Martwiczo-wrzodziejące zapalenie dziąseł i przyzębia to jedno z najbardziej agresywnych zakażeń bakteryjnych jamy ustnej, które w zaawansowanych przypadkach prowadzi do destrukcji tkanek podtrzymujących zęby. Schorzenie to wymaga natychmiastowego leczenia, ponieważ nie tylko wpływa na funkcje i estetykę jamy ustnej, ale może również stanowić źródło groźnych zakażeń ogólnoustrojowych.
Martwiczo-wrzodziejące zapalenie dziąseł (ang. ANUG, Acute Necrotizing Ulcerative Gingivitis) to odmiana choroby przyzębia o bardzo ostrym przebiegu, która charakteryzuje się intensywnym bólem, owrzodzeniami i martwicą tkanek. Początkowo obejmuje dziąsła, ale ze względu na szybkie szerzenie się stanu zapalnego często przechodzi w martwiczo-wrzodziejące zapalenie przyzębia (ang. NUP, Necrotizing Ulcerative Periodontitis). Wówczas zainfekowane zostają również kość wyrostka zębodołowego, ozębna i korzenie zębów, a wraz z postępem schorzenia następuje nieodwracalna destrukcja tkanek przyzębia.
ANUG występuje w szczególności u osób narażonych na czynniki ryzyka, takie jak osłabiony układ odpornościowy, stres czy też niedobory żywieniowe. Ze względu na szybki, gwałtowny przebieg, wczesna diagnostyka i wdrożenie odpowiednich metod leczenia są kluczowe, aby zapobiec destrukcji tkanek przyzębia oraz dalszym konsekwencjom zdrowotnym.
Martwiczo-wrzodziejące zapalenie dziąseł. Co to za choroba?
Martwiczo-wrzodziejące zapalenie dziąseł i przyzębia to choroba wywoływana przez bakterie bytujące w jamie ustnej – wrzecionowce oraz krętki. W normalnych, zdrowych warunkach są one naturalnym składnikiem flory bakteryjnej jamy ustnej. jeżeli jednak dochodzi np. do spadku odporności organizmu spowodowanej niedożywieniem, niedoborami witaminowymi czy chorobami ogólnoustrojowymi (takimi jak HIV/AIDS), a do tego pacjent zaniedbuje higienę jamy ustnej, pali papierosy czy żyje w przewlekłym stresie, bakterie te zaczynają się gwałtownie namnażać i powodują infekcję.
Stan zapalny początkowo obejmuje tylko dziąsła – gdy pacjent zupełnie zbagatelizuje objawy lub za późno zgłosi się lekarza – choroba bardzo gwałtownie ewoluuje i zajmuje kolejne tkanki: kość wyrostka zębodołowego, ozębną i korzenie zębów, w związku z czym następuje nieodwracalna destrukcja tkanek przyzębia. Wówczas mamy do czynienia z martwiczo-wrzodziejącym zapaleniem przyzębia.
Ostre martwiczo-wrzodziejące zapalenie dziąseł – przyczyny
Przyczyny martwiczo-wrzodziejącego zapalenia dziąseł są wieloczynnikowe i wynikają zarówno z zaburzeń równowagi mikroflory jamy ustnej, jak i predyspozycji związanych ze stylem życia pacjenta. Do głównych czynników predysponujących należą:
• niedostateczna higiena jamy ustnej – brak regularnego mycia zębów i nitkowania prowadzi do nagromadzenia się płytki nazębnej i kamienia, które są środowiskiem sprzyjającym namnażaniu drobnoustrojów odpowiedzialnych za infekcje,
• stres – przewlekły stres wywiera negatywny wpływ na układ odpornościowy, co ułatwia rozwój stanów zapalnych i infekcji,
• osłabienie odporności – pacjenci z zaburzeniami immunologicznymi, m.in. chorujący na HIV/AIDS, osoby poddawane chemioterapii lub immunosupresji, mają obniżoną zdolność organizmu do zwalczania bakterii, co sprzyja rozwojowi stanów zapalnych w obrębie przyzębia,
• niedożywienie i niedobory witaminowe – szczególnie niedobór witaminy C i witamin z grupy B osłabia tkanki przyzębia, obniżając ich zdolność do regeneracji i walki z patogenami; witamina C jest również kluczowa dla syntezy kolagenu, który stanowi główną strukturę tkanki łącznej dziąseł,
• palenie tytoniu – palenie obniża dopływ tlenu do tkanek jamy ustnej, co sprzyja namnażaniu bakterii beztlenowych i upośledza regenerację tkanek nasilając destrukcję przyzębia; dym tytoniowy jest także źródłem silnych toksyn uszkadzających nabłonek jamy ustnej,
• czynniki ogólnoustrojowe – cukrzyca, choroby autoimmunologiczne i inne przewlekłe schorzenia mogą przyczyniać się do rozwoju martwiczo-wrzodziejącego zapalenia dziąseł, ponieważ obniżają odporność organizmu i zwiększają ryzyko infekcji.
Objawy ostrego martwiczo-wrzodziejącego zapalenie dziąseł i przyzębia. Na co powinien zwrócić uwagę pacjent?
Objawy ostrego martwiczo-wrzodziejącego zapalenia dziąseł i przyzębia są charakterystyczne oraz intensywne, co zwykle pozwala na szybkie rozpoznanie tej choroby. najważniejsze objawy to:
• ból dziąseł – najczęściej pacjent odczuwa ostry, przeszywający ból o charakterze samoistnym, który nasila się przy dotyku, żuciu pokarmów oraz podczas mycia zębów,
• krwawienie z dziąseł – krwawienie może być bardzo intensywne i często występuje samoistnie, co jest objawem uszkodzenia naczyń krwionośnych w wyniku działania toksyn bakteryjnych,
• nieprzyjemny zapach z ust – charakterystyczny zapach (tzw. fetor ex ore) wynika z rozkładu martwych tkanek oraz działania bakterii beztlenowych – jest intensywny, nieprzyjemny i trudno go zamaskować,
• wrzodziejące zmiany i martwica dziąseł – powierzchnia dziąseł jest pokryta szaro-żółtym nalotem, co świadczy o martwicy tkanki i kolonizacji przez bakterie, zmiany wrzodziejące najczęściej lokalizują się w przestrzeniach międzyzębowych,
• obrzęk dziąseł i zaczerwienienie – dziąsła są obrzmiałe, zaczerwienione i bolesne – obrzęk świadczy o intensywnym stanie zapalnym, a miejscowe zaczerwienienie wynika z rozwoju stanu zapalnego i rozszerzenia naczyń krwionośnych,
• gorączka i ogólne osłabienie – w zaawansowanych przypadkach choroba może prowadzić do reakcji ogólnoustrojowej, czego objawem jest gorączka i ogólne osłabienie; może to wskazywać na rozprzestrzenianie się bakterii do krwiobiegu (bakteriemię).
Martwicze wrzodziejące zapalenie przyzębia i dziąseł – na czym polega leczenie?
Leczenie martwiczo-wrzodziejącego zapalenia dziąseł wymaga podejścia wielotorowego i dopasowanego do indywidualnej sytuacji klinicznej pacjenta. Podstawą jest antybiotykoterapia – stosuje się metronidazol, który jest skuteczny wobec bakterii beztlenowych, penicylinę oraz amoksycylinę lub klindamycynę (u pacjentów, u których przeciwwskazane jest przyjmowanie metronidazolu i penicyliny). W niektórych przypadkach konieczne jest stosowanie kombinacji antybiotyków. Czas terapii zależy od stopnia zaawansowania choroby.
Ważnym elementem leczenia jest mechaniczne oczyszczanie jamy ustnej – delikatne usunięcie zainfekowanych, martwych tkanek, a także złogów nazębnych. Pacjentom zaleca się stosowanie odpowiednich płukanek do jamy ustnej, zawierających w składzie np. nadtlenek wodoru lub nadboran sodu. W niektórych przypadkach do płukania jamy ustnej przydatny bywa również 2% roztwór chlorheksydyny.
W fazie ostrej choroby pacjentowi zaleca się szczotkowanie zębów miękką szczoteczką – akcesoria o twardym włosiu mogłyby nasilać krwawienie i ból. Istotne jest uzupełnienie diety o witaminy – zwłaszcza witaminę C, która wspomaga syntezę kolagenu, a także witaminy z grupy B, które są ważne dla regeneracji błon śluzowych jamy ustnej. Wskazane jest zrezygnowanie z palenia tytoniu oraz spożywania alkoholu, które mogą nasilać stan zapalny oraz opóźniać gojenie się ran.
Po opanowaniu ostrej fazy schorzenia ważne jest, aby zapobiegać nawrotom. Konieczny jest bardzo dokładny skaling nad- i poddziąsłowy oraz eliminacja wszystkich czynników zwiększających ryzyko retencji płytki nazębnej.
Jak długo trwa martwiczo-wrzodziejący stan zapalny dziąseł i przyzębia?
Czas leczenia zależy od zaawansowania choroby oraz od skuteczności wdrożonej terapii. W początkowej fazie objawy mogą ustąpić w ciągu 7-10 dni, jednak pełna regeneracja tkanek dziąsłowych wymaga zwykle kilku tygodni.
Pacjenci z zaawansowanymi zmianami mogą wymagać dłuższego leczenia i intensywnej opieki stomatologicznej, aby uniknąć nawrotów. Istotne jest również regularne monitorowanie stanu zdrowia pacjenta, ponieważ martwiczo-wrzodziejące zapalenie dziąseł i przyzębie może nawracać, szczególnie jeżeli przyczyny pierwotne, takie jak stres czy niedobory witaminowe, nie zostaną wyeliminowane.
Martwiczo-wrzodziejące zapalenie dziąseł i przyzębia jest poważnym schorzeniem bakteryjnym, które wymaga szybkiej diagnozy i kompleksowego leczenia prowadzonego przez periodontologa. Choroba ta ma ostry przebieg i prowadzi do martwicy tkanek dziąsłowych, co może skutkować poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Współczesna stomatologia oferuje szerokie spektrum metod terapeutycznych, jednak najważniejsze znaczenie ma profilaktyka, w tym prawidłowa higiena jamy ustnej, zdrowy styl życia oraz regularne kontrole u stomatologa.
