Dzieci boją się wielu rzeczy w różnych okresach życia. Wiele z tych lęków jest rozwojowych i bardzo charakterystycznych dla kolejnych faz dorastania np. niemowlę boi się głośnych dźwięków, a około ósmego miesiąca życia u dzieci pojawia się strach przed obcymi osobami. Przy odpowiednim wsparciu i pomocy ze strony rodziny lęk gwałtownie mija. Jednak są takie lęki, które dezorganizują życie dziecka i całej rodziny. Jednym z lęków jakich doświadczają dzieci jest – fobia szkolna.
Fobia szkolna – co to takiego?
Strach to naturalna reakcja organizmu na niebezpieczeństwo realne, a lęk na niebezpieczeństwo wyobrażone. Strach wiąże się z większym pobudzeniem, wyrzutem adrenaliny, podniesieniem stężenia kortyzolu, czyli hormonu stresu we krwi.
Jednak lęki bywają irracjonalne, nie związane z realnym niebezpieczeństwem, wywołują nieprzyjemne uczucia, paraliżują oraz utrudniają działanie. U dzieci może się pojawić lęk przed szkołą, czyli tzw. fobia szkolna. Jej powody mogą być różne: brak przyjaznego klimatu w szkole, konflikty z rówieśnikami lub nauczycielami, strach przed negatywną oceną, trudności z nawiązywaniem kontaktów społecznych, odrzuceniem.
Dzieci wychowywane przez nadopiekuńczych rodziców mogą mieć większe trudności z samodzielnym radzeniem sobie z zadaniami jakie stawia przed dzieckiem szkoła. Zbytnie ochranianie dziecka utrudnia mu zmierzenie się z trudnościami i wypracowanie własnych sposobów radzenia sobie z kłopotami. Częste niepowodzenia szkolne, brak wiary we własne możliwość oraz lęk przed porażką bywają bezpośrednimi przyczynami lęku dziecka przed szkołą. Fobia szkolna może mieć jednocześnie kilka powodów, objawy lęku mogą się na siebie nakładać i wzmacniać swoje działanie.
Objawy lęku przed szkołą
Pierwsze objawy jakie zauważają rodzice to objawy somatyczne. Poranny ból brzucha, gorączka, wymioty, bóle głowy. O poranku dziecko czuje się zmęczone, apatyczne, nie ma energii na działanie. Wspominanie szkoły nasila objawy. zwykle objawy są tak silne, iż rodzice interpretują je jako symptomy infekcji i pozwalają zostać dziecku w domu, zwykle po takiej wiadomości nieprzyjemne dolegliwości ustają, a dziecko powraca do dobrej formy. Objawy nie pojawiają się w dni wolne od szkoły.
Objawy somatyczne oraz stres mogą nasilać się przed ważnymi sprawdzianami w szkole, po incydentach związanych z konfliktami z rówieśnikami lub nauczycielami. Pozwalając dziecku zostać w domu wzmacniamy objawy i lęk, ponieważ symptomy pomogły uniknąć nieprzyjemnej sytuacji, a samo zachowanie okazało się skuteczne. Należy, jednak pamiętać, iż dziecko nie wywołuje ich celowo, lęk jest prawdziwy, a ono rzeczywiście się boi szkoły lub konkretnych szkolnych sytuacji.
Jak sobie radzić z fobią szkolną?
Z nerwicą sytuacyjną, jaką jest fobia szkolna można sobie poradzić. Pierwszym krokiem, aby pomóc dziecku jest rozmowa z nim, jeżeli dziecko czuje się bezpiecznie, ma dobry kontakt z rodzicami, rozmowa w spokojnej atmosferze na temat trudności w szkole może bardzo pomóc. Wsparcie rodziców w trudnych sytuacjach jest bezcenne.
Warto przyjrzeć się swojemu własnemu postępowaniu i zachowaniu, możliwe iż nieświadomie sami wzmacniamy lęki dzieci i powodujemy u nich napięcie, które odreagowują niechęcią do szkoły. Należy dobrze przyjrzeć się objawom i ocenić, czy dziecko chce unikną szkoły jednorazowo z powodu trudnego sprawdzianu czy dużej ilości obowiązków, czy jest to rzeczywisty, długotrwały lęk przed określonymi sytuacjami.
W przypadku, kiedy lęk przed szkołą nasila się, a rozmowy z rodzicami, szkolnym pedagogiem oraz nauczycielami nie pomagają, warto zdecydować się na specjalistyczna pomoc psychologiczną, która pomoże uporać się dziecku z lękami.
