowych może to być bardzo trudne, o ile nie awykonalne. Można jednak wprowadzić jedynie elementy Montessori, które uważamy za najbardziej wartościowe. W przypadku zainteresowania metodami wychowawczymi Montessori warto jednak poszukać porad na ten temat przykładowo w Internecie, gdzie znaleźć można wiele cennych wskazówek. Być może okaże się, iż metody Montessori to coś, co sprawi euforia nie tylko dziecku, ale też rodzicom.

Rodzice pytają o metody Montessori