Tabletki są najczęściej stosowaną oraz w większości przypadków najwygodniejsza postacią leku. Przeznaczone są do podawania doustnego, zwykle do połykania w całości. Dzielenie tabletek jest popularną praktyką wśród pacjentów zwłaszcza w sytuacji, gdy występują problemy w połykaniu lub w celu zażycia mniejszej dawki jednorazowej.
Na rynku farmaceutycznym można spotkać się z wieloma rodzajami tabletek, które cechuje zróżnicowane działanie oraz uwalnianie substancji leczniczej. Istotną cechą tabletek jest możliwość ich podziału, należy jednak zwrócić uwagę czy taka ingerencja nie spowoduje zmian w kinetyce uwalniania substancji leczniczej a co za tym idzie możliwego zmniejszenia skuteczności oraz zwiększenia ryzyka wystąpienia działań niepożądanych. Wydając pacjentowi lek warto przekazać informacje jak dany lek powinien być stosowany oraz czy może być on bezpiecznie dzielony.
Jakie rodzaje tabletek wyróżniamy?
Tabletki o natychmiastowym uwalnianiu:
– tabletki niepowlekane
– tabletki powlekane o niemodyfikowanym uwalnianiu
– tabletki ulegające rozpadowi w jamie ustnej
– tabletki do sporządzania roztworu lub zawiesiny
– tabletki musujące
– tabletki do stosowania w jamie ustnej
– liofilizaty doustne
Tabletki o zmodyfikowanym uwalnianiu:
– tabletki o przedłużonym uwalnianiu
– tabletki o opóźnionym uwalnianiu
– tabletki o pulsacyjnym uwalnianiu
– tabletki o uwalnianiu zależnym od warunków
Dzielenie tabletek
Możemy bezpiecznie dzielić tabletki, których kinetyka uwalniania substancji leczniczej jest liniowa. W większości przypadków są to tabletki posiadające wyraźną kreskę podziału na swojej powierzchni. Ponadto w przypadku, gdy producent przewiduje możliwość dzielenia tabletki, zamieszcza informacje w karcie charakterystyki produktu leczniczego preparatu. w tej chwili w celu osiągnięcia lepszych efektów terapeutycznych lub wygodniejszego stosowania wytwarza się tabletki o zmodyfikowanym uwalnianiu. Dzielenie tego rodzaju tabletek jest możliwe, tylko i wyłącznie wtedy, gdy producent zamieścił informację na ten temat w karcie charakterystyki produktu leczniczego.
Których tabletek nie powinniśmy dzielić?
Bezwzględnie nie można dzielić ani kruszyć leków dostępnych w tabletkach o zmodyfikowanym profilu uwalniania.
Mowa tu o:
– tabletkach o przedłużonym uwalnianiu w tym tabletkach flotacyjnych
– tabletkach o spowolnionym uwalnianiu
– tabletkach podjęzykowych
– tabletkach podpoliczkowych
Wyjątkiem są tylko leki w których producent wyraźnie zaznaczył w ich karcie charakterystyki możliwość podziału. Formy o przedłużonym uwalnianiu zawierają zwykle większą dawkę substancji leczniczej niż tradycyjne postacie leków. Ich podział może zniszczyć specjalną formę tabletki, która zapewnia kontrolowane uwalnianie, powodując szybkie wchłanianie leku do krwi, co z kolei stwarza ryzyko przedawkowania i wystąpienia działań niepożądanych.
Obecnie coraz częściej stosowane są nowoczesne systemy o przedłużonym uwalnianiu takie jak tabletki flotacyjne (HBS). Jest to forma tabletek, która po podaniu unosi się na powierzchni treści żołądka, co pozwala na uzyskanie przedłużonego uwalniania substancji. Podzielenie tabletki uniemożliwiłoby jej unoszenie, a co za tym idzie spowodowałoby uwolnienie substancji czynnej w sposób niekontrolowany.
Tabletki o spowolnionym uwalnianiu są zaprojektowane w sposób umożliwiający uwalnianie substancji aktywnej w dalszych częściach przewodu pokarmowego np. w jelicie. Substancje występujące w tej formie to zwykle leki ulegające rozkładowi w kwaśnym środowisku. Podzielenie tego rodzaju tabletki może spwoodować rozłożenie substancji czynnej w żołądku do nieaktywnych form i brak pożądanego efektu terapeutycznego.
Tabletek podpoliczkowych oraz podjęzykowych nie dzielimy, ponieważ od zewnętrznej strony pokryte są specjalnym polimerem zabezpieczającym przed uwalnianiem się substancji aktywnej do śliny. Podział takiego rodzaju tabletki zniesie zabezpieczenie i duża część leku nie zostanie wchłonięta przez błonę śluzową jamy ustnej. Podział tego rodzaju tabletek stwarza ryzyko osłabienia lub braku efektu terapeutycznego.
Jak precyzyjnie dzielić tabletki?
W celu zapewnienia adekwatnego podziału pomocne są gilotynki do tabletek, które można zakupić w aptece. Mniej skuteczną metodą jest podział dzięki noża kuchennego ze względu na kruszenie się tabletki, co powoduje brak precyzji dawkowania. Istotne jest także odpowiednie ich przechowywanie.
Podzieloną tabletkę koniecznie należy przechowywać w szczelnym opakowaniu, które nie jest narażone na światło, wilgotność i kontakt z powietrzem. W celu bezpiecznego przechowywania możemy użyć specjalnej kasetki na leki. Pamiętajmy jednak, iż tabletek nie należy dzielić na zapas ze względu na możliwość niekorzystnego wpływu otoczenia na substancję leczniczą zawartą w tabletce. Za każdym razem, gdy nie mamy pewności czy daną tabletkę można podzielić warto sprawdzić tę informacje w karcie charakterystyki produktu leczniczego. Sama obecność podziałki na tabletce nie świadczy bowiem o możliwości jej podziału.
Autor: Zuzanna Kołsutowicz-Kuta
