Analizą objęto dane obserwacyjne pochodzące od prawie 24 000 osób chorych na cukrzycę, których dane znalazły się w brytyjskim Biobanku. Badanie UK Biobank zostało przeprowadzone przez badaczy głównie z Chin i obejmowało dane od 23 754 osób z cukrzycą typu 1 lub typu 2 i bez niewydolności serca na początku badania. Pozwoliło to na uzyskanie mediany obserwacji wynoszącej 11,7 lat. W tym czasie u 2081 osób rozwinęła się niewydolność serca.
W analizie, w której podzielono uczestników na cztery kategorie w zależności od tego, jak długo chorują (< 5 lat, 5-9 lat, 10-14 lat i ≥ 15 lat), uwzględniając potencjalne czynniki zakłócające, zapadalność na niewydolność serca była częstsza o 32 proc. wśród osób z cukrzycą trwającą 15 lat lub dłużej w porównaniu z osobami z cukrzycą trwającą mniej niż 5 lat. Osoby z cukrzycą trwającą od 5 do 14 lat wykazywały tendencję do częstszego występowania niewydolności serca w porównaniu z osobami z cukrzycą trwającą krócej niż 5 lat, ale różnica nie była znacząca.
Skorygowana analiza wykazała również słabą kontrolę glikemii na początku badania (A1c ≥ 8,0 proc.) istotnie powiązaną ze zwiększoną o 46 proc.częstością występowania niewydolności serca w porównaniu z osobami z początkowym poziomem A1c < 7,0 proc.
Jak stwierdzają autorzy badań, wystąpił w nich efekt addytywny. Pacjenci z cukrzycą od co najmniej 15 lat i początkową wartością HbA1c ≤ 8,0 proc. mieli o 98 proc. większą częstość występowania niewydolności serca w porównaniu z tymi, którzy chorowali na cukrzycę krócej niż 5 lat i początkową wartością HbA1c <7,0 proc. Związek ten był niezależny od wieku, płci i rasy.
Odkrycia te według badaczy, „podkreślają nadrzędną rolę czasu cukrzycy i jej interakcji z kontrolą glikemii w rozwoju niewydolności serca”.
– Długi czas trwania cukrzycy i słaba kontrola glikemii mogą skutkować strukturalnymi i funkcjonalnymi zmianami w mięśniu sercowym, co prawdopodobnie leży u podstaw patogenezy niewydolności serca u osób z cukrzycą – podsumowują autorzy sprawozdania z badań.
Odkrycia "dostarczają coraz więcej dowodów sugerujących, iż czas choroby jest ważnym i niezależnym wyznacznikiem niewydolności serca u pacjentów z cukrzycą" — komentuje dr n. med. Justin B. Echouffo-Tcheugui w towarzyszącym materiałowi badawczemu artykule redakcyjnym.
Podsumowując, nowe wyniki z brytyjskiego Biobanku i wcześniejsze ustalenia "dostarczają dodatkowych przekonujących dowodów na to, iż związek między czasem trwania cukrzycy a niewydolnością serca jest prawdziwy”, chociaż fizjologiczne mechanizmy stojące za tym związkiem pozostają nie do końca poznane – stwierdza Echouffo-Tcheugui, endokrynolog z Johns Hopkins Medicine w Baltimore.
Jak uważa endokrynolog, czas trwania cukrzycy "może odzwierciedlać skumulowane skutki różnych niekorzystnych procesów w przebiegu schorzenia", które skutkują "wewnętrznymi uszkodzeniami mięśnia sercowego". Te niekorzystne procesy mogą obejmować nie tylko hiperglikemię, ale także glukotoksyczność, lipotoksyczność, hiperinsulinemię, zaawansowane produkty końcowe glikozylacji, stres oksydacyjny, dysfunkcję mitochondriów, autonomiczną neuropatię serca i dysfunkcję mikrokrążenia wieńcowego. Długotrwała cukrzyca może również przyczynić się do pogorszenia czynności nerek, co może dodatkowo pogorszyć ryzyko niewydolności serca.
– Wykrywanie aktywnej niewydolności serca powinno być prawdopodobnie zintensyfikowane wraz z wydłużeniem czasu trwania cukrzycy — sugeruje Echouffo-Tcheugui w swoim artykule redakcyjnym. Zauważa, iż konsensusowy raport American Diabetes Association z 2022 r. zaleca klinicystom pomiar peptydu natriuretycznego lub troponiny sercowej o wysokiej czułości u wszystkich osób z cukrzycą "co najmniej raz w roku w celu zidentyfikowania najwcześniejszych stadiów niewydolności serca i wdrożenia strategii zapobiegających przejściu do objawowej niewydolność serca."
Wśród wcześniejszych doniesień o dowodach sugerujących również wpływ czasu trwania cukrzycy na incydenty niewydolności serca, Echouffo-Tcheugui cytuje badanie, które sam prowadził, opublikowane w 2021 r. Przeanalizowano w nim prospektywne dane obserwacyjne od 9734 dorosłych włączonych do badania Atherosclerosis Risk in Communities.
Wyniki pokazały, iż w porównaniu z osobami bez cukrzycy, częstość występowania niewydolności serca rosła wraz z czasem trwania cukrzycy, z najwyższym ryzykiem wśród chorych od co najmniej 15 lat, u których wystąpił 2,8-krotny wzrost niewydolności serca w porównaniu z grupą referencyjną. Każde wydłużenie czasu cukrzycy o 5 lat wiązało się ze znaczącym 17-procentowym względnym wzrostem częstości występowania niewydolności serca.
Jak uważają zarówno autorzy badań, jak i ich komentator oznacza to, iż klinicyści mogą potrzebować bardziej systematycznego rozważenia czasu trwania cukrzycy podczas oceny osób z cukrzycą pod kątem niewydolności serca.
Opracował Marek Meissner
