Nazwa polska: Etakrydyny mleczan, Rywanol
Nazwa łacińska: Ethacridini lactas, Aethacridinum lacticum, Ethacridini lactas monohydricus Rivanolum, Acrinolum,
Etakrydyny mleczan- historia i zastosowanie w przeszłości
Etakrydyny mleczan jest organicznym związkiem chemicznym, zaliczanym do barwników syntetycznych. Substancja stanowi pochodną dibenzopirydyny, której szkielet węglowy przyjmuje postać antracenu i zawiera heteroatom azotu. Wodny roztwór etakrydyny został wprowadzony na rynek pod nazwą Rywanol i był chętnie stosowany już w latach pięćdziesiątych. w tej chwili jest spotykany w postaci żeli i płynów, a także w formie tabletek przeznaczonych do rozpuszczania w wodzie.
W niektórych krajach roztwór mleczanu etakrydyny o stężeniu 0,1% jest używany do przeprowadzania aborcji w drugim trymestrze ciąży. Preparat wkrapla się pozaowodniowo dzięki cewnika Foleya, w celu w celu wywołania poronienia lub porodu u pacjentek, u których doszło obumarcia płodu. W przeszłości zdarzało się, iż etakrydyna była podawana doustnie przy zatruciach pokarmowych, jednak wątpliwości związane z bezpieczeństwem takiego stosowania, spowodowały zaprzestanie tych praktyk.
Wygląd i adekwatności fizykochemiczne
Według FP X etakrydyny mleczan występuje w postaci żółtego krystalicznego proszku, który dość trudno rozpuszcza się w wodzie. Substancja jest bardzo trudno rozpuszczalna w etanolu 96% i praktycznie nie ulega rozpuszczeniu w chlorku metylenu. Posiada charakterystyczny zapach i topi się w temperaturze 226˚C. Nazwa chemiczna rywanolu jest opisywana jako 7-Etoksyakrydyno-3,9-diaminy (2RS)-2-hydroksypropanian. Roztwór wodny mleczanu etakrydyny przyjmuje pH od 5,5 do 7 i powinien być przechowywany w butelce z ciemnego szkła. Jednym ze sposobów otrzymywania rywanolu w warunkach przemysłowych, jest rozpuszczenie 3,4,5-trimetylopirydyny w wodzie i połączenie jej z kwasem chlorooctowym, węglanem sodu i chlorkiem etylu. Mieszaninę poddaje się szeregowi procesów hydrolizy, oksydacji i redukcji, które prowadzą do uzyskania produktu docelowego. Powstały związek może być kilkukrotnie krystalizowany lub destylowany, w celu oczyszczenia i uzyskania substancji o wysokiej czystości.
Etakrydyny mleczan- mechanizm działania i zastosowanie
Mleczan etakrydyny ma silne działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze oraz przeciwpierwotniakowe. Związek wykazuje dużą skuteczność wobec bakterii Gram-dodatnich, ze szczególnym uwzględnieniem paciorkowców i gronkowców, oraz niektórych bakterii Gram-ujemnych. Substancja nie jest jednak skuteczna wobec szczepów Pseudomonas aeruginosa oraz żadnych form przetrwalnikowych. Mechanizm działania rywanolu polega na tworzeniu wiązania z kwasami nukleinowymi komórki, co prowadzi do powstawania niewłaściwych białek i zahamowania procesów ich syntezy.
Związek nie ma adekwatności drażniących, jednak przenika do sąsiednich tkanek i penetruje głębsze partie skóry. Oprócz tego substancja nie wchodzi z reakcje z białkami, dlatego nie wykazuje adekwatności ściągających. Mleczan etakrydyny redukuje uczucia gorąca oraz zaczerwienienia, a jego działanie nie ulega osłabieniu w kontakcie z ropnymi wydzielinami ciała. Podany na rany powoduje zmniejszenie opuchlizny, bólu i stanu zapalnego. Oprócz tego zapobiega nadkażeniom bakteryjnym i przyspiesza proces gojenia.
Odkażające adekwatności mleczanu etakrydyny znajdują zastosowanie w przypadku stanów zapalnych, otarć naskórka, oparzeń czy owrzodzeń. Związek może służyć do przemywania powłok skóry kilka razy na dobę i być używany do wykonywania okładów, przymoczek i płukań. Sprawdza się w dezynfekcji drobnych ran i wykazuje skuteczność w leczeniu uporczywego trądziku, czyraków, łojotoku i trudno gojących się ran. Oprócz tego rywanol wykorzystywany jest w ropnych zakażeniach skóry i błon śluzowych, a także stanach zapalnych jamy ustnej.
W ginekologii znajduje zastosowanie w przypadku infekcji zewnętrznych narządów moczowo-płciowych i jest używany jako recepturowy składnik globulek i płynów do płukania pochwy. W przeszłości etanolowy roztwór rywanolu był używany do odkażania ciemienuchy oraz kikuta pępowinowego noworodków, jednak w tej chwili został zastąpiony przez bezpieczniejsze preparaty.
Etakrydyny mleczan- przeciwskazania i działania niepożądane
Według Farmakopei Polskiej XI mleczan etakrydyny stosuje się zewnętrznie jako środek odkażający i przeciwbakteryjny w następujących stężeniach:
- Roztwór: 0,01-0,2%
- Maści i zasypki: 0,5-2,5%
Rywanol w rzadkich przypadkach może powodować kontaktowe zapalenie skóry. Jego zastosowanie stwarza możliwość wystąpienia reakcje uczuleniowej, objawiającej się świądem, zaczerwienieniem czy pieczeniem. Związek, jako barwnik, może powodować zabrudzenia i odbarwienia skóry oraz odzieży.
Mleczan etakrydyny nie powinien być stosowany w połączeniu z substancjami o działaniu utleniającym (nadmanganian potasu, nadtlenek wodoru), garbnikami (tanina), środkami o charakterze anionowym (glikol polietylenowy) oraz z roztworem boranu sodu, kwasu salicylowego, chlorku sodu czy z wodą wapienną. Nie jest wskazane jednoczesne używanie rywanolu z innymi preparatami podawanymi miejscowo. Związek wywołuje efekt synergistyczny z chlorowodorkiem tetracykliny.
Mleczan etakrydyny zastosowany na skórę, błony śluzowe i powierzchowne uszkodzenia ciała praktycznie nie wchłania się do krwioobiegu. Przedkliniczne dane o bezpieczeństwie rywanolu, które brały pod uwagę badania toksyczności po podaniu wielokrotnym, genotoksyczność i możliwe działanie rakotwórcze, nie ujawniły występowania szczególnego zagrożenia dla człowieka. Substancja lecznicza jest przeznaczona dla osób, które ukończyły trzeci rok życia. Podanie na skórę nie powoduje pieczenia ani podrażnienia i może być wykonywane kilka razy na dobę. Etakrydyna nie powinna być stosowana na duże powierzchnie uszkodzonej skóry, co wpływa na zwiększone przenikanie związku do sąsiednich tkanek. Brak badań klinicznych dotyczących użycia rywanolu u kobiet w ciąży sprawia, iż preparat nie jest zalecany do stosowania przez ciężarne, a także karmiące.
Etakrydyny mleczan- niezgodności recepturowe
Etakrydyny mleczan wykorzystywany jest w recepturze aptecznej do sporządzania leków przeznaczonych do użytku zewnętrznego. Występuje zarówno w preparatach prostych, jak i złożonych. Stosowany jest do otrzymywania roztworów wodnych i etanolowych, maści, żeli, papek, pudrów dermatologicznych, a także globulek dopochwowych. Rywanol nie wchodzi w interakcje z innymi substancjami, ale problem podczas wykonywania preparatów recepturowych może stanowić jego trudna rozpuszczalność w zimnej wodzie oraz w alkoholu etylowym.
Rp.
Ethacridini lactatis 0,1
Aquae ad 100,0
M.f.sol
Wodne roztwory mleczanu etakrydyny sporządza się na gorąco. Wykonanie leku polega na rozpuszczeniu substancji w części ogrzanej wody, co ułatwia otrzymanie preparatu. Wiąże się to z ograniczoną rozpuszczalnością rywanolu, która w gorącej wodzie wynosi 1:9, a po ostudzeniu spada do stosunku 1:50. Otrzymany roztwór ochładza się i uzupełnia pozostałą ilością rozpuszczalnika. Lek ma adekwatności antyseptyczne i jest przeznaczony do odkażania skóry i błon śluzowych.
Rp.
0,1% Sol. Ethacridini lactatis
Spiritus Vini 95° aa ad 100,0
M.f. sol.
Wykonanie preparatu rozpoczyna się od rozpuszczenia rywanolu w części gorącej wody. W kolejnym etapie do ochłodzonej mieszaniny dodaje się etanol 95˚. Całość uzupełnia się pozostałą ilością wody i dokładnie miesza. Lek ma adekwatności antyseptyczne.
Rp.
Ethacridini lactatis 0,2
Aquae 10,0
Lanolini anhydrici
Vaselini aa ad 50,0
M.f. ung.
Sporządzenie maści z mleczanem etakrydyny rozpoczyna się od wykonania roztworu rywanolu z wykorzystaniem gorącej wody. Otrzymany płyn dodaje się porcjami do podłoża, utworzonego z połączenia wazeliny oraz lanoliny i miesza do otrzymania jednolitej masy. Powstały preparat zapobiega rozwojowi drobnoustrojów i działa przeciwzapalnie.
Maści, które w swoim składzie nie zawierają dodatku wody są trwalsze i mniej narażone na rozwój bakterii. W przypadku mleczanu etakrydyny możliwe jest otrzymanie zawiesiny, w której cząsteczki substancji aktywnej zawieszone są w podłożu maściowym. Oprócz tego podczas przygotowywania leków recepturowych z rywanolem warto pamiętać, iż jest on substancją barwną, która może brudzić zarówno odzież jak i naczynia recepturowe. Podczas sporządzania preparatów z etakrydyną należy zadbać o odpowiedni dobór sprzętu i środki ochrony osobistej.
Rp.
Mentholi 0,5
Anaesthesini 3,0
Talci
Zinci oxidi aa 15,0
Glycerini
Ethanoli 95° aa 10,0
0,1% Sol. Rivanoli ad 100,0
M.f. susp.
Przygotowanie zawiesiny rozpoczyna się od dokładnego roztarcia mentolu, anestezy, a następnie talku i tlenku cynku w moździerzu. W kolejnym etapie do substancji stałych dodaje się glicerynę oraz etanol i składniki miesza do czasu otrzymania gładkiej masy. Część przygotowanego wcześniej roztwór rywanolu dodaje się do zawiesiny porcjami . Na koniec całość przenosi się do butelki z szerokim korkiem, przy jednoczesnym płukaniu moździerza pozostałą częścią roztworu mleczanu etakrydyny. Otrzymaną zawiesinę, o działaniu odkażającym i osuszającym, wytrząsa się dokładnie do czasu połączenia wszystkich składników.
Opracowała: mgr farm. Aleksandra Wójtowicz
Piśmiennictwo:
- Farmakopea Polska X. Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Warszawa 2014
- Farmakopea Polska XI. Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Warszawa 2017
- Rivanol 0,1%. Karta charakterystyki substancji.
- Mleczan etakrydyny. Amara.pl. Dostęp na dzień 28.03.2023 https://amara.pl/katalog-produktow/produkty-lecznicze/produkty-lecznicze-roztwory/rivanolum-roztwor-01/
