Jak maślan sodu wspiera pacjentów z IBS? Poznaj fakty i mity o maślanie

Maślan sodu – niepozorna, naturalna substancja, której suplementacja zyskuje na popularności. Producenci maślanu wskazują wiele możliwych zastosowań, jednakże jakie uzasadnienie naukowe stoi za tymi wskazaniami? Przyjrzyjmy się faktom i mitom na temat stosowania maślanu sodu w IBS, czyli zespole jelita drażliwego.

Maślan sodu to sól kwasu masłowego – krótkołańcuchowego kwasu tłuszczowego (SCFA) wytwarzanego w okrężnicy podczas fermentacji błonnika przez bakterie butyrogenne. W nowoczesnej nomenklaturze zaliczamy go do związków o działaniu postbiotycznym, bo jest gotowym metabolitem o działaniu miejscowym: obniża pH w jelicie, uszczelnia połączenia ścisłe nabłonka, ogranicza wydzielanie cytokin prozapalnych i przyspiesza regenerację śluzówki. Dzięki temu może przyczyniać się do regeneracji jelita w IBS, ale także w chorobach zapalnych jelit.

Czy każdy maślan będzie pomagał w objawach IBS?

W zespole jelita drażliwego (IBS) mogą współwystępować dysbioza, mikrozapalenie i nadreaktywność motoryczna przewodu pokarmowego, co objawia się biegunkami, ale przede wszystkim dolegliwościami w obrębie jamy brzusznej.

Badania pokazują, iż suplementacja choćby niewielką dawką, 300 mg maślanu sodu MSB® dziennie (MSB® znajduje się tylko w linii Intesta®), obniża nasilenie objawów po kilku tygodniach terapii. Należy jednak zwracać uwagę na formułę maślanu, gdyż każdy maślan może mieć inne działanie. Jest to też związane z dokładnym miejscem uwalniana kwasu masłowego w przewodzie pokarmowym. Badania in vitro wskazują, iż maślan sodu zawarty w lntesta® uwalnia się bardzo równomiernie, a dzięki temu wspiera pracę przewodu pokarmowego na całej długości jelit. Mitem jest więc stwierdzenie, iż nie ma znaczenia, jaki maślan przyjmuje się w suplementacji. Więcej o bezpieczeństwie i skuteczności działania różnych form maślanu sodu piszemy w e-booku „Fakty i mity o maślanie”.

Dlaczego maślan w IBS jest równie istotny jak probiotyk i prebiotyk?

Stosując probiotyki wykorzystujemy adekwatności szczepu o specyficznych, dobroczynnych dla organizmu i mikrobioty jelitowej adekwatnościach. Prebiotyki są z kolei pożywką dla tych mikroorganizmów. Jednak to maślan ma najważniejszy wpływ na barierę jelitową.

Ponadto w IBS możemy mieć do czynienia z niedoborem bakterii butyrogennych, więc choćby odpowiednia podaż błonnika nie gwarantuje wystarczającej syntezy kwasu masłowego. Dlatego w praktyce klinicznej łączy się wszystkie trzy strategie. Potwierdzają to publikacje naukowe, w których maślan wymienia się obok probiotyków i błonnika jako istotny element terapii zaburzeń czynnościowych jelit.

Dlaczego w przebiegu IBS może być za mało maślanu w jelitach? Związek z dietą low-FODMAP

Niedobór maślanu występuje, gdy brakuje fermentujących węglowodanów lub bakterii butyrogennych. W przypadku diety Low FODMAP dochodzi do niedoboru substancji będących pożywką dla bakterii produkujących maślan.

Faza eliminacyjna diety Low-FODMAP polega na rezygnacji ze spożywania produktów bogatych w m.in. fruktany, galaktany i poliole, przez co produkcja SCFA znacząco spada. Dodatkowo wiele osób z IBS źle toleruje błonnik, który może nasilać wzdęcia i bóle brzucha. Suplementacja maślanem sodu pozwala uzupełnić niedobór maślanu bez konieczności spożywania błonnika, co jest optymalnym rozwiązaniem dla części pacjentów.

Podsumowanie

Maślan jest brakującym ogniwem w układance gwarantującej prawidłowe funkcjonowanie jelit. Uzupełnia działanie pro- i prebiotyków, wzmacnia barierę jelitową i łagodzi stan zapalny, dlatego warto włączyć go do terapii IBS oraz innych zapalnych chorób jelit – zwłaszcza u osób na dietach ubogich w błonnik lub po kuracjach antybiotykowych.

Bibliografia

1. Banasiewicz T. i in., Determination of butyric acid dosage based on clinical and experimental studies – a literature review, „Przegląd Gastroenterologiczny” 2020, nr 15(2), s. 119–125, DOI: 10.5114/pg.2020.95556.
2. Banasiewicz T. i in., Jakość życia i objawy kliniczne u chorych z zespołem jelita nadwrażliwego, leczonych uzupełniająco chronionym maślanem sodu, „Gastroenterologia Praktyczna” 2011, nr 3(5), s. 45–53.
3. Banasiewicz T. i in., Kliniczne aspekty zastosowania kwasu masłowego w postępowaniu dietetycznym w chorobach jelit, „Przegląd Gastroenterologiczny” 2010, nr 5(6), s. 329–334, DOI: 10.5114/pg.2010.18476.
4. Banasiewicz T. i in., Microencapsulated sodium butyrate reduces the frequency of abdominal pain in patients with irritable bowel syndrome, „Colorectal Disease” 2013, nr 15(2), s. 204–209, DOI: 10.1111/j.1463-1318.2012.03152.x.
5. Borycka-Kiciak K., Banasiewicz T. i Rydzewska G., Butyric acid – a well-known molecule revisited, „Przegląd Gastroenterologiczny” 2017, nr 12(2), s. 83–89, DOI: 10.5114/pg.2017.68342.
6. Canani R.B. i in., Potential beneficial effects of butyrate in intestinal and extraintestinal diseases, „World Journal of Gastroenterology” 28 marca 2011, nr 17(12), s. 1519–1528, DOI: 10.3748/wjg.v17.i12.1519.
7. Guilloteau P. i in., From the gut to the peripheral tissues: the multiple efects of butyrate, „Nutrition Research Reviews” 2010, nr 23(2), s. 366–384, DOI:10.1017/S0954422410000247.
8. Hodgkinson K. i in., Butyrate’s role in human health and the current progress towards its clinical application to treat gastrointestinal disease, „Clinical Nutrition” 2023, t. 42, nr 2, s. 61–75, DOI: 10.1016/j.clnu.2022.10.024.
9. Lewandowski K. i in., Skuteczność maślanu sodu w postaci mikrootoczkowanej w łagodzeniu objawów u pacjentów z zespołem jelita nadwrażlliwego, „Przegląd Gastroenterologiczny” 2022, nr 17(1), s. 28–34.
10. Martin-Gallausiaux C. i in., SCFA: mechanisms and functional importance in the gut, „Proceedings of the Nutrition Society” 2021, nr 80(1), s. 37–49, DOI: 10.1017/S0029665120006916.
11. Panufnik P. i in., The effects of sodium butyrate supplementation on the severity of abdominal symptoms and carbohydrate metabolism in patients with type 2 diabetes, „Diabetes” 14 czerwca 2024, nr 73 (Supplement_1), s. 610–P.
12. Mikołajczyk, K. Suplementacja kwasem masłowym: forma podania i implikacje kliniczne. Food Forum, 2025. Dostęp 18 września 2025. https://food-forum.pl/artykul/suplementacja-kwasem-maslowym-forma-podania-i-implikacje-kliniczne