Interakcje leków z grupy SSRI

Przeprowadzono badania, które wskazują na to, iż liczba przypadków depresji na całym świecie wzrosła o prawie 50% od 1990 do 2017 roku. Głównymi objawami depresji są brak zainteresowania zwykłymi czynnościami życiowymi, bezsenność, niezdolność do cieszenia się życiem, a choćby myśli samobójcze.

SSRI, czyli selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, to grupa leków wykorzystywana w leczeniu epizodów depresji (od łagodnej do ciężkiej) oraz zapobieganiu jej nawrotom, lęku napadowego, zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych (zarówno u dorosłych, jak i u dzieci i młodzieży), zespołu lęku społecznego, czy też pourazowego, tzw. post-traumatic stress disorder (PTSD). Zaliczmy do nich: cytalopram, escytalopram, sertralinę, fluoksetynę, fluwoksamię oraz paroksetynę. Mechanizm działania tych leków związany jest głownie z hamowaniem wychwytu zwrotnego serotoniny, poprzez blokowanie transportera odpowiedzialnego za wychwyt tego przekaźnika ze szczeliny synaptycznej.

W związku z rosnącą grupą pacjentów, stosujących leki z grupy SSRI ważne jest, aby farmaceuta znał najważniejsze interakcje leków z tej właśnie grupy, gdyż leczenie zaburzeń psychicznych, nie wyklucza równoczesnego leczenia innych chorób przewlekłych danego pacjenta. Szczególną uwagę należy zwrócić na osoby starsze, które często stosują wiele różnych leków, a ryzyko wystąpienia interakcji pomiędzy lekami jest u nich najwyższe. Ważna jest również odpowiedzialność pacjenta – powinien on zawsze poinformować swojego lekarza prowadzącego o rozpoczęciu terapii innymi lekami.

Najważniejsze interakcje SSRI

Inhibitory monoaminooksydazy (IMAO)

Ze względu na ryzyko wystąpienia zespołu serotoninowego* nie należy stosować tych leków z SSRI.

• Nieodwracalny nieselektywny inhibitor MAO (np. selegilina)
• Odwracalny, selektywny inhibitor MAO-A (moklobemid)
• Odwracalny, nieselektywny inhibitor MAO (linezolid)

Terapię lekami z grupy SSRI należy rozpocząć, co najmniej 14 dni od zakończenia kuracji wyżej wymienionymi lekami, natomiast przed rozpoczęciem leczenia z ich wykorzystaniem, należy odczekać 7 dni od odstawienia SSRI.

W zależności od zastosowanego leku może zaistnieć konieczność zastosowania dłuższej przerwy, ze względu na ze względu na długi okres biologicznego półtrwania niektórych leków oraz aktywności ich metabolitów. W przypadku fluoksetyny, producenci leków oraz klinicyści zalecają, by odstęp czasu między włączeniem inhibitorów monoaminookydazy po przerwaniu podawania fluoksetyny wynosił co najmniej 5 tygodni.

Należy zaznaczyć, iż dłuższa przerwa pomiędzy terapią lekami z grupy SSRI, a inhibitorami MAO może okazać się korzystna, ponieważ odnotowano ciężkie reakcje niepożądane u pacjentów, u których zakończono leczenie inhibitorem MAO (np. błękitem metylenowym) niedługo przed rozpoczęciem stosowania sertraliny lub u których ostatnio odstawiono sertralinę tuż przed zastosowaniem inhibitora MAO.

Działania niepożądane, które zaobserwowano w grupie powyższych pacjentów to min. drżenie mięśniowe, mioklonie, nasilone pocenie, nudności, wymioty, nagłe zaczerwienienie skóry, nieukładowe zawroty głowy i hipertermia z cechami przypominającymi złośliwy zespół neuroleptyczny, drgawki, a choćby zgon.

Należy wspomnieć, iż leki z innych grup terapeutycznych mogą hamować aktywność monoaminooksydazy np. izoniazyd (lek przeciwgruźliczy), linezolid (antybiotyk) i furazolidon.

* Zespół serotoninowy charakteryzuje się wystąpieniem licznych objawów, takich jak zmiana zachowania, upośledzone napięcie mięśniowe, drżenia, objawowa niestabilność układu autonomicznego i hipertermia. Wynikają one ze wzrostu stężenia serotoniny, a w związku z tym nasilenia przekaźnictwa serotoninergicznego.

Pimozyd

Ze względu na zwiększenie stężenia pimozydu o 35%. Mimo, iż nie jest to związane z ciężkimi działaniami niepożądanymi, przeciwwskazane jest jednoczesne stosowanie SSRI i pimozydu.

Leki działające hamująco na OUN, alkohol

Jednoczesne stosowanie jest przeciwwskazane.

Leki wydłużające odcinek QT

Ze względu na wyższe ryzyko wydłużenia odstępu QTc, a także wystąpienia arytmii komorowej. Dotyczy to niektórych leków przeciwpsychotycznych oraz antybiotyków.

Lit

Ze względu na zwiększenie neuronalnej aktywności serotoninergicznej przez lit, jego stosowanie z SSRI skutkować wystąpieniem zespołu serotoninowego

Co więcej, przeprowadzone badania wykazały, iż jednoczesne stosowanie litu oraz SSRI może nasilać drżenie u pacjentów, a także prowadzić do wystąpienia innych objawów toksycznych, wynikających ze zwiększonego poziomu litu w organizmie
np. ataksja, poliuria, polidypsja.

W związku z powyższymi wskazane jest adekwatne monitorowanie pacjentów przy równoczesnej terapii tymi lekami.

Leki mające adekwatności agonistyczne w stosunku do receptora serotoninergicznego 5HT1 (tryptany – sumitryptan, zolmitryptan, dihydroergotamina)

Interakcja z tymi lekami również obejmuje zwiększone ryzyko wystąpienia zespołu serotoninowego, a także pojawienie się innych objawów np. osłabienie, hiperrefleksja, zaburzenia koordynacji ruchowej, czy też zwiększenie częstotliwości napadów migreny. o ile u pacjenta występuje konieczność łącznego zastosowania SSRI i tryptanów, to jego stan powinien być uważnie monitorowany. Możliwe, iż konieczne będzie dostosowanie odpowiedniej dawki leków.

Przy stosowaniu leków z grupy SSRI należy również zwrócić uwagę na ich wpływ na homeostazę organizmu. W związku ze zmniejszeniem zawartości serotoniny w płytkach krwi, występuje większe ryzyko krwawień przy równoczesnym stosowaniu antagonistów witaminy K (acenokumarol), leków przeciwpłytkowych (tiklopidyna, kropidogrel), kwasu acetylosalicylowego oraz leków z grupy NLPZ.

Zarówno kwas acetylosalicylowy, leki z grupy NLPZ oraz SSRI wykazują niekorzystny wpływ na przewód pokarmowy, w związku z czym, przy ich równoczesnym stosowaniu zalecane jest stosowanie leków osłaniających żołądek. U osób starszych zalecane jest zachowanie szczególnej ostrożności.

SSRI hamują metabolizm neuroleptyków (haloperydol, perfenazyna, tiorydazyna), trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych (np. amitryptylina, klomipramina, dezypramina), cymetydyny oraz fenytoiny, co wynika z hamowania aktywności CYP2D6.

Skutecznym narzędziem, które może zmniejszyć ryzyko wystąpienia zespołu serotoninowego oraz innych ciężkich działań niepożądanych przy stosowaniu SSRI (ale oczywiście nie tylko) jest rozwijająca się w Polsce opieka farmaceutyczna, która może w znaczący sposób zwiększyć efektywność farmakoterapii u pacjentów.

Autor: mgr farm. Dominika Poborca

Literatura:

Liu Q, He H, Yang J, Feng X, Zhao F, Lyu J. Changes in the global burden of depression from 1990 to 2017: Findings from the Global Burden of Disease study. J Psychiatr Res. 2020 Jul;126:134-140. doi: 10.1016/j.jpsychires.2019.08.002. Epub 2019 Aug 10. PMID: 31439359.

2009. Krasowska. Farmakodynamiczne interakcje inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI). Terapia i leki. 2009. 403-406.
2010. Janiec. Kompendium farmakologii. Warszawa. 2021.

https://rejestry.ezdrowie.gov.pl/rpl/search/public

Singh HK, Saadabadi A. Sertraline. 2023 Feb 13. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan–. PMID: 31613469.