Terapia protonowa to rodzaj radioterapii wykorzystującej wiązki protonów, która już teraz została uznana za przełom w leczeniu raka. Metoda ta oferuje możliwość dostarczania ukierunkowanej dawki promieniowania bezpośrednio do guza, a także zmniejszenia w sposób znaczący uszkodzeń w sąsiadujących z guzem zdrowych tkankach. Dzięki temu możliwe staje się zminimalizowanie skutków ubocznych leczenia, występujących u wielu pacjentów.
Europa zajmuje czołową pozycję na polu badań naukowych i innowacji w dziedzinie terapii protonowej. W jedenastu państwach członkowskich UE już zaczęto lub niedługo zacznie się stosować tę metodę leczenia w warunkach klinicznych.
Aby zachęcić do współpracy naukowej i transferu wiedzy został uruchomiony finansowany przez Unię Europejską projekt www.protonsinspire.eu (INSPIRE).
– W ramach projektu powstała infrastruktura terapii protonowej, która zapewnia naukowcom bezpośredni dostęp do zasobów związanych z tą metodą leczenia, a także ułatwia wspólne prowadzenie badań – wyjaśnia prof. Karen Kirkby, specjalistka fizyki terapii protonowej na Uniwersytecie Manchesterskim, instytucji koordynującej projekt.
Doskonałym przykładem działalności sieci INSPIRE jest praca nad radioterapią o nazwie FLASH, w której stosowane są bardzo wysokie moce dawki. – Kiedy technika FLASH po raz pierwszy pojawiła się na rynku, podjęliśmy bardzo szybkie działania, aby to nasza sieć opracowała technologię umożliwiającą dostarczanie wiązek na potrzeby rozwoju tej ekscytującej dziedziny badań – dodaje Kirkby.
Dzięki tej proaktywnej postawie uczestników projektu naukowcy byli w stanie opracować najnowocześniejszą technologię czujników do stosowania w terapii protonowej o ultrawysokiej mocy dawki. Następnie kompleksowy system monitorowania wiązki został przetestowany w warunkach klinicznych i jest w tej chwili wykorzystywany w pierwszym na świecie badaniu klinicznym dotyczącym radioterapii protonowej FLASH.
– Możliwość szybkiego przekształcenia pomysłu badawczego w prototyp kliniczny jest prawdziwym kamieniem milowym. Sieć INSPIRE sprawiła, iż stało się to możliwe – zauważa badaczka.
Projekt INSPIRE umożliwił poczynienie kilku innych ważnych postępów w badaniach nad protonoterapią. Wśród nich wymienić należy międzynarodowe badanie porównawcze, które pozwala na ujednolicenie sposobu obliczania efektu biologicznego terapii protonowej w odniesieniu do terapii rentgenowskiej. – To badanie toruje drogę do ustanowienia ogólnounijnego konsensusu w sprawie zalecanych dawek promieniowania protonowego – dodaje Kirkby.
Dzięki sieci projektu INSPIRE przedsiębiorstwo Ion Beam Applications i Uniwersyteckie Centrum Medyczne Groningen (UMCG) w Holandii mogły podjąć współpracę przy tworzeniu bazy danych zawierającej modele powikłań tkankowych. Modele te mogą być wykorzystywane do wyselekcjonowania pacjentów, u których korzyści z terapii protonowej będą największe.
Aby liczne rezultaty tych prac były jak najszerzej znane, w ramach projektu zorganizowano serię konferencji poświęconych radioterapii FLASH i terapii cząsteczkowej. Pierwsze dwa wydarzenia przyciągnęły ponad 700 uczestników z przeszło 40 krajów. Trzecia konferencja odbędzie się pod koniec tego roku w Toronto.
Ponadto zespół projektu udostępnił wszystkie swoje badania i zasoby za pośrednictwem finansowanego przez UE projektu canSERV.
