Trądzik odwrócony to jedna z najcięższych form trądziku, mająca charakter przewlekły i nawrotowy. Dużą rolę odgrywają czynniki genetyczne, jednak do pojawienia się go przyczyniają się również pewne elementy stylu życia czy otyłość. Kuracja nie jest prosta, jednak niezbędna, aby uniknąć powikłań i poprawić codzienne funkcjonowanie.
Spis treści:
- Trądzik odwrócony – definicja i podstawowe informacje
- Epidemiologia trądziku odwróconego
- Przyczyny i czynniki ryzyka
- Objawy trądziku odwróconego
- Diagnostyka i różnicowanie
- Leczenie trądziku odwróconego
- Życie z trądzikiem odwróconym
Trądzik odwrócony – definicja i podstawowe informacje
Hidradenitis suppurativa (HS), czyli trądzik odwrócony, to przewlekła, nawrotowa, zapalna choroba skóry. Charakteryzuje się powstawaniem bolesnych guzków, ropni i przetok, które najczęściej lokalizują się w okolicach pach, pachwin oraz okolicy anogenitalnej. Zmiany te mogą prowadzić do powstawania blizn i znacznego dyskomfortu fizycznego oraz psychicznego.
Epidemiologia trądziku odwróconego
Statystyki występowania tej choroby pokazują, iż trądzik odwrócony stanowi istotny problem zdrowotny na świecie i w Polsce, mimo iż jest schorzeniem stosunkowo rzadkim.
Częstość występowania w Polsce i Europie
Według badań epidemiologicznych częstość występowania hidradenitis suppurativa w Europie wynosi ok. 1%, podczas gdy w Polsce na podstawie danych NFZ oraz ośrodków referencyjnych szacuje się, iż HS dotyczy ok. 0,001% populacji. W praktyce liczby te mogą być wyższe ze względu na niedodiagnozowanie choroby, błędne rozpoznania lub zgłaszanie się pacjentów dopiero w zaawansowanych stadiach choroby.
Kto jest najbardziej narażony?
Najwyższą zachorowalność obserwuje się wśród młodych dorosłych (najczęściej w drugiej i trzeciej dekadzie życia) oraz u kobiet. Choroba rzadziej występuje w populacji dziecięcej i w podeszłym wieku.
Przyczyny i czynniki ryzyka
Poznanie przyczyn oraz czynników ryzyka rozwoju trądziku odwróconego pozwala nie tylko lepiej zrozumieć przebieg choroby, ale również podjąć skuteczne działania profilaktyczne i lecznicze.
Rola genetyki w rozwoju choroby
Około 40% pacjentów deklaruje dodatni wywiad rodzinny, co potwierdza znaczenie predyspozycji genetycznych. Wyniki badań naukowych wskazują, iż mutacje w niektórych genach związanych z funkcją mieszków włosowych i gruczołów potowych mogą zwiększać ryzyko wystąpienia choroby [1].
Istotne znaczenie odgrywają też czynniki ryzyka takie jak:
- Otyłość: u osób z nadwagą i otyłością choroba występuje znacznie częściej. Tkanka tłuszczowa zwiększa ocieranie skóry, sprzyjając mikrourazom i stanom zapalnym.
- Palenie papierosów: większość pacjentów z HS pali lub paliła papierosy. Dym tytoniowy wpływa na funkcję gruczołów potowych oraz układ odpornościowy skóry.
- Styl życia: brak aktywności fizycznej, dieta wysokotłuszczowa oraz stres także mogą zwiększać ryzyko wystąpienia HS.
Zaburzenia hormonalne i mikrobiom
Zaburzenia hormonalne, zwłaszcza hiperandrogenizm, mogą sprzyjać rozwojowi trądziku odwróconego. Naukowcy zwracają też uwagę na rolę zaburzeń mikrobiomu skóry i jelit, które mogą sprzyjać rozwojowi stanu zapalnego.
Objawy trądziku odwróconego
Charakterystyczne objawy i przebieg kliniczny tej choroby pozwalają na jej odróżnienie od innych przewlekłych chorób skóry.
Główne objawy to:
- Bolesne, głęboko umiejscowione guzki,
- Ropnie z wydzieliną o nieprzyjemnym zapachu,
- Przetoki, czyli kanały podskórne łączące ogniska zapalne,
- Blizny zanikowe i przerostowe,
- Swędzenie i pieczenie skóry.
Zmiany trądzikowe najczęściej pojawiają się pod pachami (trądzik odwrócony pachy), w pachwinach (trądzik odwrócony pachwiny), na pośladkach, w okolicach odbytu i narządów płciowych oraz pod piersiami. Miejsca te są bogate w gruczoły apokrynowe i podatne na podrażnienia mechaniczne.
Przebieg i powikłania choroby
Trądzik odwrócony to schorzenie o przebiegu nawrotowym – objawy pojawiają się i znikają, mogą nasilać się w okresach stresu lub zmian hormonalnych. U części pacjentów dochodzi do powikłań, takich jak masywne blizny, przewlekłe przetoki czy wtórne infekcje bakteryjne.
Badania przeprowadzone na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi podkreślają, iż HS prowadzi do znaczącego obniżenia jakości życia, depresji oraz izolacji społecznej [2].
Diagnostyka i różnicowanie
Rozpoznanie trądziku odwróconego opiera się na obrazie klinicznym oraz szczegółowym wywiadzie. Dermatolog zwraca uwagę na lokalizację i charakter zmian oraz częstotliwość ich występowania. Ważnym elementem diagnostyki jest ocena stopnia zaawansowania choroby – najczęściej według skali Hurleya:
- Stopień I – pojedyncze lub mnogie zmiany, bez przetok;
- Stopień II – nawracające zmiany z przetokami i bliznami;
- Stopień III – rozległe, połączone przetokami i bliznami zmiany na dużym obszarze skóry.
Z jakimi chorobami można go pomylić?
Do chorób o podobnym obrazie klinicznym należą:
- Czyraczność,
- Przewlekłe ropnie gruczołów potowych,
- Przetoki okołoodbytnicze,
- Choroby weneryczne,
- Ropnie skóry i tkanki podskórnej innej etiologii.
Dlatego tak ważne jest, by rozpoznaniem trądziku odwróconego zajmował się doświadczony specjalista.
Leczenie trądziku odwróconego
Możliwości terapeutyczne przy trądziku odwróconym są szerokie i obejmują zarówno leczenie farmakologiczne, jak i metody chirurgiczne oraz wsparcie dietetyczne.
Leki ogólne i miejscowe
Podstawą leczenia farmakologicznego są:
- Antybiotyki doustne: klindamycyna z ryfampicyną, tetracykliny.
- Retinoidy: stosowane w wybranych przypadkach.
- Kortykosteroidy: w ciężkich, ostrych zaostrzeniach.
Leczenie miejscowe obejmuje preparaty przeciwzapalne i antyseptyczne.
W ostatnich latach ogromne nadzieje wiąże się z leczeniem biologicznym. Leki tego typu wpływają na szlaki immunologiczne odpowiedzialne za przewlekły stan zapalny.
Leczenie chirurgiczne
W zaawansowanych przypadkach konieczne może być leczenie chirurgiczne polegające na nacięciu i drenażu ropni, usuwaniu przetok lub szerokim wycinaniu zajętych tkanek. Zabiegi te, prowadzone przez doświadczonych chirurgów, mogą doprowadzić do długotrwałej remisji w operowanej okolicy.
Życie z trądzikiem odwróconym
Przewlekła choroba skóry, jaką jest HS, silnie wpływa na samopoczucie psychiczne i społeczne pacjentów. Wysoki odsetek chorych doświadcza depresji, lęków i wycofania społecznego. Wsparcie psychologa, grup wsparcia i aktywna kooperacja z dermatologiem są niezbędne do poprawy jakości życia.
Zapobieganie nawrotom i codzienna pielęgnacja
Pacjent powinien być edukowany o możliwości nawrotów i o dostępnych opcjach terapeutycznych, w tym o nowoczesnych lekach biologicznych. Istotne znaczenie w profilaktyce ma codzienna pielęgnacja i zmiana stylu życia.
- Utrzymywanie higieny skóry,
- Noszenie luźnych, przewiewnych ubrań,
- Szybkie reagowanie na pojawienie się nowych zmian,
- Kontrola masy ciała i unikanie czynników drażniących
- Unikanie palenia papierosów.
Źródła:
[1] Hidradenitis suppurativa – co dotychczas wiadomo? - Wiadomości Dermatologiczne
[2] Hidradenitis suppurativa - etiopatogeneza, obraz kliniczny, diagnostyka i leczenie – Medical University of Lodz
