Na chorobę Alzheimera cierpi w tej chwili na świecie około 55 milionów ludzi, a w Polsce szacowana liczba chorych wynosi ok. 584 tys. To choroba neurodegeneracyjna, związana z postępującym pogorszaniem się funkcji poznawczych, w tym utratą zdolności zapamiętywania. Jak się wydaje, do rozwoju choroby w istotny sposób przyczyniają się blaszki amyloidowe – agregaty białkowe składające się z beta-amyloidu lub innych białek.
Naukowcy z St. Jude Children's Research Hospital w Memphis (USA) odkryli podzbiór komórek odpornościowych, które wydają się spowalniać gromadzenie się płytek beta-amyloidowych, oraz najważniejsze białka zaangażowane w ten proces.
– Ludzie zwykle myślą o układzie odpornościowym jako zaangażowanym w obronę przed infekcjami bakteryjnymi lub wirusowymi, chociaż zwiększa się zainteresowanie rolą układu odpornościowego w chorobach neurodegeneracyjnych. Odkryliśmy istotną oś komunikacji komórek odpornościowych, która ma działanie ochronne w modelu choroby Alzheimera – powiedział współautor badań, dr Jordy Saravia.
Za usuwanie płytek beta-amyloidowych z mózgu odpowiadają obecne tam komórki odpornościowe zwane mikroglejem. Jednak wraz z postępem choroby Alzheimera mikroglej może utracić zdolność usuwania tych płytek – co gorsza, zaczyna wytwarzać mediatory stanu zapalnego, które mogą przyspieszać narastanie płytek beta-amyloidowych.
Jak wykazali naukowcy z St. Jude, do spowolnienia tego procesu poprzez interakcję z mikroglejem konieczna jest obecność innego podtypu komórek układu odpornościowego – limfocytów T CD8+. W przypadku mysiego modelu choroby Alzheimera interakcja ta była ważna dla ograniczenia obciążenia beta-amyloidem i zachowania umiejętności zapamiętywania.
Aby zrozumieć, w jaki sposób limfocyty T opóźniają postęp objawów w modelu choroby Alzheimera, grupa badaczy z St. Jude poszukiwała najliczniejszych interakcji molekularnych między limfocytami T CD8+ a mikroglejem. Naukowcy odkryli, iż białko CXCR6 obecne na powierzchni limfocytów T CD8+ oddziałuje z białkiem CXCL16 wyrażanym przez mikroglej.
Dwa białka powierzchniowe, CXCR6 i CXCL16, pomiędzy dwiema komórkami pozwalają komunikować się w obu kierunkach – od komórki T CD8+ do mikrogleju i odwrotnie. Co więcej, akumulacja, lokalizacja i funkcjonowanie komórek T CD8+ w mózgu są regulowane przez CXCR6. W przypadku zmian neurodegeneracyjnych limfocyty T CD8+ dają mikroglejowi sygnał, aby przestał powodować niekontrolowany stan zapalny, co z kolei spowalnia rozwój płytki amyloidowej i objawy w modelach mysich.
Kiedy naukowcy usunęli gen białka CXCR6 z limfocytów T CD8+, u myszy nasiliły się objawy związane z chorobą Alzheimera. Efekt ten był częściowo spowodowany tym, iż limfocyty T CD8+ bez CXCR6 nie gromadziły się w mózgu w pobliżu mikrogleju lub płytki ani nie wpływały „przeciwzapalnie” na mikroglej.
Zdaniem autorów badań dalsze prace mogą pozwolić znaleźć terapię skuteczną w przypadku chorób neurodegeneracyjnych.
