Już trzynastolatkowie będą mogli otrzymać pomoc psychologiczną bez zgody rodzica

W Światowym Dniu Zdrowia Psychicznego Klub Koalicji Obywatelskiej złożył poselski projekt nowelizacji Ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Zgodnie z nim osoba, która ukończyła 13 rok życia a znajduje się w kryzysie psychicznym, będzie mogła skorzystać ze wsparcia psychologa, psychoterapeuty albo terapeuty środowiskowego w ramach świadczeń gwarantowanych, choćby wtedy, gdy rodzic nie wyrazi zgody na taką poradę.

Projekt ustawy dotyczący ochrony zdrowia psychicznego to wynik wieloletnich prac Moniki Horna-Cieślak, Rzeczniczki Praw Dziecka oraz organizacji młodzieżowych – Nastoletniego Azylu oraz Rady Młodzieżowej I kadencji przy Zespole Parlamentarnym ds. Młodzieży IX kadencji Parlamentu. Wnioskodawcą projektu jest posłanka Marta Golbik, przewodnicząca sejmowej Komisji Zdrowia oraz Parlamentarnego Zespołu Zdrowia Psychicznego Dzieci i Młodzieży.

Kondycja psychiczna dzieci jest tragiczna

Projektowane zmiany są odpowiedzią na dane świadczące o złym stanie zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży. Rozwiązania zaproponowane w projekcie ustawy dążą do przeciwdziałania sytuacjom kryzysowym związanym z młodymi osobami. Ich celem jest również wzmocnienie systemu rodziny w przypadkach trudności i problemów dotykających młodych ludzi.

Prace nad projektem ustawy rozpoczęły się jeszcze w poprzedniej kadencji parlamentu podczas posiedzeń Parlamentarnego Zespołu Zdrowia Psychicznego Dzieci i Młodzieży pod kierownictwem posłanki Marty Golbik oraz Parlamentarnego Zespołu ds. Młodzieży pod kierownictwem senatora Jerzego Wcisło. W posiedzeniach uczestniczyła młodzież oraz eksperci.

Propozycję przepisów popiera blisko 30 organizacji młodzieżowych: Fundacja GrowSPACE, Siła Młodych, Fundacja Impuls, Ruch Nowej Szkoły, Młodzieżowe Tarapaty, Akcja Uczniowska, Fundacja SML, Senat na TY, Youth Kindness Revolution, No Pain in Your Brain, #Niezamłodzi, Rada Młodzieżowa przy Zespole Parlamentarnym ds. Dzieci i Młodzieży, Sercem Pisane, Fundacja Off School, Start- ed, Klubu Świadomej Młodzieży Fundacji AutismTeam, Future Tomorrow Organisation, Rada Dzieci i Młodzieży przy RPD, Młodzieżowe Sejmiki Województwa Wielkopolskiego, Warmińsko-Mazurskiego, Kujawsko-Pomorskiego, Śląskiego, Dolnośląskiego, Opolskiego, Zachodniopomorskiego oraz Lubuskiego, Parlament Dzieci i Młodzieży Województwa Lubelskiego, Rada Młodzieżowa Gminy Łomianki.

Dzieci otrzymają prawo do samodzielnego sięgania po pomoc

Jak wskazuje Monika Horna-Cieślak, Rzeczniczka Praw Dziecka, ustawa umożliwia osobie młodej, która ukończyła 16 lat uzyskać niezbędną pomoc, w przypadku doświadczenia kryzysu psychicznego. Także wtedy, gdy nie ma możliwości uzyskania zgody przedstawiciela ustawowego na skorzystanie z pomocy oferowanej przez psychologa, psychoterapeutę albo terapeutę środowiskowego w ramach świadczeń gwarantowanych.

Osoba, która ukończyła 13 lat będzie mogła skorzystać z takiego wsparcia w limicie trzech świadczeń. Rzeczniczka Praw Dziecka podkreśla, iż sygnał o pomoc często jest wysłany przez same dzieci.

Natomiast założenia ustawy zakładają, iż rodzic czy opiekun dziecka będzie uczestniczyć w procesie wspierania dziecka, a także jeżeli to koniecznie – także całej rodziny. Ustawa pomaga dzieciom oraz ich bliskim.

– Razem z adw. Moniką Horna-Cieślak pracujemy nad zmianami prawnymi od lutego 2021 r. Podczas naszej działalności czy jako nastolatki wielokrotnie spotykałyśmy się z sytuacjami, kiedy rodzice, z różnych powodów, nie zgadzali się na wizytę swojego dziecka u psychologa. Wierzymy, iż ta ustawa może uratować życie i zmienić rzeczywistość młodych osób i ich rodzin – mówią Weronika Snoch i Angelika Friedrich z Nastoletniego Azylu. – Tworząc projekt staraliśmy się skupić na dobru młodzieży i stworzyć rozwiązania, które pozwolą o nią zadbać, jednocześnie pamiętając o roli rodziców i ich znaczeniu dla funkcjonowania młodych – dodaje Maja Anna Dykowska, członkini Prezydium RM przy Zespole Parlamentarnym ds. Dzieci i Młodzieży.

W trosce o prawo do pomocy

Zapisy do projektu ustawy zaproponowała także Fundacja GrowSPACE. Jak wskazuje prawnik Robert Lisiewicz, obowiązujące dziś przepisy nakładają, w nieuzasadniony sposób, obowiązek sądowej kontroli oraz możliwość przełamania sprzeciwu jedynie ze strony małoletnich pacjentek i pacjentów, domniemując jednocześnie słuszność sprzeciwu osób dorosłych.

Umożliwienie osobom małoletnim pełnego współuczestnictwa w zakresie decyzji dotyczących ich zdrowia to istotny element budowy bardziej sprawiedliwego i empatycznego systemu, który będzie odpowiadał na wyzwania współczesności.

Przepisy projektu ustawy zwiększają także prawo osoby małoletniej do informacji. Obecne regulacje prawne uniemożliwiają praktycznie osobom poniżej 16. roku życia uzyskanie wiedzy na tematy dotyczące ich osoby oraz zdrowia. Udział w procesie diagnostycznym, leczniczym czy pielęgnacyjnym wiąże się z niewiedzą, a ta wzmacnia poczucie lęku, strachu czy obaw. Taki stan zdecydowanie nie przyczynia się do poprawienia stanu zdrowia osoby małoletniej. Projekt ustawy wspierają także eksperci oraz rodzice.

– Z zadowoleniem przyjmuję proponowane zmiany w prawie dotyczące dostępu nastolatków do opieki psychologicznej. Młode osoby coraz częściej doświadczają problemów emocjonalnych i psychicznych, a nie zawsze otrzymują adekwatną pomoc. Często także nie mogą skorzystać z tej pomocy, bo bariery prawne uniemożliwiają im uzyskanie wsparcia w kryzysie. Dzięki tym zmianom uzyskanie pomocy na wcześniejszym etapie będzie możliwe – dodaje dr Piotr Rycielski, psycholog z Uniwersytetu SWPS i RESQL.

– Jako rodzic czwórki dzieci, z których jedno jest w wieku objętym ustawą, popieram tę propozycję. Zdrowie psychiczne młodych ludzi jest niezwykle istotne, a możliwość uzyskania pomocy psychologicznej może być kluczowa dla ich zdrowia i życia. Ta ustawa może wiele zmienić – podkreśla Rafał Szymański, aktywista społeczny, autor TEDx „Depresja to porywacz naszych dzieci”.

Projekt ustawy