Ten popularny lek może powodować niedobory witaminy B12, do jego skutków ubocznych można też zaliczyć nudności, a jego stosowanie przy regularnym spożywaniu alkoholu może doprowadzić do bardzo ciężkich powikłań. O czym mowa? O metforminie, czyli prawdopodobnie najczęściej stosowanym leku w leczeniu cukrzycy typu 2 w Polsce.
Poza wymienionymi zagrożeniami, ten lek daje wiele bardzo pozytywnych skutków w terapii pacjenta ze zbyt wysokim poziomem cukru.
W tym wpisie wytłumaczę Wam jak działa ta substancja, jak ją bezpiecznie stosować, a także co zrobić, aby uniknąć skutków ubocznych, czyli generalnie wszystko co moim zdaniem powinien wiedzieć pacjent na temat tego leku.
Przy powstawaniu tego wpisu i filmu pomagała mi Gosia Bekier, farmaceutka, a prywatnie moja partnerka, z którą prowadzę też podcast „W związku z cukrzycą”.
Gosia zadbała o to, abym Wam dzisiaj nie powiedział niczego nieprawdziwego, a ja zadbam o to, w czym czuję się najlepiej: wyjaśnię Wam w prosty sposób to co może wydawać się skomplikowane.
Czym jest metformina?
W aptece nie znajdziecie pudełka z wielkim napisem “metformina”. Metformina to nazwa substancji czynnej, która dostępna jest pod różnymi nazwami handlowymi konkretnych leków w postaci tabletek na receptę. jeżeli weźmiemy do ręki pudełko z jakimś konkretnym lekiem to na nim pod nazwą handlową zobaczymy też nazwę łacińską substancji czynnej, w tym przypadku – metformini hydrochloridum.
Dlaczego o tym mówię? Ponieważ wiele razy spotkałem się z tym, iż pacjenci biorący jakieś leki nie mają pojęcia jaką substancję przyjmują i znają tylko nazwę preparatu.
Dla celów edukacyjnych, w żadnym wypadku promocyjnych, wymienię nazwy niektórych dostępnych w Polsce preparatów: Avamina, Siofor, Glucophage, Etform, Formetic, Metformax, Symformin.
Sama substancja, jaką jest metformina ma pochodzenie roślinne. Została odkryta podczas badań nad związkami zawartymi w rutwicy lekarskiej. Pierwotna substancja lata temu została w pewien sposób zmodyfikowana i ta dam – mamy lek zawierający metforminę.
Niektóre preparaty mogą mieć obok nazwy dwa oznaczenia: SR lub XR. Obydwa oznaczają preparaty o dłuższym, wolniejszym uwalnianiu.
Jak działa metformina?
To teraz spróbuję zobrazować i wyjaśnić Wam jak działa metformina.
Można wymienić tak naprawdę 3 kierunki jej działania, które finalnie skutkują obniżeniem poziomu cukru we krwi:
- Metformina poprawia insulinowrażliwość komórek tworzących tkanki i narządy w naszych organizmach. Zwiększa się w ten sposób wychwyt glukozy między innymi przez mięśnie. Najprościej mówiąc, w komórkach, które żywią się glukozą otwierają się drzwi dla glukozy i ta może w pewnym stopniu zniknąć z krwi.
- Metformina zmniejsza też produkcję glukozy w wątrobie.
- Metformina może również zmniejszać wchłanianie glukozy w jelitach z jedzenia, które do nich trafia. W ten sposób, mniej strawionych węglowodanów w postaci glukozy trafi do krwi.
Dzięki temu, wielokierunkowemu działaniu, w dłuższej perspektywie metformina doprowadza do prawidłowego poziomu cukru we krwi. Wspierając leczenie metforminą odpowiednią dietą z ograniczeniem węglowodanów, a przede wszystkim węglowodanów prostych możemy spodziewać się naprawdę dobrych rezultatów.
To jak działa metformina sprawia, iż to lek, którego stosowanie nie grozi niedocukrzeniem, czyli inaczej hipoglikemią. Metformina nie pobudza wydzielania insuliny, które mogłoby grozić właśnie spadkami poziomu cukru.
Tutaj muszę też podkreślić, iż metformina sama w sobie nie leczy cukrzycy typu 2.
Nie można jej traktować w taki sposób, iż zaczniemy ją brać, ale będziemy żyli tak samo, czyli mało się ruszali, jedli w taki sam sposób jaki doprowadził do rozwoju cukrzycy i stan zdrowia się poprawi, a my schudniemy tylko dzięki metforminie.
To błędne oczekiwania wobec tego leku. On nie działa jak magiczna różdżka, ale może być wsparciem, kiedy zdecydujemy się na stosowanie odpowiednich nawyków żywieniowych, czyli między innymi:
- zoptymalizowanie ilości spożywanych węglowodanów, nie mówię tutaj od razu o diecie ketogenicznej, mam na myśli racjonalne podejście do źródeł i ilości węglowodanów w naszych dietach,
- ograniczenie spożywania cukrów prostych i tutaj mam już na myśli rygorystyczne ograniczenie między innymi: słodzenia kawy i herbaty, spożywania soków i napojów z cukrem, klasycznych słodyczy z cukrem, ograniczenie owoców o wysokiej zawartości cukrów, czy też wszelkich produktów, które mają dodany cukier: jak niektóre jogurty, maślanki, ketchup itd.
- kontrolę ilości spożywanych posiłków i niepodjadanie między nimi,
- dbanie o obecność w diecie błonnika pokarmowego oraz skrobi opornej,
- nie opieranie całej swojej diety na produktach wysokowęglowodanowych jak chleb, bułki, kasze, ryż, czy makaron.
To co ma ogromne znaczenie przy skuteczności terapii metforminą to oczywiście aktywność fizyczna. Nie każdy z nas musi być olimpijczykiem, maratończykiem, czy kulturystą. Czasem konsekwentne chodzenie 10 tysięcy kroków dziennie może przynieść ogromne korzyści.
Kto nie powinien stosować metforminy?
Można wymienić kilka sytuacji, w których najczęściej nie powinno się stosować metforminy. Są to:
- Wystąpienie cukrzycowej kwasicy ketonowej.
- Ciężka niewydolność nerek lub wątroby, które określane są na podstawie wyników badań
- Ostre stany chorobowe jak: ciężkie odwodnienie, operacje, ciężka niewydolność serca.
Jak widzicie są to sytuacje, które wymagają interwencji lekarza, wobec tego kiedy znajdziecie się w takim stanie poradźcie się specjalisty, czy powinniście dalej przyjmować dany lek, czy nie.
Metformina i alkohol
To teraz niezwykle ważna kwestia, czyli przyjmowanie metforminy, a spożywanie alkoholu.
Warto wiedzieć, iż w zasadzie żadnych leków nie powinno się łączyć z alkoholem. Przy metforminie może to być szczególnie szkodliwe, bo metabolizm obydwu substancji może się w pewien sposób ze sobą zazębiać. Finalnie wzrasta ryzyko zbyt wysokiego stężenia kwasu mlekowego w organizmie i rozwinięcia się kwasicy mleczanowej.
Uważa się, iż to powikłanie jest bardzo rzadkie, ale niebezpieczne i warto o nim informować.
Dodatkowo, choć metformina sama w sobie nie powoduje hipoglikemii, to w połączeniu z alkoholem wzrasta też ryzyko zbyt niskiego poziomu cukru, bo sam alkohol choćby u zdrowej osoby, może go obniżać.
Objawami kwasicy mleczanowej są między innymi:
- bóle mięśni i brzucha
- zawroty głowy
- spowolnienie pracy serca
- duszności
- znaczące osłabienie
Jeśli wy lub Wasi bliscy macie takie objawy – koniecznie skonsultujcie się pilnie z lekarzem.
Jeśli planujecie wypić więcej alkoholu z jakieś okazji – zapytajcie swojego lekarza lub farmaceutę o radę, bo każda sytuacja jest inna. jeżeli niezbędne będzie odstawienie leku, to może to być konieczne jeszcze dzień przed spożyciem.
Nie jest to oczywiście rozwiązanie idealne, to raczej półśrodek. Najlepiej byłoby wcale nie pić.
Metformina działa tak, iż nie znika z naszego organizmu po kilku godzinach. Jej śladowe ilości możemy mieć choćby po kilkudziesięciu godzinach od przyjęcia, więc szczególnie kiedy wypijemy więcej alkoholu, ryzyko wystąpienia kwasicy mleczanowej wzrasta.
Działania niepożądane metforminy
Przy stosowaniu metforminy, jak przy każdym leku, mogą pojawić się pewne skutki uboczne jak:
- nudności,
- wymioty,
- biegunka,
- czy bóle brzucha.
Te dolegliwości najczęściej mijają u większości pacjentów po pierwszych dniach lub tygodniach terapii metforminą od jej wprowadzenia lub też zwiększenia jej dawki.
Aby zminimalizować takie efekty działania metforminy zwiększanie jej dawki powinno być stopniowe. Pomocne może okazać się też przyjmowanie jej w trakcie posiłku lub zaraz po nim.
Poza tym koniecznie pamiętajcie o nawodnieniu.
Inne działania niepożądane metforminy to np.:
- metaliczny smak w ustach,
- zgaga,
- czy wzdęcia.
U wielu osób mijają one po kilku dniach od rozpoczęcia stosowania leku lub po zwiększeniu dawki.
Niedobór witaminy B12
U pacjentów długotrwale leczonych metforminą może wystąpić niedobór witaminy B12, ponieważ uważa się, iż stosowanie metforminy może powodować złe wchłanianie właśnie tej witaminy.
Warto pamiętać o tym, aby osoby, u których stwierdzono taki niedobór suplementowały właśnie tą witaminę i mówią o tym również zalecenia Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego.
Nie jest to jednak powód do odstawienia leku, ponieważ niedobór najczęściej jest lekki lub umiarkowany, a metformina nie jest jedynym lekiem, który może go powodować.
Warto monitorować sytuację – wykonać badanie sprawdzające poziom witaminy B12 po kilku miesiącach leczenia, albo upewnić się, iż nie cierpimy z powodu objawów niedoboru i zwrócić się do lekarza lub farmaceuty z prośbą o dobranie odpowiedniego preparatu. Specjalista na podstawie oceny Waszej indywidualnej sytuacji zdecyduje jaki preparat zastosować (suplement diety, lek, lek na receptę) oraz jaką drogę podania (np. tabletki czy zastrzyki).
Możliwymi objawami niedoboru witaminy B12 są:
- pieczenie języka, utrata smaku, spadek masy ciała,
- nudności, dolegliwości jelitowe jak zaparcia lub biegunki,
- kłucie, drętwienie rąk i stóp,
- zmienność nastroju, depresja, trudności z koncentracją i pogorszenie procesów myślowych,
- zmiany skórne.
Źródłem witaminy B12 w diecie jest głównie mięso oraz przetwory mleczne, więc warto, aby pojawiały się one w Waszych posiłkach. Wiele pomysłów na posiłki znajdziecie w moim sklepie klikając poniżej.
Wpis zawiera linki afiliacyjne. To oznacza, iż jeżeli po ich kliknięciu zrobicie zakupy to ja otrzymam niewielki procent od transakcji.
