Edukacja seniora elementem strategii aktywnego i pomyślnego starzenia się

Polityka senioralna w Polsce realizowana jest m.in. w oparciu o wytyczne rządowego dokumentu Polityka społeczna wobec osób starszych 2030. Bezpieczeństwo – Uczestnictwo – Solidarność.

Zostały w nim określone najważniejsze obszary podejmowanych działań na rzecz seniorów.

Edukacja stanowi jeden z ważniejszych elementów wszelkich strategii działań na rzecz poprawy jakości życia osób starszych. Wpisuje się ona w rozwijaną współcześnie ideę aktywnego i pomyślnego starzenia się. Aktywność i pomyślność oznacza nie tylko podejmowanie działań na rzecz podtrzymywania czy rozwijania sprawności fizycznej, ale również sprawności umysłowej. w tej chwili coraz częściej akcentuje się, iż uczenie się jest warunkiem koniecznym dla zachowania kondycji umysłowej. W odniesieniu do seniorów proponuje się różne obszary badawczo-dydaktyczne.

Edukacja do starości ma zasadniczo na celu przygotowanie do roli seniora, edukacja w starości to uczący się senior (realizowanie przedsięwzięć edukacyjnych kierowanych do osób starszych), edukacja przez starość oznacza natomiast dialog międzykulturowy, międzypokoleniowy, przekaz wartości, a edukacja dla starości dotyczy z kolei kształcenia kadry do pracy z seniorami.

Każdy z wymienionych obszarów edukacji ma inne cele i zadania, przed każdym stoi szereg wyzwań. Edukacja do starości jest ważna z uwagi na konieczność pokonywania określonych trudności w zakresie orientacji i dostosowania się do nowej fazy życia (Dzięgielewska 2009), współcześnie wymagającej od wielu seniorów odnalezienia się w świecie pełnym zmian wartości, rozwoju technologii itp. W tym kontekście mówi się też o wychowaniu do starości, które za Aleksandrem Kamińskim można rozumieć jako pomaganie ludziom „(…) w nabywaniu zainteresowań i aspiracji oraz umiejętności i przyzwyczajeń, które – gdy nadejdzie czas emerytury – dopomogą w realizowaniu trybu życia sprzyjającego wydłużaniu młodości i dające satysfakcję aktywności” (Kamiński 1978 – cyt. za Dzięgielewska). Jest to pewnego rodzaju adaptacja do złotego wieku polegająca z jednej strony na informowaniu i zachęcaniu do pewnych działań, a z drugiej na inicjowaniu takich sytuacji, które wymagają podjęcia określonej aktywności.

Celem edukacji w starości nie jest zwiększanie kompetencji zawodowych, ale przede wszystkim rozwijanie zainteresowań i budowanie lub podtrzymywanie poczucia niezależności. Samowystarczalność odnosi się nie tylko do samoopieki w zakresie wykonywania czynności pielęgnacyjnych. Oznacza ona ponadto umiejętność odnajdywania się w zmieniających się strukturach społeczno-ekonomicznych m. in. w związku z rozwojem gospodarki opartej na wiedzy, kształtowaniem się społeczeństwa cyfrowego. Pośrednimi korzyściami edukacji w starości, z których senior często nie zdaje sobie sprawy, są wzrost poczucia własnej wartości, trenowanie mózgu, które sprzyja zachowaniu sprawności umysłowej.

Aktywność edukacyjna seniorów jest wyrazem troski o ich kondycję umysłową, jak również szansą na pomyślne przeżywanie tej fazy życia. Edukacja wpisana jest w wiele inicjatyw społecznych realizowanych lokalnie i coraz częściej oferowanych przez samych seniorów, z uwagi na potrzebę integracji, czynnego działania i z myślą o innych osobach starszych.