Lakowanie zębów to prosty, bezbolesny i skuteczny zabieg profilaktyczny, który odgrywa istotną rolę w zapobieganiu próchnicy. Choć kojarzony jest głównie z dziećmi, może przynieść korzyści również dorosłym. Na czym polega lakowanie zębów? Jak przebiega i czy warto się na nie zdecydować?
Próchnica zębów to jedna z najczęstszych chorób cywilizacyjnych – według danych WHO, dotyka blisko 60-90% dzieci w wieku szkolnym i ponad 90% dorosłych na całym świecie. Jej rozwój jest konsekwencją złożonych procesów biologicznych, związanych z aktywnością bakterii w płytce nazębnej, nieprawidłową dietą oraz niewłaściwą higieną jamy ustnej.
We współczesnej stomatologii dużo uwagi przykłada się do zapobiegania próchnicy – dlatego ogromne znaczenie zyskują zabiegi profilaktyczne. Obok skalingu, piaskowania i fluoryzacji, jednym z najczęściej wykonywanych zabiegów prewencyjnych jest lakowanie zębów. Jego celem jest ochrona tkanek twardych zębów, najczęściej trzonowych i przedtrzonowych, zanim dojdzie do demineralizacji szkliwa, powstania ubytku i konieczności leczenia zachowawczego.
Na czym polega lakowanie zębów?
Lakowanie zębów to zabieg profilaktyczny polegający na wypełnieniu anatomicznych bruzd zęba cienką warstwą laku stomatologicznego – preparatu na bazie żywicy, czasem zawierającego dodatki, które dodatkowo wzmacniają szkliwo.
W praktyce lakowanie najczęściej wykonuje się na przedtrzonowcach i trzonowcach. Znajdujące się na nich bruzdy bywają bardzo wąskie, niemal mikroskopijne, co utrudnia ich skuteczne oczyszczanie, choćby przy prawidłowej technice szczotkowania. Sprawia to, iż bakterie wywołujące próchnicę zyskują doskonałe miejsce do rozwoju, co skutkuje powstawaniem zmian próchnicowych – w wielu przypadkach w krótkim czasie po pojawieniu się zęba.
Lak tworzy mechaniczną barierę, która chroni przed retencją resztek pokarmowych i kolonizacją mikroorganizmów, a jednocześnie umożliwia łatwiejsze utrzymanie higieny. Nowoczesne laki uwalniają dodatkowo jony fluoru, które sprzyjają remineralizacji szkliwa i zmniejszają jego podatność na działanie kwasów produkowanych przez bakterie. Efektywność lakowania potwierdzają liczne badania – w jednym z nich wykazano, iż lakowanie pierwszych trzonowców stałych może zmniejszyć ryzyko próchnicy choćby o 76% w ciągu dwóch lat od zabiegu.
Lakowanie zębów – czy to zabieg tylko dla dzieci?
Najczęściej pacjentami poddawanymi lakowaniu zębów są dzieci, szczególnie w okresie przejściowym, gdy wyrzynają się pierwsze i drugie stałe trzonowce – odpowiednio w wieku około 6 i 12 lat. W tym czasie szkliwo pozostało niedojrzałe, bardziej porowate i przez to mniej odporne na działanie czynników próchnicotwórczych. Dodatkowo, ze względu na niedostatecznie rozwinięte umiejętności manualne u młodszych dzieci, utrzymanie odpowiedniej higieny jamy ustnej bywa u nich trudne.
Warto jednak pamiętać, iż lakowanie bywa zalecane również w przypadku zębów mlecznych – szczególnie jeżeli u dziecka występują czynniki ryzyka próchnicy, takie jak dieta bogata w cukry proste, nieprawidłowa higiena lub współistniejące choroby przewlekłe.
U dorosłych lakowanie zębów stałych wykonywane jest rzadziej, ale są sytuacje, w których może okazać się przydatne. Wskazaniami do wykonania zabiegu są m.in. głębokie bruzdy anatomiczne oraz zwiększona podatność na próchnicę (np. w przebiegu cukrzycy, leczenia immunosupresyjnego albo suchości jamy ustnej). Lakowanie zębów u dorosłych bywa także praktykowane w przebiegu leczenia ortodontycznego – noszenie aparatów ortodontycznych utrudniają bowiem skuteczne oczyszczanie powierzchni zębów.
Jak przebiega lakowanie zębów u dzieci i dorosłych?
Procedura lakowania jest szybka i nieinwazyjna, jednak wymaga precyzji i odpowiedniego przygotowania. Składa się z kilku kluczowych etapów.
• Oczyszczenie zęba – stomatolog lub higienistka dokładnie usuwa osady i płytkę bakteryjną z powierzchni żującej, używając szczoteczki i specjalistycznej pasty lub proszku.
• Izolacja pola zabiegowego – ząb jest osuszany i izolowany od dostępu śliny, najczęściej przy użyciu wałków ligniny lub koferdamu.
• Wytrawianie szkliwa – na bruzdy aplikowany jest specjalny kwas, który przygotowuje szkliwo zębów do lepszego związania z lakierem.
• Płukanie i osuszanie – po dokładnym spłukaniu wytrawiacza ząb ponownie zostaje osuszony.
• Aplikacja laku – lak nakłada się cienką warstwą na przygotowaną powierzchnię, precyzyjnie wypełniając wszystkie bruzdy i szczeliny.
• Polimeryzacja – nałożony materiał utwardzany jest światłem lampy polimeryzacyjnej przez kilkanaście sekund.
• Kontrola dopasowania i szczelności laku – dentysta sprawdza, czy materiał nie zaburza zwarcia oraz czy nie doszło do powstania pęcherzyków powietrza.
Czy są przeciwwskazania do zabiegu lakowania zębów mlecznych i stałych?
Mimo iż lakowanie uznawane jest za zabieg bezpieczny i dobrze tolerowany, istnieją określone przeciwwskazania, które należy wziąć pod uwagę.
• Obecność rozwiniętej próchnicy – zęby z widocznymi ubytkami próchnicowymi nie kwalifikują się do lakowania i wymagają leczenia zachowawczego.
• Nieutrzymana suchość pola operacyjnego – jeżeli nie można skutecznie osuszyć zęba (np. u bardzo małych dzieci lub przy silnym wydzielaniu śliny), istnieje ryzyko nieprawidłowego związania laku z powierzchnią szkliwa.
• Alergia na składniki materiału – chociaż bardzo rzadko, mogą wystąpić reakcje alergiczne na żywice akrylowe zawarte w lakach.
• Brak współpracy pacjenta – u dzieci bardzo niespokojnych lub z zaburzeniami neurologicznymi czasami nie udaje się przeprowadzić zabiegu bez sedacji.
Warto pamiętać, iż lakowanie nie jest zabiegiem wykonywanym „na zawsze”. Materiał może ulegać ścieraniu, pękaniu lub odklejeniu. Konieczne są regularne kontrole u stomatologa co 6-12 miesięcy i ewentualne uzupełnianie laku.
Lakowanie zębów to skuteczna, szybka i bezpieczna metoda profilaktyki próchnicy, polecana zarówno dzieciom, jak i – w odpowiednich przypadkach – osobom dorosłym. Zabieg ten zabezpiecza anatomiczne bruzdy zębów przed bakteriami i resztkami pokarmowymi, znacząco obniżając ryzyko rozwoju próchnicy. Jego efektywność potwierdzają liczne badania kliniczne, a stosowanie rekomendują takie instytucje jak WHO, Polskie Towarzystwo Stomatologiczne oraz Amerykańska Akademia Stomatologii Dziecięcej (AAPD).
