Zmęczenie jest wskazywane jako jeden z najpowszechniejszych objawów chorób nowotworowych. Chirurg onkologiczny, dr hab. Stanisław Hać, opisuje ten symptom jako „kradzież energii” przez nowotwór. Zmęczenie to pojawia się przeważnie między drugim a trzecim stadium rozwoju choroby. Jest ono charakterystyczne i posiada dwie najczęściej występujące cechy, które pozwalają odróżnić je od zmęczenia wynikającego choćby z codziennych czynności czy złego samopoczucia.
Dlaczego nowotwór odbiera energię?
Istnieją trzy podstawowe mechanizmy, przez które nowotwór prowadzi do przewlekłego osłabienia. Po pierwsze guz rozwijający się w organizmie własny metabolizm przekierowuje na swoje potrzeby mnóstwo energii. W rezultacie „zjada” tkankę tłuszczową oraz mięśnie, co powoduje spadek masy mięśniowej i utratę masy ciała, a także ogólne pogorszenie sprawności fizycznej.
Drugim powodem jest przewlekła anemia, która najczęściej bywa konsekwencją mikrourazów i niewidocznych krwawień nowotworów przewodu pokarmowego, zwłaszcza żołądka, dwunastnicy oraz jelita grubego. Z powodu ciągłej utraty krwi narządy organizmu nie są odpowiednio dotlenione, co znacząco obniża wydolność i samopoczucie pacjenta.
Trzeci aspekt to zaburzenia gospodarki hormonalnej wywołane przez nowotwór. Choroba ta potrafi wpłynąć na funkcjonowanie wielu układów hormonalnych, co przekłada się m.in. na manifestację niewykrytej cukrzycy, będącej także przyczyną przewlekłego zmęczenia. Przykładem może być rak trzustki, który jest jednym z nowotworów powiązanych z rozwojem cukrzycy.
Zmęczenie przy raku – kiedy się pojawia?
Symptomy przewlekłego zmęczenia są bardziej typowe dla średnio zaawansowanych stadiów nowotworu, czyli zwykle między drugim a trzecim stadium choroby. W pierwszym stadium nowotwór nie wpływa jeszcze ogólnoustrojowo i często nie daje żadnych zauważalnych objawów, podczas gdy w stadium czwartym choroba ma już charakter rozsiany z obecnością przerzutów i jest pełnoobjawowa.
Warto jednak podkreślić, iż nie wszystkie rodzaje nowotworów manifestują się zmęczeniem, anemią czy utratą masy ciała. Przykłady takich nowotworów to m.in. rak tarczycy, czerniak, rak jasnokomórkowy nerki, mięsaki oraz nowotwory układu rozrodczego jak rak jajnika, rak szyjki macicy czy nasieniak u mężczyzn, a także niektóre nowotwory mózgu.
Dlaczego skupianie się na objawach może prowadzić do błędu?
Dr Stanisław Hać wyraźnie przestrzega przed samodzielnym poleganiem wyłącznie na obserwacji objawów takich jak zmęczenie, by diagnozować nowotwór. Taka taktyka często oznacza wykrycie raka zbyt późno, gdy leczenie jest znacznie trudniejsze lub ograniczone. Lekarz podkreśla, iż „to droga prosto w przepaść”.
Zamiast tego najważniejsze są regularne badania przesiewowe, które umożliwiają wykrycie nowotworów na wczesnym etapie, kiedy szanse na skuteczne leczenie są największe. Systematyczne wykonywanie mammografii, kolonoskopii czy badań urologicznych, połączone z obserwacją organizmu i czujnością, to najlepsza droga do zapobiegania i wczesnej diagnostyki chorób nowotworowych.
Historia pokazująca pułapkę samodiagnozy
Dr Hać przytacza przykład pacjentki, która pomimo pojawiających się objawów i licznej dokumentacji medycznej nie miała postawionej prawidłowej diagnozy raka. Pacjentka sama zasięgła opinii sztucznej inteligencji, która błędnie zinterpretowała jej dolegliwości jako raka trzustki z przerzutami. Lekarz potwierdził jednak, iż chorej nie toczył się żaden nowotworowy proces.
Ta historia podkreśla, jak niebezpieczne jest poleganie wyłącznie na symptomach bez przeprowadzania badań diagnostycznych oraz podkreśla rolę lekarza i badań przesiewowych w prawidłowym rozpoznaniu choroby.
Wydolność fizyczna – delikatny sygnał ostrzegawczy
Przewlekłe zmęczenie w przebiegu nowotworu bywa subtelne i możliwe do przeoczenia. Jednym z najwcześniejszych i najbardziej konkretnych symptomów może być spadek tolerancji wysiłku, który objawia się trudnością w pokonaniu dotychczas bezproblemowych dystansów, takich jak spacer po płaskim terenie. Drugi wskaźnik to zmniejszenie umiejętności pokonywania schodów.
Progresja spadku wydolności zwykle jest stopniowa, dlatego monitorowanie kondycji fizycznej, np. dzięki smartwatchy, które rejestrują parametry takie jak EKG czy puls, może stać się cennym narzędziem w wykrywaniu niepokojących zmian. Jednak trzeba pamiętać, iż nie każde zmęczenie czy spadek kondycji wiąże się z nowotworem, gdyż podobne objawy mogą wynikać z otyłości, miażdżycy czy innych chorób.
