Dlaczego nietoperze nie chorują na raka

Jak wynika z niedawnych badań, przynajmniej cztery gatunki nietoperzy posiada mechanizmy obronne, które chronią je przed chorobą nowotworową. Swoje „supermoce” nietoperze zawdzięczają genom i silnemu układowi odpornościowemu.

Zespół badawczy z Uniwersytetu Rochester odkrył, iż cztery powszechnie występujące gatunki nietoperzy posiada mechanizmy, dzięki którym nie zapadają na choroby nowotworowe, co pozwala im żyć w zdrowiu do późnej starości, czyli choćby do 35 lat. Pomaga im w tym niezwykle wydajny układ odpornościowy oraz odpowiednie geny. Badania te mogą w przyszłości zaowocować nowymi terapiami przeciwnowotworowymi.

Wyniki oraz opis badań ukazał się na łamach pisma „Nature Communications” (DOI: 10.1038/s41467-025-59403-z).

Supermoce nietoperzy

W swoich pracach naukowcy ustalili, iż nietoperze potrafią zapobiec rozwojowi choroby nowotworowej dzięki genowi o nazwie p53. Gen ten kontroluje podział komórek, ale rozpoznaje też uszkodzenia DNA, które mogą zapoczątkować chorobę nowotworową. Gdy rozpozna uszkodzone komórki doprowadza do ich śmierci. Zresztą gen p53 posiadają także ludzie. Mutacje w tym genie, które ograniczają jego zdolność do prawidłowego działania, występują w około połowie wszystkich ludzkich nowotworów.

Gatunek znany jako nocek amerykański posiada dwie kopie p53 i są one znaczenie bardziej aktywne w porównaniu do ludzi, co pozwala eliminować komórki nowotworowe poprzez apoptozę, zanim staną się szkodliwe. Ale ta zwiększona aktywność prowadzi do eliminacji zbyt wielu zdrowych komórek, jednak nietoperze potrafią równoważyć ten proces.

Nietoperze posiadają również enzym o nazwie telomeraza. Enzym ten pozwala komórkom na nieograniczoną proliferację, czyli namnażanie się komórek. Wspomaga to regenerację tkanek podczas urazów i w procesach starzenia się. Jednak podział komórek w niekontrolowany sposób może prowadzić do rozwoju charoby nowotworowej, ale wyższa aktywność genu p53 eliminuje nadmiarowe komórki.

Nietoperze mają również niezwykle wydajny układ odpornościowy, który zabija wiele śmiertelnych patogenów. To również przyczynia się do zdolności nietoperzy do walki z rakiem. Ich system immunologiczny gwałtownie rozpoznaje i atakuje komórki nowotworowe.

Wraz z wiekiem układ odpornościowy człowieka pracuje nieco gorzej. U ludzi prowadzi to do większego stanu zapalnego na przykład w stawach i innych narządach, ale układ immunologiczny nietoperzy wydaje się pracować z pełną mocą cały czas, co pozwala im zwalczać patogeny oraz radzić sobie z chorobami związanymi z wiekiem. Poza wymienionym już nockiem amerykańskim, przeciwnowotworowe supermoce badacze znaleźli też u mroczka brunatnego, jutrzenkowca jaskiniowego i owocowca liścionosego.

Szansa na nowe terapie

Choroba nowotworowa to proces wieloetapowy i wymaga czasu. Im dłużej żyje dana osoba lub zwierzę, tym bardziej prawdopodobne jest, iż zachodzące mutacje komórek w połączeniu z czynnikami zewnętrznymi (na przykład narażenie na zanieczyszczenia czy złe nawyki związane ze stylem życia), doprowadzą do rozwoju choroby.

Nietoperze nie są odporne na raka. Mogą zachorować, ale ich niezwykle wydajne mechanizmy ochronne zapobiegają rozwojowi choroby. Według naukowców, zwiększona aktywność genu p53 jest skuteczną strategią obronną, eliminując chorobę lub spowalniając jego wzrost. Kilka leków przeciwnowotworowych już ma na celu zwiększenie aktywność p53, a kolejne są badane. Uczeni uznali, iż bezpieczne zwiększenie poziomów enzymu telomerazy może być również dobrą strategią dla przyszłych terapii przeciwnowotworowych.

Źródło: University of Rochester Medical Center, fot. Wikimedia Commons/ U.S. Fish and Wildlife Service Headquarters. CC BY 2.0