Jak radzić sobie z trudnymi pytaniami dzieci o śmierć, chorobę czy inne trudne tematy?

Pytania, które potrafią zaskoczyć, zbić z tropu, a czasem aż zatrzymać oddech. Dzieci nie mają filtra dorosłych. Pytają wprost, wtedy, kiedy coś je poruszy. A my, rodzice, często nie wiemy, co powiedzieć. Jak rozmawiać z dzieckiem o śmierci, chorobie, cierpieniu – bez straszenia, ale też bez udawania, iż „nic się nie stało”.

„Mamo, a dlaczego dziadek już nie wróci?”
„Tato, czy ty też kiedyś umrzesz?”
„Dlaczego ten pan nie ma nóg?”

To nie jest łatwa rozmowa. Ale to rozmowa, która może być początkiem czegoś ważnego – budowania z dzieckiem bezpiecznego świata, w którym choćby trudne emocje są akceptowane.

Dzieci widzą więcej, niż myślisz

Choć może ci się wydawać, iż twoje dziecko „jeszcze nie rozumie” – ono czuje. Zauważa, gdy jesteś smutna, gdy ktoś z rodziny płacze, gdy w domu panuje napięcie. A jeżeli nie dostaje wyjaśnień – zaczyna tworzyć własne. Czasem bardziej przerażające niż rzeczywistość.

Dlatego warto przyjąć zasadę: lepiej odpowiedzieć zbyt prosto niż wcale. Dziecko nie potrzebuje medycznych terminów ani teologicznych rozpraw. Potrzebuje twojej uwagi, czułości i autentyczności.

Jak odpowiadać na trudne pytania?

1. Nie uciekaj od rozmowy
Unikanie trudnych tematów nie sprawi, iż znikną. jeżeli dziecko pyta – to znaczy, iż jest gotowe usłyszeć odpowiedź. A twoja reakcja buduje jego poczucie bezpieczeństwa.

2. Odpowiadaj adekwatnie do wieku
Młodsze dzieci potrzebują prostych słów:
„Dziadek był bardzo chory i jego ciało przestało działać. Teraz już nie cierpi.”
Starsze mogą zadać więcej pytań – wtedy warto pogłębiać rozmowę, ale przez cały czas unikać przesadnego dramatyzowania.

3. Przyznaj, iż też nie wszystko wiesz
To zupełnie w porządku powiedzieć: „To trudne pytanie. Sam czasem się nad tym zastanawiam.” Dziecko uczy się w ten sposób, iż niepewność to część życia.

4. Zadbaj o emocje – dziecka i swoje
Dziecko może zareagować lękiem, smutkiem, ciszą. Pozwól mu na to. Powiedz: „Widzę, iż to cię zasmuciło. Jestem z tobą.” jeżeli ty również się wzruszysz – to dobrze. Pokazujesz, iż uczucia są normalne i bezpieczne.

5. Nie twórz fałszywego obrazu rzeczywistości
Unikaj eufemizmów, które mogą wprowadzać w błąd („babcia zasnęła na zawsze”). Dzieci biorą słowa dosłownie. Lepiej powiedzieć: „Babcia umarła, czyli już nie żyje. Ale zawsze będziemy ją pamiętać.”

Jakie tematy pojawiają się najczęściej?

• Śmierć bliskiej osoby lub zwierzęcia
  To najczęstszy moment, gdy dziecko zaczyna pytać. Warto wtedy wprowadzić rytuały pożegnania – rysunek, świeczka, wspomnienia – które pomogą oswoić stratę.
• Choroba
  Jeśli ktoś bliski choruje, dziecko zauważy zmiany. Mów otwarcie, ale z nadzieją: „Mama jest teraz słaba, bo walczy z chorobą. Ale lekarze się nią opiekują.”
• Niepełnosprawność, wojna, katastrofy
  W świecie pełnym bodźców dziecko może usłyszeć o trudnych wydarzeniach. Reaguj spokojnie: „Tak, czasem zdarzają się rzeczy smutne. Ale są też ludzie, którzy pomagają.”

Jak wspierać dziecko po takiej rozmowie?

• Zapewnij, iż jest bezpieczne – dzieci, słysząc o śmierci, mogą bać się o swoich rodziców. Powiedz: „Zrobię wszystko, żeby być z tobą jak najdłużej.”
• Wracaj do tematu, jeżeli dziecko tego potrzebuje – dzieci często „przeżuwają” trudne informacje w kawałkach.
• Obserwuj – jeżeli zauważysz zmianę w zachowaniu (problemy ze snem, lęki, apatia), warto skonsultować się z psychologiem dziecięcym.

Pamiętaj: nie musisz być ekspertem od trudnych rozmów. Wystarczy, iż będziesz uważnym, obecnym rodzicem, który nie ucieka przed pytaniami i nie boi się mówić „nie wiem”. Dziecko nie oczekuje gotowych odpowiedzi – oczekuje twojej bliskości.

Bo to nie odpowiedź daje dziecku spokój, tylko świadomość, iż nie musi przez trudne rzeczy przechodzić samo.

źródło zdjęcia: https://pixabay.com/pl/photos/ch%C5%82opiec-dziecko-w%C4%99dkarstwo-w%C4%99dki-909552/

Anna Miller