Glifosat to najbardziej używany herbicyd na świecie, obecny w słynnym Roundup firmy Monsanto. W 2017 roku w samych Stanach Zjednoczonych rolnicy zastosowali około 12,4 miliona funtów glifosatu na różne odmiany pszenicy. Problem w tym, iż ten środek chwastobójczy nie zostaje w polu – trafia prosto na Twój talerz. Badania pokazują jego obecność w owsiance, chlebie, ciastkach i choćby miodzie. Dowiedz się, jak glifosat dostaje się do żywności, które produkty są najbardziej skażone i jak możesz chronić siebie i swoją rodzinę.
Co to jest glifosat i skąd się bierze w żywności?
Glifosat to organofosforowy herbicyd patentowany w 1971 roku przez Monsanto, a w tej chwili produkowany przez Bayer po przejęciu firmy w 2018 roku. Jego mechanizm działania polega na blokowaniu enzymu EPSPS w szlaku szikimianowym, który jest niezbędny dla roślin, grzybów i bakterii do syntezy aromatycznych aminokwasów. Bez tych aminokwasów rośliny nie mogą wytwarzać białek i giną. Ludzie nie posiadają szlaku szikimianowego, stąd przez lata przemysł agrochemiczny głosił, iż glifosat jest bezpieczny dla człowieka.
Problem w tym, iż bakterie jelitowe człowieka posiadają szlak szikimianowy. Badania z University of Turku w Finlandii wykazały, iż ponad połowa bakterii w ludzkim mikrobiomie jelitowym jest potencjalnie wrażliwa na glifosat. To oznacza, iż mimo iż sam organizm człowieka nie jest bezpośrednim celem glifosatu. Mikrobiom jelitowy może być poważnie zaburzony przez ten herbicyd, co w konsekwencji może prowadzić do szeregu problemów zdrowotnych.
Dwustronne zastosowanie – herbicyd i desykant
Glifosat jest używany na dwa główne sposoby. Po pierwsze, jako klasyczny herbicyd na uprawach GMO odpornych na glifosat, takich jak kukurydza czy soja RoundupReady. W takich uprawach glifosat niszczy chwasty, ale sama roślina uprawna pozostaje nietknięta dzięki genetycznym modyfikacjom.
Po drugie, glifosat jest stosowany jako desykant przedzbiorowy na uprawach niemodyfikowanych genetycznie, takich jak pszenica, owies, jęczmień, soczewica, ciecierzyca czy groch. Rolnicy opryskują dojrzewające zboża lub rośliny strączkowe na kilka dni przed zbiorem, aby przyspieszyć wysychanie plonu i umożliwić wcześniejsze żniwa. To właśnie ta praktyka, stosowana od lat osiemdziesiątych w USA i Kanadzie, a także w krajach europejskich, jest główną przyczyną wysokich poziomów glifosatu w produktach zbożowych i strączkowych.
Dlaczego desykacja glifosatem jest problematyczna? Ponieważ herbicyd jest stosowany bezpośrednio na jadalną część rośliny tuż przed zbiorem. To nie daje glifosatowi czasu w rozkład i prowadzi do znacznie wyższych poziomów pozostałości w końcowym produkcie spożywczym niż w przypadku oprysku wcześniejszego w trakcie wzrostu rośliny. W efekcie produkty takie jak płatki owsiane, chleb pełnoziarnisty czy hummus mogą zawierać setki, a choćby ponad tysiąc części na miliard glifosatu.
MEDVERITA Enzymy Trawienne 120kaps-KLIKNIJ TUTAJ
Produkty najbardziej skażone glifosatem
Badania przeprowadzone przez Environmental Working Group oraz The Detox Project w USA wykazały obecność glifosatu w ponad dziewięćdziesięciu procentach testowanych próbek produktów zbożowych i strączkowych. Najbardziej zaniepokoiły wyniki dotyczące produktów spożywanych na co dzień przez dzieci i dorosłych – od płatków śniadaniowych po chleb pełnoziarnisty.
Produkty owsiane – lider skażeń
Płatki owsiane i produkty na bazie owsa notują najwyższe poziomy glifosatu. W testach EWG z 2018 roku płatki Quaker Oatmeal Squares zawierały prawie trzy tysiące części na miliard glifosatu. W nowszych testach z 2023 roku poziomy te spadły, ale przez cały czas wykrywano do pięciuset części na miliard w produktach marek Quaker. Inne produkty owsiane testowane przez EWG wykazywały poziomy w zakresie od dwadzieścia do prawie trzystu części na miliard.
Co istotne, owies często jest suszony desykantem w USA i Kanadzie, co tłumaczy tak wysokie poziomy. W Europie desykacja owsa glifosatem jest zakazana w niektórych krajach, w tym w Polsce, gdzie owies suszony jest metodami konwencjonalnymi.
Produkty pszeniczne – chleb, makaron, płatki
Pszenica również jest często traktowana glifosatem jako desykantem przed zbiorem, szczególnie w Ameryce Północnej. Badania The Detox Project wykazały glifosat we wszystkich testowanych produktach pszenicznych. Chleby pełnoziarniste notowały najwyższe wartości – od pięciuset osiemdziesięciu siedmiu części na miliard w chlebie Pepperidge Farm do tysiąca stu pięćdziesięciu części na miliard w chlebie z Hy-Vee. Dla porównania, chleb z Whole Foods Market wykazywał tysiąc czterdzieści części na miliard.
Makaron także nie uniknął skażenia. Produkty makaronowe zawierały od sześćdziesięciu do stu pięćdziesięciu części na miliard glifosatu. Płatki śniadaniowe na bazie pszenicy wykazywały niższe wartości, często ledwo powyżej granicy wykrywalności, prawdopodobnie ze względu na rodzaj użytej pszenicy lub zanieczyszczenia krzyżowe.
Rośliny strączkowe – ciecierzyca, soczewica, fasola
Rośliny strączkowe, takie jak ciecierzyca, soczewica czy groch, również są desykowane glifosatem przed zbiorem. The Detox Project wykrył aż osiemset osiemdziesiąt dziewięć części na miliard glifosatu w ciecierzycy marki Great Value z Walmart. Inne produkty strączkowe wykazywały poziomy od kilkudziesięciu do kilkuset części na miliard. EWG przeprowadził w 2019 roku testy hummusu i wykazał glifosat w ponad dziewięćdziesięciu procentach próbek hummusu i ciecierzycy nieorganicznej.
Soczewica, groch i fasola również mogą zawierać glifosat, ale dane są bardziej ograniczone. Badania kanadyjskie z lat 2015-2016 wykryły glifosat w produktach strączkowych, ale na ogół na niższych poziomach niż w ziarnie zbóż.
Inne produkty – miód, piwo, wino
Glifosat znaleziono także w miodzie, piwach i winach, chociaż w znacznie niższych stężeniach niż w produktach zbożowych. Badania U.S. PIRG wykryły glifosat w piętnastu z szesnastu testowanych piw i we wszystkich pięciu testowanych winach. Był to ilośći od pięciu do stu razy mniejsze niż w owsie. Badania FDA wykazały glifosat w dziewięciu z szesnastu próbek miodu, w zakresie od siedemnastu do stu dwudziestu jeden części na miliard.
Yango Maślan Sodu Otoczkowany 90kaps-KLIKNIJ TUTAJ
Jak wykrywa się glifosat w żywności?
Wykrywanie glifosatu w żywności jest wyzwaniem technicznym ze względu na adekwatności chemiczne tej substancji. Glifosat jest wysoce polarny, o niskiej masie cząsteczkowej, dobrze rozpuszczalny w wodzie i nie posiada chromoforu, co sprawia, iż konwencjonalne metody analityczne nie sprawdzają się w jego wykrywaniu.
Metody chromatograficzne – LC-MS/MS i GC-MS/MS
Najczęściej stosowaną metodą wykrywania glifosatu jest chromatografia cieczowa sprzężona z tandemową spektrometrią mas – LC-MS/MS. Metoda ta oferuje wysoką czułość i swoistość, umożliwiając wykrycie glifosatu na poziomie zaledwie dziesięciu części na miliard w zbożach. LC-MS/MS może być stosowana bez derywatyzacji, czyli modyfikacji chemicznej cząsteczki glifosatu, co upraszcza przygotowanie próbek.
Zarówno LC-MS/MS, jak i GC-MS/MS mogą osiągnąć granicę wykrywalności poniżej dziesięciu nanogramów na gram, co czyni je złotym standardem w analityce glifosatu. Wykorzystują one także znakowane izotopami standardy wewnętrzne, takie jak węgiel-13, co zwiększa dokładność i precyzję wyników.
Testy immunoenzymatyczne – ELISA
Inną metodą jest test immunoenzymatyczny ELISA, który wykorzystuje przeciwciała swoiste dla glifosatu. ELISA jest szybsza i tańsza niż metody chromatograficzne i może być stosowana w badaniach przesiewowych dużej liczby próbek. Granica wykrywalności ELISA wynosi zwykle około siedemdziesięciu pięciu mikrogramów na litr w mleku lub moczu, co jest mniej czułe niż LC-MS/MS.
Ważna uwaga: metoda ELISA budzi kontrowersje ze względu na różnice w wynikach w porównaniu z LC-MS/MS. Badanie francuskie z 2022 roku wykazało, iż ELISA dawała bardziej wiarygodne wyniki niż LC-MS/MS w moczu ludzkim. Różnice te prawdopodobnie wynikają z wpływu matrycy próbki oraz reakcji krzyżowych przeciwciał z podobnymi związkami, takimi jak glicyna.
Problemy z przygotowaniem próbek
Przygotowanie próbek żywności do analizy glifosatu wymaga ekstrakcji wodnej lub kwasem octowym, następnie oczyszczania na kolumnach SPE, takich jak Oasis HLB, aby usunąć substancje przeszkadzające. Glifosat jest trudny do zatrzymania na kolumnach chromatograficznych ze względu na polarność. Dlatego stosuje się kolumny jonowymienne, HILIC lub węglowe, które umożliwiają retencję i separację analitu.
Normy i limity – ile glifosatu jest bezpieczne?
Regulacje dotyczące dopuszczalnych poziomów glifosatu w żywności różnią się znacząco między krajami. W Unii Europejskiej Europejska Agencja Bezpieczeństwa Żywności ustalała maksymalne poziomy pozostałości – MRL – dla glifosatu w produktach spożywczych. Dla większości świeżych roślin MRL wynosi zero przecinek jeden miligrama na kilogram, ale dla zbóż, strączków i oleistych nasion dopuszczalne limity są znacznie wyższe.
Limity w Unii Europejskiej
W Europie limity MRL dla glifosatu w zbożach wynoszą dwadzieścia miligramów na kilogram dla owsa i dziesięć miligramów na kilogram dla pszenicy. Dla fasoli suchej, soczewicy i grochu limity wynoszą dziesięć miligramów na kilogram, dla rzepaku i lnu dwadzieścia miligramów na kilogram. Te wysokie limity odzwierciedlają praktykę desykacji przedzbiorowej, która prowadzi do większych pozostałości w produkcie końcowym.
EFSA przeprowadziła w 2019 roku przegląd MRL dla glifosatu i stwierdziła, iż obecne poziomy narażenia nie stwarzają ryzyka dla zdrowia konsumentów, choć wskazała na luki w danych. Akceptowalne dzienne spożycie ustalono na zero przecinek pięć miligrama na kilogram masy ciała dziennie. Modelowe analizy diety wykazały, iż najwyższe długoterminowe narażenie na glifosat w Europie stanowi zaledwie dziewięć przecinek jeden procent ADI.
W 2019 roku europejskie badania wykryły glifosat w tysiącach trzystu trzydziestu sześciu próbkach różnych produktów spożywczych. Spośród nich sto sześćdziesiąt pięć przekroczyło MRL, głównie w produktach z Polski, Grecji, Włoch, Dominikany i Turcji. Najwięcej naruszeń odnotowano w proso, gryce i pseudozbożach.
Limity w Stanach Zjednoczonych
W USA Agencja Ochrony Środowiska ustaliła tolerancje dla glifosatu znacznie wyższe niż w Europie. Dla zbóż grupa piętnaście tolerancja wynosi trzydzieści części na milion. Jest to trzydzieści tysięcy części na miliard, co jest tysiąc pięćset razy wyższe niż europejski limit dla owsa. Dla ryżu tolerancja wynosi zero przecinek jeden części na milion, dla kukurydzy słodkiej trzy przecinek pięć części na milion. Te wysokie limity są kontrowersyjne, gdyż umożliwiają legalną sprzedaż produktów z poziomami glifosatu, które w Europie byłyby uznane za niebezpieczne.
Krytycy wskazują, iż amerykańskie tolerancje zostały ustalone w oparciu o badania sponsorowane przez przemysł agrochemiczny, co budzi wątpliwości co do ich obiektywności. Dodatkowo, FDA i USDA przez lata nie testowały rutynowo glifosatu w żywności, co oznaczało brak nadzoru nad rzeczywistym narażeniem konsumentów.
BioTechUSA One-A-Day 100tab-KLIKNIJ TUTAJ
Wpływ glifosatu na zdrowie człowieka
Potencjalne skutki zdrowotne glifosatu są przedmiotem intensywnych badań i debat naukowych. Choć przemysł agrochemiczny twierdzi, iż glifosat jest bezpieczny w dopuszczalnych dawkach, rosnąca liczba badań wskazuje na szereg negatywnych efektów, szczególnie związanych z dysbiozą jelitową, zaburzeniami endokrynologicznymi i potencjalną rakotwórczością.
Zaburzenia mikrobiomu jelitowego
Jednym z najlepiej udokumentowanych efektów glifosatu jest jego wpływ na mikrobiom jelitowy. Ponieważ bakterie jelitowe posiadają szlak szikimianowy, glifosat może hamować ich wzrost i zmieniać skład mikrobiomu. Badania in vitro wykazały, iż korzystne bakterie, takie jak Lactobacillus i Bifidobacterium, są bardziej wrażliwe na glifosat niż patogeny. To oznacza, iż glifosat może selektywnie promować rozwój bakterii patogennych kosztem korzystnej mikroflory.
Badanie na myszach przeprowadzone w 2023 roku wykazało, iż narażenie na glifosat w dawkach zbliżonych do amerykańskiego ADI prowadziło do zmniejszenia liczebności bakterii Bifidobacterium pseudolongum i Lactobacillus w jelitach. Zaobserwowano także spadek szlaków biosyntezy krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych – SCFA, które są najważniejsze dla zdrowia jelit i układu odpornościowego. Dodatkowo, narażenie na glifosat prowadziło do zwiększenia poziomu markerów prozapalnych, takich jak limfocyty CD4 IL-17A i lipokaina-2.
Analiza bioinformatyczna genomów bakteryjnych wykazała, iż pięćdziesiąt cztery procent gatunków bakteryjnych w rdzeniu mikrobiomu jelitowego człowieka jest potencjalnie wrażliwe na glifosat. To sugeruje, iż przewlekłe narażenie na glifosat może prowadzić do trwałych zmian w składzie mikrobiomu. Mogą to być przykre konsekwencje.
Chelacja minerałów i niedobory żywieniowe
Glifosat został pierwotnie opatentowany jako chelator metali, czyli związek wiążący jony metali. W organizmie człowieka glifosat może wiązać się z minerałami, takimi jak cynk, mangan, magnez, wapń i żelazo, co prowadzi do ich niedoborów. Te minerały są kofaktorami setek reakcji enzymatycznych, więc ich niedobór może skutkować szerokim spektrum zaburzeń metabolicznych.
Szczególnie istotny jest niedobór manganu, który jest niezbędny dla funkcjonowania enzymów antyoksydacyjnych, takich jak dysmutaza ponadtlenkowa Mn-SOD. Niedobór manganu może prowadzić do stresu oksydacyjnego, uszkodzeń mitochondriów i zaburzeń neurologicznych. Badania na zwierzętach wykazały, iż glifosat może nasilać niedobór manganu, co z kolei zwiększa toksyczność glifosatu.
Zaburzenia endokrynologiczne
Glifosat wykazuje adekwatności zaburzające gospodarkę hormonalną. Badania in vitro i na zwierzętach wskazują, iż glifosat może naśladować estrogen i wpływać na receptory hormonalne. Niektóre badania epidemiologiczne sugerują związek między narażeniem na glifosat a problemami z płodnością, choć dowody w tym zakresie są niejednoznaczne.
Badanie Ontario Farm Family Health Study wykazało związek między narażeniem przedkoncepcyjnym na produkty zawierające glifosat a podwyższonym ryzykiem późnego poronienia. Jednak inne badania nie potwierdziły toksyczności reprodukcyjnej glifosatu w dawkach stosowanych w rolnictwie.
Potencjalna rakotwórczość
Klasyfikacja glifosatu jako prawdopodobnie rakotwórczego przez IARC opiera się na przeglądzie prawie tysiąca badań naukowych, które wykazały związek między narażeniem na glifosat a chłoniakiem nieziarniczym. Metaanaliza z 2019 roku wykazała wzrost ryzyka chłoniaka nieziarniczego o czterdzieści jeden procent w grupie najbardziej narażonej na glifosat.
Dowody z procesów sądowych przeciwko Bayer-Monsanto ujawniły, iż firma mogła manipulować danymi naukowymi i wywierać wpływ na agencje regulacyjne, aby chronić swój produkt. Od przejęcia Monsanto w 2018 roku Bayer przegrał wiele procesów sądowych, w których przysięgli uznali, iż glifosat spowodował raka u powodów. Firma zapłaciła ponad dziesięć miliardów dolarów odszkodowań.
Efekty neurologiczne
Systematyczny przegląd z 2022 roku wykazał, iż glifosat może przekraczać barierę krew-mózg i wywierać toksyczne działanie na układ nerwowy. Badania na komórkach ludzkich wykazały, iż glifosat indukuje stres oksydacyjny, neuroinflammację i śmierć neuronów poprzez apoptozę, autofagię i nekrozę. Efekty te mogą prowadzić do zaburzeń zachowania, motorycznych i pamięciowych.
Badania na ludziach wskazują, iż toksyczne działanie glifosatu pojawia się nie natychmiast po ekspozycji, ale po jednym do dwóch dni. Sugeruje to, iż glifosat potrzebuje czasu, aby naruszyć integralność bariery krew-mózg, przekroczyć ją i rozprzestrzenić się w ośrodkowym układzie nerwowym. Efekty ustępują wraz ze spadkiem stężenia glifosatu w organizmie, ale niektóre następstwa, takie jak zaburzenia pamięci, mogą utrzymywać się dłużej.
Jak długo glifosat pozostaje w organizmie?
Dobrą wiadomością jest to, iż glifosat nie gromadzi się w organizmie człowieka i jest stosunkowo gwałtownie wydalany. Badania farmakokinetyczne wykazują, iż okres półtrwania glifosatu w ludzkim organizmie wynosi od pięciu i pół do dziesięciu godzin. Większość glifosatu i jego głównego metabolitu AMPA jest wydalana w ciągu czterdziestu ośmiu godzin, a po siedmiu dniach praktycznie cały glifosat opuszcza organizm.
Metabolizm i wydalanie glifosatu
Glifosat jest słabo metabolizowany w organizmie człowieka – większość jest wydalana w postaci niezmienionej przez nerki z moczem. Mniejsza część jest wydalana z kałem. Niektóre badania na zwierzętach wykryły niewielkie ilości metabolitu AMPA w moczu i kale, stanowiące zaledwie zero przecinek dwa do zero przecinek cztery procent podanej dawki.
Badanie brytyjskie z 2018 roku śledziło poziomy glifosatu w moczu pracowników ogrodniczych stosujących herbicydy na bazie glifosatu. Wykazało ono, iż biologiczny okres półtrwania glifosatu wynosi około siedem i pół godziny, mierząc wskaźnik wydalania moczowego. To potwierdza, iż glifosat jest gwałtownie eliminowany z organizmu po zaprzestaniu narażenia.
Wykrywalność w moczu
Poziomy glifosatu w moczu są rutynowo mierzone jako biomarker narażenia. Badania wykazują, iż u większości populacji nienarażonej zawodowo poziomy glifosatu w moczu wynoszą około jednego mikrograma na litr, z niektórymi badaniami wykazującymi wartości do dziesięciu mikrogramów na litr. U osób narażonych zawodowo, takich jak rolnicy stosujący glifosat, poziomy mogą być znacznie wyższe.
Badanie francuskie z 2022 roku wykazało wykrywalne poziomy glifosatu w moczu u dziewięćdziesięciu dziewięciu procent populacji. Wyższe wartości obserwowano u mężczyzn, młodszych osób i rolników. Co ciekawe, badanie wykazało pięćsetkratny wzrost wykrywalności glifosatu w moczu mieszkańców południowej Kalifornii między 1993 a 2016 rokiem, odzwierciedlając rosnące stosowanie tego herbicydu.
Jak ograniczyć narażenie na glifosat?
Całkowite uniknięcie glifosatu jest praktycznie niemożliwe ze względu na jego wszechobecność w środowisku i łańcuchu pokarmowym. Jednak można znacząco zmniejszyć narażenie poprzez świadome wybory żywieniowe i proste zmiany w diecie.
Dieta ekologiczna – klucz do redukcji narażenia
Badanie opublikowane w 2020 roku w czasopiśmie Environmental Research wykazało, iż przejście na dietę ekologiczną prowadzi do dramatycznego spadku poziomów glifosatu w moczu. Badacze zbadali szesnastu uczestników z czterech rodzin w USA, którzy przez pięć dni jedli żywność konwencjonalną, a następnie przez pięć dni żywność wyłącznie ekologiczną.
Wyniki były imponujące. Średnie poziomy glifosatu w moczu spadły o siedemdziesiąt procent, a metabolitu AMPA o siedemdziesiąt siedem procent w ciągu zaledwie sześciu dni na diecie ekologicznej. Co więcej, spadek był szybki – poziomy zaczęły spadać już po trzech dniach i osiągnęły poziom bazowy w ciągu tygodnia. To pokazuje, iż dieta jest głównym źródłem narażenia na glifosat i iż przejście na żywność ekologiczną jest skutecznym sposobem redukcji tego narażenia.
Warto zauważyć, iż efekt był widoczny zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. U dzieci poziomy glifosatu przed dietą ekologiczną były około pięciokrotnie wyższe niż u dorosłych, co budzi niepokój, biorąc pod uwagę większą wrażliwość dzieci na toksyny. Przejście na dietę ekologiczną zmniejszyło poziomy u dzieci o prawie siedemdziesiąt procent.
Które produkty wybierać ekologiczne?
Jeśli budżet nie pozwala na pełną dietę ekologiczną, warto priorytetyzować produkty, które są najbardziej narażone na skażenie glifosatem. Oto lista produktów, które warto kupować w wersji ekologicznej, aby zminimalizować narażenie:
Produkty owsiane: płatki owsiane, owsianka instant, granola, batony owsiane. Owies jest jednym z najbardziej skażonych zbóż ze względu na częstą desykację glifosatem przed zbiorem w USA i Kanadzie.
Chleb pełnoziarnisty i produkty pszenne: chleb z pełnego ziarna, makaron pełnoziarnisty, płatki śniadaniowe pszenne. Pszenica jest często desykowana glifosatem, szczególnie odmiany durum używane do produkcji makaronu.
Rośliny strączkowe: ciecierzyca, soczewica, groch, fasola sucha. Strączki są desykowane glifosatem, co prowadzi do wysokich poziomów pozostałości. Hummus i inne produkty na bazie ciecierzycy także warto wybierać w wersji ekologicznej.
Siemię lniane, nasiona słonecznika, rzepak: Oleiste nasiona są często traktowane glifosatem. Produkty takie jak olej rzepakowy i olej słonecznikowy mogą zawierać pozostałości glifosatu.
Inne zboża: jęczmień, żyto, proso, gryka. Choć dane są bardziej ograniczone, warto wybierać ekologiczne wersje tych zbóż, szczególnie jeżeli stanowią dużą część Twojej diety.
Czy certyfikat ekologiczny gwarantuje brak glifosatu?
Certyfikat USDA Organic lub europejski certyfikat BIO oznacza, iż produkt został uprawiany bez stosowania syntetycznych pestycydów, w tym glifosatu. Jednak glifosat jest tak wszechobecny w środowisku, iż choćby żywność ekologiczna może zawierać śladowe ilości tego herbicydu, prawdopodobnie w wyniku zanieczyszczeń krzyżowych z pól sąsiednich, maszyn rolniczych lub dryftu pestycydowego.
Badania The Detox Project wykazały, iż osiemnaście z dwudziestu sześciu testowanych produktów oznaczonych jako Non-GMO zawierało glifosat, w tym dwa produkty z najwyższymi stężeniami – pięćset trzydzieści pięć i tysiąc czterdzieści części na miliard. To pokazuje, iż oznaczenie Non-GMO nie gwarantuje braku glifosatu, gdyż herbicyd jest stosowany także na uprawach niemodyfikowanych genetycznie jako desykant.
Z drugiej strony, badania wykazały znacznie niższe poziomy glifosatu w żywności ekologicznej w porównaniu z konwencjonalną. Badanie EWG wykryło glifosat w zaledwie trzynastu częściach na miliard w ekologicznych płatkach owsianych Whole Foods, w porównaniu z setkami części na miliard w produktach konwencjonalnych.
Niektóre marki dodatkowo certyfikują swoje produkty jako Glyphosate Residue Free przez organizacje takie jak The Detox Project. Ponad sto marek, w tym Oatly, Chobani, Thrive Market, Planet Oat i Once Upon a Farm, posiada taką certyfikację, która wymaga testowania produktów trzy razy w roku i wykazania poziomów glifosatu poniżej dziesięciu części na miliard.
Praktyczne strategie detoksykacji glifosatu
Chociaż glifosat jest gwałtownie wydalany z organizmu, istnieją naturalne substancje i strategie, które mogą wspierać procesy detoksyfikacji i minimalizować negatywne skutki narażenia na ten herbicyd.
Kwasy huminowe i fulwowe – naturalne chelatoryy
Kwasy huminowe i fulwowe to związki powstające naturalnie z rozkładu materii organicznej w glebie. Mają one zdolność wiązania toksyn i metali w przewodzie pokarmowym i pomagają w ich usuwaniu z organizmu. Badania wykazały, iż kwasy huminowe mogą neutralizować działanie glifosatu i chronić mikrobiom jelitowy.
Badanie z 2014 roku wykazało, iż podanie kwasów huminowych krowom zneutralizowało zdolność glifosatu do niszczenia bakterii jelitowych. Inne badanie na zwierzętach wykazało, iż suplementacja kwasami huminowymi znacząco zmniejszyła poziomy glifosatu w moczu i tkankich. Kwasy fulwowe, które są mniejszą cząsteczką, mogą być wchłaniane do krwioobiegu i pomagać w wiązaniu glifosatu w tkankach, podczas gdy kwasy huminowe działają głównie w jelitach.
Kwasy huminowe i fulwowe są dostępne jako suplementy diety w formie płynnej lub kapsułek. Zalecana dawka to zwykle jeden do dwóch gram dziennie. Suplementy te są ogólnie uznawane za bezpieczne, ale warto skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem stosowania, szczególnie jeżeli przyjmujesz leki.
Probiotyki i prebiotyki – odbudowa mikrobiomu
Ponieważ glifosat negatywnie wpływa na mikrobiom jelitowy, suplementacja probiotykami może pomóc w odbudowie populacji korzystnych bakterii. Szczególnie istotne są szczepy Lactobacillus i Bifidobacterium, które są bardziej wrażliwe na glifosat i mogą być zredukowane w wyniku narażenia.
Probiotyki można dostarczać poprzez fermentowane produkty spożywcze, takie jak jogurt, kefir, kiszona kapusta, kimchi i kombucha, lub poprzez suplementy diety. Zalecana dawka to zwykle od dziesięciu do trzydziestu miliardów jednostek tworzących kolonie CFU dziennie.
Prebiotyki to błonnik pokarmowy, który stanowi pożywienie dla korzystnych bakterii jelitowych. Produkty bogate w prebiotyki to między innymi czosnek, cebula, por, szparagi, banany, płatki owsiane i topinambur. Dieta bogata w błonnik wspiera produkcję krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych przez bakterie jelitowe, co z kolei wspiera zdrowie jelit i układu odpornościowego.
Flawonoidy – wsparcie dla detoksykacji
Flawonoidy to grupa związków antyoksydacyjnych obecnych w warzywach, owocach i ziołach. Badania wykazały, iż flawonoidy mogą wspierać detoksyfikację glifosatu i chronić przed jego toksycznością. Kwercetyna jest jednym z najlepiej przebadanych flawonoidów w kontekście ochrony przed glifosatem.
Badanie na szczurach wykazało, iż kwercetyna chroniła wątrobę przed uszkodzeniem wywołanym przez glifosat, zmniejszając stres oksydacyjny i przywracając funkcję enzymów antyoksydacyjnych. Kwercetyna wspiera także funkcję nerek i może pomagać w usuwaniu toksyn z organizmu.
Najlepsze źródła kwercetyny to cebula, jabłka, brokuły, jagody, herbata zielona, czerwone wino i kapary. Kwercetyna jest również dostępna jako suplement diety, zwykle w dawkach od pięciuset do tysiąca miligramów dziennie. Formy wzmocnione, takie jak Quercefit, mają dwudziestokrotnie lepszą przyswajalność niż standardowa kwercetyna.
Glicyna – aminokwas ochronny
Glicyna to aminokwas, który strukturalnie przypomina glifosat, co sprawia, iż organizm może przez pomyłkę włączać glifosat do białek zamiast glicyny. Suplementacja glicyną może zapobiegać tej substytucji i chronić przed akumulacją glifosatu w tkankach.
Glicyna jest również prekursorem glutationu, najsilniejszego antyoksydantu komórkowego, który chroni wątrobę i wspomaga detoksyfikację. Zwiększenie poziomu glicyny może wspierać syntezę glutationu i pomagać w usuwaniu glifosatu z organizmu.
Najlepsze źródła glicyny to kolagen i bulion kostny, ale glicyna jest także obecna w mięsie, rybach, jajkach, nabiału i roślinach strączkowych. Warzywa takie jak szpinak, kapusta, jarmuż, banany i kalafior również zawierają glicynę. Suplementy glicyny są dostępne w proszku lub kapsułkach, zwykle w dawkach od trzech do pięciu gramów dziennie.
Inne strategie wspomagające
Oprócz wymienionych substancji warto rozważyć następujące strategie wspomagające detoksyfikację glifosatu:
Węgiel aktywny i glinka bentonitowa: Naturalne sorbenty, które mogą wiązać toksyny w jelitach i pomagać w ich usuwaniu. Ważne jest, aby przyjmować je na pusty żołądek, aby uniknąć wiązania składników odżywczych.
Pektyna cytrusowa: Rozpuszczalny błonnik o zdolnościach chelatujących metale i oczyszczających cholesterol. Może pomagać w usuwaniu glifosatu z organizmu.
Alginaty z wodorostów: Wykazano, iż chronią przed toksycznością pestycydów i skutecznie usuwają metale ciężkie i toksyny.
Mniszek lekarski i łopian: Tradycyjnie stosowane do wsparcia detoksyfikacji wątroby i nerek. Można dodawać do sałatek lub przyjmować jako suplementy.
Antyoksydanty: Witamina C i witamina E mogą pomagać w neutralizacji wolnych rodników wytwarzanych przez glifosat i zmniejszać stres oksydacyjny.
Pocenie się: Sauny i intensywne ćwiczenia mogą pomagać w wydalaniu toksyn przez skórę. Badania wskazują, iż pocenie się jest skuteczną metodą detoksyfikacji wielu zanieczyszczeń środowiskowych.
FAQ – Najczęściej zadawane pytania
Czy mogę całkowicie uniknąć glifosatu w diecie?
Całkowite uniknięcie glifosatu jest praktycznie niemożliwe ze względu na jego wszechobecność w środowisku, choćby w glebie i wodzie gruntowej. Jednak można znacząco zmniejszyć narażenie poprzez wybór żywności ekologicznej, szczególnie produktów zbożowych, strączkowych i oleistych nasion, które są najbardziej narażone na skażenie. Badania pokazują, iż dieta ekologiczna może zmniejszyć poziomy glifosatu w moczu o siedemdziesiąt procent w ciągu kilku dni.
Czy mycie i obieranie zmniejsza poziomy glifosatu w żywności?
Niestety, glifosat jest herbicydem systemowym, co oznacza, iż wchłania się do tkanek roślinnych i nie można go usunąć przez mycie czy obieranie. Gdy glifosat jest stosowany jako desykant przed zbiorem, przenika on do wnętrza ziarna zbóż czy nasion strączków. Przetwarzanie żywności, takie jak usuwanie zewnętrznych warstw zbóż, może nieznacznie zmniejszyć poziomy pozostałości, ale nie eliminuje ich całkowicie.
Czy oznaczenie Non-GMO gwarantuje brak glifosatu?
Nie. Chociaż oznaczenie Non-GMO oznacza, iż produkt nie zawiera składników modyfikowanych genetycznie, nie gwarantuje braku glifosatu. Glifosat jest stosowany nie tylko na uprawach GMO, ale także jako desykant przedzbiorowy na uprawach konwencjonalnych, takich jak pszenica, owies, jęczmień i rośliny strączkowe. Badania The Detox Project wykazały, iż osiemnaście z dwudziestu sześciu produktów Non-GMO zawierało wykrywalne poziomy glifosatu. Aby mieć pewność niskiego poziomu glifosatu, szukaj produktów certyfikowanych jako ekologiczne lub Glyphosate Residue Free.
Czy glifosat gromadzi się w organizmie?
Glifosat nie gromadzi się znacząco w organizmie człowieka. Jest słabo metabolizowany i gwałtownie wydalany przez nerki z moczem. Okres półtrwania glifosatu w organizmie wynosi od pięciu i pół do dziesięciu godzin, a większość jest wydalana w ciągu czterdziestu ośmiu godzin. Po siedmiu dniach praktycznie cały glifosat opuszcza organizm. Jednak przewlekłe narażenie poprzez codzienną dietę może prowadzić do ciągłych wykrywalnych poziomów w moczu.
Czy dzieci są bardziej narażone na glifosat niż dorośli?
Tak, badania wykazały, iż dzieci mają poziomy glifosatu w moczu około pięciokrotnie wyższe niż dorośli. To prawdopodobnie wynika z faktu, iż dzieci spożywają większe ilości żywności względem masy ciała i często jedzą produkty bogate w zboża, takie jak płatki śniadaniowe i ciastka. Dzieci są także bardziej wrażliwe na toksyny ze względu na rozwijający się układ nerwowy i immunologiczny. Dlatego szczególnie ważne jest wybieranie żywności ekologicznej dla dzieci, zwłaszcza produktów zbożowych.
Czy glifosat jest obecny w polskiej żywności?
Tak, glifosat jest wykrywany w polskiej żywności, chociaż na niższych poziomach niż w USA. Raport EFSA z 2019 roku wykazał, iż sześć próbek żywności z Polski przekroczyło maksymalne poziomy pozostałości dla glifosatu. W Europie glifosat jest stosowany głównie jako herbicyd, a nie jako desykant przedzbiorowy, co jest zakazane w niektórych krajach, w tym w Polsce dla owsa. Jednak import żywności z krajów, gdzie desykacja jest dozwolona, oznacza, iż produkty takie jak płatki owsiane czy chleb pełnoziarnisty mogą zawierać glifosat.
Czy kwasy huminowe są bezpieczne?
Kwasy huminowe i fulwowe są ogólnie uznawane za bezpieczne i są stosowane od lat w rolnictwie i suplementacji zwierząt. Badania na ludziach są ograniczone, ale dostępne dane sugerują dobrą tolerancję i brak poważnych działań niepożądanych. Najczęstsze efekty uboczne to łagodne problemy żołądkowo-jelitowe, takie jak wzdęcia czy zaparcia. Warto skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem suplementacji, szczególnie jeżeli przyjmujesz leki, ponieważ kwasy huminowe mogą wpływać na ich wchłanianie.
Czy probiotyki mogą chronić przed glifosatem?
Probiotyki mogą pomagać w odbudowie mikrobiomu jelitowego po narażeniu na glifosat, ale nie zapobiegają samemu narażeniu. Ponieważ glifosat selektywnie niszczy korzystne bakterie, takie jak Lactobacillus i Bifidobacterium, suplementacja probiotykami może pomóc w przywróceniu równowagi mikroflory. Jednak najważniejsze jest zminimalizowanie narażenia na glifosat poprzez wybór żywności ekologicznej, a probiotyki mogą być pomocnym uzupełnieniem tej strategii.
Czy gotowanie zmniejsza poziomy glifosatu?
Gotowanie ma minimalny wpływ na poziomy glifosatu w żywności. Glifosat jest termostabilny i nie rozkłada się znacząco podczas standardowych procesów gotowania czy pieczenia. Niektóre badania sugerują, iż wrzenie może nieznacznie zmniejszyć poziomy glifosatu w wodzie, ale efekt ten jest niewielki. Najskuteczniejszym sposobem uniknięcia glifosatu jest wybór żywności, która nie była nim traktowana.
Czy mogę testować żywność na obecność glifosatu w domu?
Obecnie nie ma dostępnych wiarygodnych testów domowych do wykrywania glifosatu w żywności. Analiza glifosatu wymaga zaawansowanego sprzętu laboratoryjnego, takiego jak LC-MS/MS czy GC-MS/MS. Istnieją komercyjne laboratoria, które oferują testowanie próbek żywności na obecność glifosatu za opłatą, ale jest to drogie. Dla większości konsumentów praktyczniejszym rozwiązaniem jest wybór żywności certyfikowanej jako ekologiczna lub Glyphosate Residue Free.
Czy glifosat jest zakazany gdziekolwiek na świecie?
Kilka państw zakazało lub znacznie ograniczyło stosowanie glifosatu. Austria, Niemcy, Włochy i Francja wprowadziły częściowe zakazy lub restrykcje dotyczące stosowania glifosatu w określonych zastosowaniach. W 2023 roku Unia Europejska przedłużyła zezwolenie na stosowanie glifosatu do 2033 roku, ale z pewnymi ograniczeniami. Wiele regionów i miast w Europie zakazało stosowania glifosatu w miejscach publicznych, takich jak parki czy place zabaw. W Polsce desykacja zbóż glifosatem jest ograniczona, co zmniejsza poziomy pozostałości w polskich produktach zbożowych.
Czy istnieją alternatywy dla glifosatu w rolnictwie?
Tak, istnieje wiele alternatyw dla glifosatu, chociaż często są one droższe lub bardziej pracochłonne. Mechaniczne metody zwalczania chwastów, takie jak bronowanie czy pielenie, są skuteczne, ale wymagają więcej pracy. Mulczowanie i uprawy międzyplonowe mogą ograniczać wzrost chwastów. Alternatywne herbicydy, takie jak te na bazie kwasu octowego czy mydła potasowego, są mniej toksyczne, ale także mniej skuteczne. Desykacja elektryczna, zamiast chemicznej, jest innowacyjną metodą stosowaną w niektórych krajach europejskich. Rolnictwo regeneracyjne i permakultury minimalizują potrzebę herbicydów poprzez zwiększenie różnorodności biologicznej i zdrowia gleby.
Podsumowanie
Glifosat to najpowszechniej stosowany herbicyd na świecie, obecny w produktach takich jak płatki owsiane, chleb pełnoziarnisty, makaron i rośliny strączkowe. Mimo iż przemysł agrochemiczny głosi bezpieczeństwo glifosatu, rosnąca liczba badań wskazuje na potencjalne negatywne skutki dla zdrowia, szczególnie poprzez zaburzenia mikrobiomu jelitowego, chelację minerałów i możliwe działanie rakotwórcze. Dobra wiadomość jest taka, iż glifosat jest gwałtownie wydalany z organizmu i iż przejście na dietę ekologiczną może dramatycznie zmniejszyć narażenie w ciągu kilku dni.
Kluczowe kroki w minimalizacji narażenia na glifosat to wybór żywności ekologicznej, szczególnie produktów zbożowych, strączkowych i oleistych nasion; priorytetyzacja produktów certyfikowanych jako Glyphosate Residue Free; wsparcie mikrobiomu poprzez probiotyki i prebiotyki; suplementacja kwasami huminowymi, kwercytyną i glicyną; oraz stosowanie naturalnych sorbentów, takich jak węgiel aktywny.
Świadome wybory żywieniowe i strategie detoksyfikacji mogą znacząco zmniejszyć narażenie na glifosat i chronić zdrowie Twoje i Twojej rodziny. Pamiętaj, iż każdy krok w kierunku bardziej czystej diety ma znaczenie – nie musisz być perfekcyjny, by osiągnąć realne korzyści zdrowotne.
