MEN opublikował projekty podstaw programowych z edukacji zdrowotnej

Z projektu MEN wynika, iż - w zależności od wieku - edukacja zdrowotna będzie dotyczyła m.in. tego, czym są ruchy antyszczepionkowe i jak rozpoznać dezinformację o szczepieniach; jakie są metody antykoncepcji, czym różni się naprotechnologia od in vitro i jakie są zagrożenia związane z różnymi aspektami seksualności.

Dwa rozporządzenia

Ministerialne propozycje podstaw programowych zawarto w projektach nowelizacji dwóch rozporządzeń, które w czwartek opublikowano na stronie Rządowego Centrum Legislacji. Projekty trafiły do opiniowania.

Pierwszy dotyczy podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceum ogólnokształcącego, technikum oraz branżowej szkoły II stopnia. Drugi - podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej.

Edukacja zdrowotna ma zastąpić wychowanie do życia w rodzinie. W Ocenie Skutków Regulacji wskazano, iż będzie realizowana obowiązkowo od roku szkolnego 2025/2026 w klasach IV–VIII szkoły podstawowej oraz klasach I–III branżowej szkoły I stopnia, a także w klasach I–III liceum ogólnokształcącego i klasach I–III technikum.

Zgodnie z założeniami podstawy, zdrowie jest wartością, o którą należy dbać zarówno w wymiarze fizycznym, psychicznym, seksualnym, społecznym i środowiskowym na wszystkich etapach życia. Przedmiot, jak zaznaczono, charakteryzuje się interdyscyplinarnym charakterem, łącząc elementy nauk: o zdrowiu, medycznych, społecznych, humanistycznych, przyrodniczych i ścisłych.

Interdyscyplinarny proces

"Edukacja zdrowotna to wieloetapowy, wielopłaszczyznowy i interdyscyplinarny proces prowadzący do budowania alfabetyzmu zdrowotnego (ang. health literacy), czyli wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych pozwalających na trafne rozpoznanie potrzeb zdrowotnych własnych i otoczenia oraz podejmowanie odpowiednich działań profilaktycznych czy naprawczych" - podkreślił resort w uzasadnieniu projektowanych nowelizacji.

Dodał, iż "istotne jest, aby odpowiednie dla danej grupy wiekowej treści pojawiały się przed wystąpieniem sytuacji, w której będą potrzebne".

Zaproponowana podstawa programowa dla szkół podstawowych obejmuje klasy 4-6 oraz 7-8. Umiejętności, jakie ma nabyć uczeń, obejmują zagadnienia dotyczące m.in. wartości i postaw, zdrowia fizycznego, aktywności fizycznej, odżywiania, zdrowie psychicznego, zdrowia społecznego, dojrzewania i zdrowia seksualnego oraz internetu i profilaktyki uzależnień.

Projekt noweli przewiduje, że uczeń klas 4-6 wyjaśnia m.in., czym jest otyłość i omawia, na czym polega profilaktyka tej choroby, czym są badania przesiewowe oraz w jakich grupach i kiedy powinny być wykonywane. Stosuje też zasady zdrowego nawadniania i unika słodzonych napojów oraz samodzielnie przygotowuje proste, zdrowe posiłki i wybiera produkty bogate w najważniejsze składniki odżywcze, a także omawia etapy cyklu miesiączkowego i jego wpływ na codzienne funkcjonowanie i samopoczucie.

Uczeń klas 7-8 wyjaśnia m.in. znaczenie szczepień w przeszłości i obecnie, rozróżnia szczepienia obowiązkowe i zalecane oraz omawia, czym są ruchy antyszczepionkowe, czym jest dezinformacja o szczepieniach i jak ją rozpoznać. Omawia też pojęcie orientacji psychoseksualnej i kierunki jej rozwoju (heteroseksualna, homoseksualna, biseksualna, aseksualna).

„Burza mózgów” i debaty

Wśród metod i technik pracy resort proponuje np. pracę w grupach, burzę mózgów i różne formy debaty. "Wśród metod aktywizujących szczególne miejsce w nauczaniu edukacji zdrowotnej zajmuje projekt edukacyjny, którego realizacja przez uczniów jest obowiązkowym elementem procesu dydaktycznego" - zaznaczono.

Podano, iż doświadczenia edukacyjne i projekty mogą być realizowane m.in. w formie: wyjścia edukacyjnego do pobliskiego ekologicznego gospodarstwa rolnego i wspólnego przygotowania posiłku z uprawianej tam żywności; wizyty w domu seniora i uczestnictwo w zajęciach integracyjnych czy wizyty w gabinecie lekarskim (np. stomatologicznym, ginekologicznym - dla klas siódmej i ósmej, dermatologicznym) lub spotkania z przedstawicielem zawodu zajmującego się zdrowiem człowieka.

W propozycji podstawy programowej dla liceum ogólnokształcącego, technikum i branżowej szkoły II stopnia podkreślono, iż szczególnie istotne jest kształcenie i rozwijanie umiejętności takich jak: realizowanie działań wpływających na utrzymanie, poprawę i ochronę zdrowia; rozpoznawanie i reagowanie na sytuacje zagrażające życiu i zdrowiu; budowanie pozytywnego wizerunku siebie i innych oraz podtrzymywanie zdrowych relacji interpersonalnych; promowanie w swoim otoczeniu postaw opartych na zdrowym stylu życia; monitorowanie aktualnego stanu zdrowia we wszystkich jego wymiarach oraz poszukiwanie, weryfikowanie i analizowanie informacji w zakresie własnego zdrowia i czynników na nie wpływających.

Zgodnie z założeniami podstawy w projektowanej noweli, uczeń m.in. rozumie, iż "godność ludzka i szacunek wobec człowieka wykluczają wszelkie formy dyskryminacji ze względu na różnorodność ludzkiej natury" oraz inicjuje i uczestniczy w działaniach wolontaryjnych na rzecz zdrowia, w tym wobec osób w wieku senioralnym, z niepełnosprawnościami i niesamodzielnych.

Wyjaśnia też skutki zdrowego i niezdrowego stylu życia dla jakości zdrowia w trakcie całego życia; regularnie podejmuje aktywność fizyczną dostosowaną do indywidualnych potrzeb zdrowotnych oraz upodobań; planuje posiłki w oparciu o różne diety (np. planetarną, wegetariańską, śródziemnomorską) korzystając z wiarygodnych i rzetelnych źródeł informacji, a także uzasadniania ich wpływ na zdrowie człowieka i środowisko.

Zdrowie seksualne

Jeśli chodzi o zdrowie seksualne, to zgodnie z propozycją nowela wyjaśnia pojęcie seksualności; omawia metody antykoncepcji, mechanizm ich działania i kryteria wyboru odpowiedniej metody. Omawia profilaktykę infekcji i chorób przenoszonych drogą płciową, wyjaśnia różnicę między życiem z wirusem HIV i chorobą AIDS, wymienia miejsca (np. punkty konsultacyjno-diagnostyczne), w których można wykonać bezpłatne i anonimowe testy. Wyszukuje też przepisy prawne o odpowiedzialności karnej za bezpośrednie narażenie na zakażenie innych osób chorobami przenoszonymi drogą płciową.

Wymienia też czynniki wpływające na płodność człowieka i sposoby dbania o nią; omawia zjawisko niepłodności, określa jej możliwe przyczyny (w tym związane z niezdrowym stylem życia), a także omawia jej skutki i formy leczenia; omawia metody rozrodu wspomaganego (rozróżnia naprotechnologię od metody in vitro). Wyjaśnia pojęcia: poronienie, aborcja; wymienia etyczne, prawne, zdrowotne i psychospołeczne uwarunkowania dotyczące przerywania ciąży.

Ponadto omawia: formy przemocy seksualnej, w tym molestowania seksualnego i oraz mity na ten temat; sposoby reagowania w sytuacji, gdy doświadcza przemocy seksualnej lub gdy ktoś mówi mu o takim doświadczeniu. Identyfikuje też instytucje i organizacje udzielające pomocy osobom po doświadczeniu przemocy seksualnej; wyszukuje przepisy prawne dotyczące przemocy seksualnej. Wymienia też zagrożenia związane z różnymi aspektami seksualności m.in.: uwodzenie w sieci (grooming), seksting, szantaż seksualny (sextortion), pornografia, seksualizacja, prostytucja z udziałem małoletnich, a także wymienia sposoby im przeciwdziałania.

Zaproponowano, by znowelizowane rozporządzenia weszły w życie 1 września 2025 r.