Artykuł – „Zdrowy pomysł” – Piotra Dąbrowieckiego, Marka Kulusa, Małgorzaty Gałązki-Sobotki, Jakuba Gierczyńskiego, Jerzego Gryglewicza, Piotra Kuny i Macieja Kupczyka:
W 2021 r. Instytut Zarządzania w Ochronie Zdrowia oraz Polskie Towarzystwo Alergologiczne wydały, pod redakcją naukową dr n. ekon. Małgorzaty Gałązki-Sobotki, obszerny raport pod tytułem „Astma oskrzelowa – nowy model zarządzania chorobą nakierowany na wzrost wartości zdrowotnej”. Raport obejmuje analizę klinicznych i organizacyjno-finansowych aspektów diagnostyki oraz leczenia pacjenta z astmą oskrzelową w Polsce. W sposób syntetyczny przedstawia rekomendacje dotyczące systemowych zmian, które miałyby służyć poprawie sytuacji osób dotkniętych tą chorobą. W raporcie zebrano uwagi różnych środowisk: klinicystów, pacjentów, wzięto pod uwagę kwestie regulacyjne.
Jedną z płynących z raportu rekomendacji jest przygotowanie narzędzi cyfrowych, które mogą pozwolić na gromadzenie, wymianę oraz analizę informacji związanych z przebiegiem leczenia astmy. Działanie to miałoby wspierać decyzje lekarza w terapii pacjenta z astmą i optymalizować opiekę nad nim. Propozycja ta otrzymała nazwę e-Recepta 2.0 Astma, gdyż w praktyce mechanizm stanowiłby rozwinięcie funkcjonalności dotychczasowego systemu wydawania recept. Astma oskrzelowa to jedna z najczęstszych chorób przewlekłych układu oddechowego. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) szacuje, iż chorych na astmę jest na świecie ok. 300 mln. Do 2025 r. ich liczba ma wzrosnąć o kolejne 100 mln. W Polsce ponad 4 mln osób ma objawy astmy, a jedynie 2,2 mln jest aktywnie leczonych. Astma stanowi poważny problem zdrowotny, społeczny i ekonomiczny. Jej przewlekły charakter i uciążliwe objawy rzutują na kondycję fizyczną, stan psychiczny oraz życie rodzinne chorych, obniżają jakość życia, ograniczają aktywność społeczną i zawodową. Choroba ma zmienny przebieg, z okresami zaostrzeń i remisji.
Warto nadmienić, iż koszty bezpośrednie i pośrednie związane z leczeniem astmy – zgodnie ze wspomnianym raportem „Astma oskrzelowa – nowy model zarządzania chorobą nakierowany na wzrost wartości zdrowotnej”– to:
• koszty okołohospitalizacyjne – ok. 75 mln zł,
• świadczenia ZUS związane z niezdolnością do pracy spowodowaną astmą oskrzelową – ok. 195 mln zł,
• utrata produktywności (w zależności od przyjętych wariantów szacowania utraty produktywności metodą kapitału ludzkiego) – od 204,94 mln zł do 491,82 mln zł.
Szacuje się, iż na świecie z powodu astmy umiera co roku 255 tys. osób, co oznacza 1 na 250 wszystkich zgonów. Większości tych zgonów można byłoby zapobiec poprzez m.in. poprawę jakości opieki medycznej. Do najczęstszych przyczyn braku optymalnej kontroli choroby, przekładającego się na wzrost śmiertelności, należą niestosowanie leczenia przeciwzapalnego i nadużywanie leków ratunkowych.
Analiza stanu leczenia astmy w Polsce obrazuje:
• duże nierozpoznanie astmy sięgające choćby 70 proc. Badanie prowadzone w trakcie programu Epidemiologia Chorób Alergicznych w Polsce (ECAP) wykazało, iż spośród pacjentów zakwalifikowanych do programu, u których lekarze zdiagnozowali astmę, jedynie 30 proc. miało ją wcześniej stwierdzoną,
• trudności z implementacją międzynarodowych wytycznych Światowej Inicjatywy na rzecz Zwalczania Astmy (GINA), spowodowane m.in. brakiem polskiej wersji językowej oraz brakiem popularyzacji wiedzy wśród lekarzy POZ,
• niespełnianie światowych standardów zarządzania chorobą (kontrola astmy). Badanie przeprowadzone w trakcie projektu SABINA+ wśród 253 lekarzy i 2482 pacjentów w Polsce od listopada 2018 r. do lutego 2019 r. ujawniło, iż tylko 59,1 proc. alergologów, 44,1 proc. pulmonologów i 44,1 proc. lekarzy rodzinnych prawidłowo oceniało poziom kontroli astmy zgodnie z wytycznymi GINA,
• nadużywanie wziewnych krótko działających ß2-mimetyków (SABA) i doustnych glikokortykosteroidów (dGKS).
Badania przeprowadzone w Polsce w latach 2019–2020 (projekt AstmaZero) wykazały, że:
• średnie zużycie SABA przez polskich pacjentów wynosi 3,66 opakowania rocznie. Z kolei 6 proc. chorych przyjmujących leki z tej grupy zużywa ponad 12 opakowań rocznie,
• nadmierne stosowanie SABA, czyli 12 i więcej opakowań rocznie, silnie koreluje z ryzykiem zaostrzenia astmy, które rośnie 3,23-krotnie,
• przekraczanie i nadużywanie zalecanych dawek dGKS stwarza duże ryzyko ogólnoustrojowych powikłań (cukrzycy typu 2, zapalenia płuc, osteoporozy, depresji, chorób sercowo-naczyniowych).
Najnowsze wytyczne GINA wskazują, iż powinno się ograniczać stosowanie leków wziewnych w leczeniu objawowym, tj. SABA, gdyż ich nadużywanie może prowadzić do zaostrzeń choroby. Stosowanie trzech i więcej dawek SABA tygodniowo zwiększa ryzyko przyszłych ataków astmy, a zużywanie 12 i więcej opakowań rocznie to czynnik większego ryzyka zgonu spowodowanego tą chorobą.
Polskie Towarzystwo Alergologiczne jest jednym z największych i najbardziej dynamicznych towarzystw lekarskich w Polsce. Zrzesza ponad 1500 członków, skupiających się na wielu chorobach alergicznych, między innymi układu oddechowego, o podłożu zapalnym, autoimmunologicznym, infekcyjnym, i innych, z których astma stanowi jedną z najczęstszych przewlekłych chorób społecznych. Koalicja na rzecz Leczenia Astmy to transparentne, otwarte, niezależne zrzeszenie czołowych ekspertów z zakresu alergologii oraz rynku zdrowia, którego celem bezpośrednim jest zwrócenie uwagi decydentów na konieczność transformacji obecnego stanu zarządzania astmą w Polsce, zarówno w kontekście ścieżki diagnostyczno-terapeutycznej pacjenta, jak i dostępności do nowoczesnych terapii. Działania podejmowane przez koalicję skoncentrowane są na systemowych aspektach i obejmują aktywności edukacyjne, komunikacyjne i opiniodawcze. Liderem koalicji jest Polskie Towarzystwo Alergologiczne, a inicjatorami – przedstawiciele środowisk klinicystów, eksperci zdrowia publicznego i przedstawiciele organizacji pacjentów zrzeszonych w Polskiej Federacji Stowarzyszeń Chorych na Alergie, Astmę i POChP.
