Inteligencja emocjonalna jako wyzwanie w procesie wychowania i edukacji na każdym etapie rozwojowym człowieka

Nie istnieje jedna obowiązująca definicja inteligencji emocjonalnej, czy też jeden model wyjaśniający to pojęcie. Taki stan rzeczy nie dziwi, gdyż do dzisiaj nie ma wypracowanego jednoznacznego stanowiska badaczy co do wielu ważnych pojęć z dziedziny psychologii. Przykładowo, w odniesieniu do inteligencji w rozumieniu klasycznym, co najmniej kilkadziesiąt definicji (np. Galton, 1921; Binet, 1916; Stern, 1921, Spearman, 1927; za: Nęcka, 2003).

Inteligencję emocjonalną często przedstawia się w sposób komplementarny do inteligencji akademickiej, co znajduje wyraz w używaniu na określenie jej poziomu wskaźnika EQ (Emotional Quotien) w odróżnieniu od ilorazu inteligencji IQ (Intelligence Quotient), będącego wskaźnikiem określającym poziom inteligencji „poznawczej”

Prowadzone od ponad trzydziestu lat badania i rozważania teoretyczne sprawiają, iż rozumienie konstruktu jakim jest inteligencja emocjonalna ciągle ewoluuje. Wiodące sposoby rozumienia inteligencji emocjonalnej znajdują wyraz w „modelu zdolnościowym” (ability model), (Mayer, Salovey, 1999; Mayer, Salovey, Caruso, 2004; Salovey, Mayer, 1990) oraz tzw. „modelach mieszanych” (mixed models), (Bar-On, 1997; Boyatzis, Goleman, 2007; Goleman, 1997, 1999; Petrides, Furnham, 2001, 2003).

Samo rozumienie pojęcia inteligencji w rozumieniu klasycznym dobrze oddaje jej robocza definicja określająca ją jako „zdolność przystosowania się do okoliczności dzięki dostrzeganiu abstrakcyjnych relacji, korzystaniu z uprzednich doświadczeń i skutecznej kontroli nad własnymi procesami poznawczymi” (Nęcka, 2002, s. 726). jeżeli zatem chcielibyśmy trzymać się tego, iż inteligencja emocjonalna jest przez cały czas inteligencją (a nie na przykład zbiorem dyspozycji osobowościowych, jak chcą ją postrzegać niektórzy badacze), to należałoby przyjąć założenia modelu zdolnościowego w wyjaśnianu pojęcia inteligencji emocjonalnej.

Model zdolnościowy inteligencji emocjonalnej jest tak nazywany przez część badaczy (Jasielska, Leopold, 2000; Jaworowska, Matczak, 2008; Knopp, 2006), gdyż traktuje inteligencję emocjonalną jako zbiór zdolności intelektualnych. Model ten jest konsekwentnie reprezentowany przez Saloveya i Mayera, którzy w 1990 roku podali definicję inteligencji emocjonalnej, opis jej struktury oraz propozycję jej pomiaru (Salovey, Mayer, 1990). Zaproponowany przez nich model inteligencji emocjonalnej jest w największym stopniu spójny z użytym terminem inteligencja i równoprawny klasycznie pojmowanej inteligencji akademickiej. Według cytowanych autorów inteligencja emocjonalna jest grupą umiejętności przetwarzania informacji emocjonalnych oraz ich używania do celów adaptacyjnych. Autorzy ci podkreślają poznawczy charakter tychże zdolności i ich związek z inteligencją klasyczną, przy jednoczesnej specyfice używanego materiału, który ma charakter emocjonalny. Właśnie owa specyfika materiału, na którym operują zdolności poznawcze należące do tej grupy, odróżnia tę inteligencję od innych rodzajów inteligencji.