Jakie wirusy najbardziej zagrażają dzieciom z wrodzonymi wadami serca?
Dla dziecka z wrodzoną wadą serca choćby wirusy wywołujące zwykły katar czy kaszel mogą być niebezpieczne, a więc rinowirusy, adenowirusy czy wirus RS. Przed niektórymi wirusami można zabezpieczyć dziecko, podając mu szczepionkę – np. przed wirusem odry, świnki, różyczki, ospy wietrznej, , rotawirusów, WZW B (wirusowe zapalenie wątroby typu B) czy WZW A. Warto skorzystać z tej możliwości, aby nie narażać dziecka z wrodzoną wadą serca na dodatkowe powikłania. Szczególnie niebezpieczny dla tej grupy dzieci jest wirus RS, który wywołuje ciężkie infekcje dolnych dróg oddechowych.
Wirus RS jest przyczyną 70% infekcji dróg oddechowych u dzieci w 1. roku życia1. Powszechność występowania tego drobnoustroju powoduje, iż u niemal 100% dzieci do 3. roku życia stwierdza się przeciwciała świadczące o kontakcie z tym wirusem2. Zakażenie wirusem RS jest najczęstszą przyczyną hospitalizacji z powodu zakażeń układu oddechowego u dzieci2. Przebycie zakażenia niestety nie chroni przed ponowną infekcją.
Jak przebiega zakażenie wirusowe u dzieci z wrodzoną wadą serca?
Do zakażenia wirusami dochodzi drogą kropelkową, a więc poprzez kontakt z osobą chorą lub przedmiotami, na których wirus utrzymuje się do kilku godzin. W pierwszym etapie zakażenia pojawia się gorączka, ból głowy, kaszel i katar, może pojawić się ból ucha. Początkowo kaszel jest suchy związany ze spływaniem wydzieliny z nosa do gardła, później zmienia się w kaszel mokry.
Drugim etapem infekcji jest nadkażenie bakteryjne, ale zdarza się ono rzadko. Wtedy może pojawić się ropna wydzielina.
Jak leczyć infekcje wirusowe?
Na infekcje wirusowe nie ma leczenia przyczynowego, a więc leczenie polega na łagodzeniu przykrych objawów – zwalczaniu gorączki, bólu, wysięku z nosa. Dopiero nadkażenie bakteryjne w drugim etapie choroby wymaga zastosowania antybiotyku, ale o tym zawsze decyduje lekarz. Na każdym etapie choroby ważne jest odpowiednie nawilżenie powietrza w domu, obfite pojenie dziecka oraz nieprzegrzewanie go, a więc niska temperatura w pomieszczeniu i niezbyt grube ubieranie dziecka.
Dlaczego wirus RS jest szczególnie groźny dla dzieci z wrodzonymi wadami serca?
Wirus RS to syncytialny wirus nabłonka oddechowego, który atakuje drogi oddechowe i tam się rozprzestrzenia. Uszkodzone przez wirus RS komórki nabłonka oddechowego powiększają się i łączą z sąsiednimi komórkami2. Te duże komórki, zwane syncytiami, zwężają, a w choćby zamykają drogi oddechowe2. Wydzielina jest trudna do odkrztuszenia i zwęża drogi oddechowe utrudniając dziecku oddychanie. Może to doprowadzić do niedotlenienia i bezdechów. W najcięższych przypadkach może dojść do całkowitej niedrożności dróg oddechowych i zapalenia oskrzelików.
U dzieci z wrodzoną wadą serca ta wada utrudnia pracę serca i może ograniczać przepływ krwi do płuc. Ogranicza to zdolność dziecka do zwiększenia pojemności minutowej serca. Pojemność minutowa serca to objętości krwi, jaką serce tłoczy do naczyń krwionośnych w ciągu 1 minuty. A to sprawia, iż dostarczenie tlenu może być poważnie ograniczone. o ile drogi oddechowe są dodatkowo zwężone wydzieliną w trakcie infekcji, to przepływ powietrza może nie być wystarczający i może dojść do niedotlenienia tkanek i narządów. Dlatego ważne jest, aby zabezpieczać dzieci z wrodzonymi wadami serca przed wirusem RS, aby nie dochodziło do zakażenia.
Konsekwencje zakażeń wirusem RS u dzieci z wrodzoną wadą serca
Niemowlęta i małe dzieci z wrodzonymi wadami serca są szczególnie narażone na ciężki przebieg choroby i hospitalizację, a w niektórych przypadkach mogą wymagać przyjęcia na oddział intensywnej terapii (OIOM), dodatkowej tlenoterapii i przedłużonej wentylacji mechanicznej. Ponadto zakażenie wirusem RS może zwiększyć śmiertelność w bezpośrednim okresie po korekcyjnej operacji kardiochirurgicznej z zastosowaniem krążenia pozaustrojowego3.
Około 25-30% dzieci z hemodynamicznie istotnymi wadami wrodzonymi serca i infekcją RSV wymaga pobytu w oddziale intensywnej terapii. Ok. 20% dzieci z wadą serca i infekcją RSV wymaga wspomagania oddychania przez mechaniczną wentylację w porównaniu z 5% dzieci, które nie mają wrodzonej wady serca. Przedłuża się również czas hospitalizacji do ponad 3 miesięcy. Wskaźnik umieralności w tej grupie dzieci jest kilkakrotnie wyższy niż u hospitalizowanych dzieci bez wady serca i według różnych opracowań wynosi od 3% choćby do 9%4.
Jak chronić dzieci z wrodzoną wadą serca przez zakażeniem RSV?
Zapobieganie zakażeniom wirusem RS polega na ograniczeniu kontaktu dziecka z wirusem w okresie zwiększonej zachorowalności, a więc w Polsce od września do kwietnia, i zadbanie o odpowiednią higienę.
Należy5,6:
- unikać kontaktu z osobami chorymi i przebywania w dużych skupiskach ludzi, którzy mogą być chorzy;
- wyeliminować z otoczenia dziecka dym papierosowy. Chodzi o całkowite zaprzestanie palenia, bo cząsteczki dymu papierosowego utrzymują się na ubraniach, więc nie wystarczy wyjść do innego pomieszczenia, aby zapalić papierosa;
- często myć ręce, zawsze przed bezpośrednim kontaktem z dzieckiem;
- często myć zabawki, którymi bawi się dziecko
- zadbać o higienę u starszego rodzeństwa. Brat lub siostra powinna zmienić ubranie po powrocie z przedszkola lub szkoły i często myć ręce;
- ograniczyć liczbę osób, które będą się opiekować dzieckiem, w okresie zwiększonej zachorowalności ograniczyć liczbę osób odwiedzających dom, choćby najbliższej rodziny (babcie, dziadkowie, ciocie i wujkowie).
Nie opracowano jeszcze skutecznej szczepionki przeciwko wirusowi RS dla dzieci, ale możliwe jest podawanie profilaktyki biernej, czyli gotowych przeciwciał, które zwalczają wirusa RS. Powinny z niej korzystać wszystkie dzieci z grup ryzyka, które są narażone na ciężki przebieg infekcji wywoływanych RSV.
Kto może skorzystać z immunoprofilaktyki zabezpieczającej przez RSV?
W Polsce immunoprofilaktyka bierna jest dostępna w ramach programu lekowego i jest bezpłatna dla dzieci, które spełniają kryteria kwalifikacji.
Do programu profilaktyki zakażeń wirusem RS kwalifikowane są dzieci z wrodzonymi wadami serca, które7:
w momencie rozpoczęcia immunizacji nie ukończyły drugiego roku życia – pacjenci z hemodynamicznie istotną wada serca z:
