W dzisiejszym świecie, gdzie technologia cyfrowa dominuje niemal każdy aspekt naszego życia, pojawia się coraz więcej głosów ostrzegających przed całkowitym odejściem od tradycyjnych form płatności. Prof. dr hab. Tomasz Rostkowski z Szkoły Głównej Handlowej zwraca uwagę na najważniejsze znaczenie zachowania dostępu do gotówki w nowoczesnym społeczeństwie.
Fot. Obraz zaprojektowany przez Warszawa w Pigułce wygenerowany w DALL·E 3.
W kontekście cyberbezpieczeństwa, całkowite uzależnienie od płatności elektronicznych stwarza poważne zagrożenie ze strony hakerów i cyberprzestępców. Ataki na systemy bankowe czy infrastrukturę płatniczą mogą sparaliżować gospodarkę na skalę dotąd niespotykaną. W przypadku istnienia gotówki, choćby poważny atak hakerski nie jest w stanie całkowicie zatrzymać przepływu pieniędzy w gospodarce.
Kolejnym istotnym aspektem jest kwestia dostępu do własnych środków w sytuacji problemów technicznych banku. Historia zna przypadki, gdy awarie systemów bankowych uniemożliwiały klientom dostęp do ich pieniędzy przez wiele godzin, a choćby dni. W świecie bez gotówki taka sytuacja oznaczałaby całkowity paraliż życia codziennego – od niemożności zakupu podstawowych produktów spożywczych po brak możliwości zapłacenia za transport publiczny.
Warto również zwrócić uwagę na aspekt edukacji finansowej najmłodszych pokoleń. Fizyczny kontakt z gotówką pomaga dzieciom w lepszym zrozumieniu wartości pieniądza i budowaniu odpowiedzialnych nawyków finansowych. W świecie wyłącznie cyfrowych płatności, gdzie pieniądz staje się abstrakcyjną liczbą na ekranie, może być trudniej wykształcić adekwatne podejście do zarządzania finansami osobistymi.
System płatności całkowicie elektronicznych może też prowadzić do pogłębienia wykluczenia cyfrowego. Osoby starsze, niepełnosprawne czy mieszkające w regionach o słabej infrastrukturze internetowej mogą mieć znaczące trudności w codziennym funkcjonowaniu. Gotówka stanowi dla nich swoistą „polisę bezpieczeństwa”, gwarantującą możliwość samodzielnego funkcjonowania w społeczeństwie.
Istnieje również ryzyko związane z koncentracją władzy w rękach instytucji finansowych i technologicznych. W świecie bez gotówki, kilka korporacji mogłoby kontrolować praktycznie cały przepływ pieniędzy w gospodarce. Taka sytuacja mogłaby prowadzić do nadużyć, monopolistycznych praktyk cenowych czy choćby dyskryminacji określonych grup społecznych poprzez ograniczanie im dostępu do usług finansowych.
Rzeczywistość pokazuje, iż systemy elektroniczne, mimo swojej zaawansowanej technologii, nie są niezniszczalne. W przypadku poważnej awarii sieci energetycznej czy systemów informatycznych, to właśnie banknoty i monety mogą okazać się jedynym działającym środkiem płatniczym. Historia zna już przypadki, gdy całe miasta czy choćby regiony zostały sparaliżowane przez blackouty, uniemożliwiając dostęp do środków elektronicznych.
Kolejnym istotnym aspektem jest kwestia prywatności obywateli. Każda transakcja elektroniczna pozostawia cyfrowy ślad, który może być monitorowany i analizowany. Gotówka daje możliwość zachowania anonimowości zakupów, co dla wielu osób stanowi fundamentalną wartość w kontekście ochrony swojej prywatności.
Doświadczenia ostatnich lat pokazują również, iż systemy elektroniczne mogą stać się narzędziem kontroli społecznej. Wydarzenia z Kanady, gdzie rząd zamroził środki finansowe protestujących obywateli, stanowią przestrogę przed całkowitym uzależnieniem się od systemów cyfrowych. Gotówka w tym kontekście jawi się jako gwarant wolności ekonomicznej i zabezpieczenie przed potencjalnym nadużyciem władzy.
Profesor zwraca również uwagę na aspekt społeczny. Wielu obywateli, szczególnie starszych lub zamieszkałych w obszarach o ograniczonym dostępie do Internetu, preferuje używanie fizycznych pieniędzy. Dla nich gotówka to nie tylko środek płatniczy, ale także symbol niezależności i kontroli nad własnymi finansami.
Eksperci podkreślają, iż dążenie do społeczeństwa bezgotówkowego powinno być procesem ewolucyjnym, uwzględniającym potrzeby wszystkich grup społecznych. Całkowite wyeliminowanie gotówki mogłoby prowadzić do wykluczenia części społeczeństwa i zwiększenia podatności systemu finansowego na różnego rodzaju zagrożenia.
W świetle tych argumentów, zachowanie dostępu do gotówki wydaje się nie tylko rozsądne, ale wręcz niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania nowoczesnego społeczeństwa. Równowaga między innowacyjnymi metodami płatności a tradycyjną gotówką może być kluczem do stworzenia stabilnego i bezpiecznego systemu finansowego.
