Dlaczego adaptacja bez presji ma znaczenie i jak pozytywnie wpływa na rozwój dziecka?

Adaptacja dziecka do przedszkola to niezwykle istotny i emocjonujący moment zarówno dla Was, opiekunów, jak i dla Waszych maluszków. To czas pełen wyzwań, ale również wielkich możliwości, które mogą pozytywnie wpłynąć na rozwój Waszego dziecka. Dlatego tak istotne jest, aby ten proces przebiegał bez presji, w atmosferze zrozumienia i wsparcia.
Każde dziecko jest inne i adaptacja to proces, który dla jednych może trwać krócej, a dla innych nieco dłużej. Kluczem do sukcesu jest stworzenie warunków, w których dziecko będzie mogło w swoim tempie i w poczuciu bezpieczeństwa oswoić się z nową sytuacją, poczuć się bezpiecznie i zaufać nowemu otoczeniu. Bez nacisków – z miłością i cierpliwością.

W tym wpisie chcę podzielić się z Wami, moimi wieloletnimi doświadczeniami i podkreślić, dlaczego tak ważne jest podejście do tematu bez presji oraz jak pozytywnie wpływa to na rozwój dziecka. Wiem, iż przy odpowiednim wsparciu adaptacja może stać się wspaniałym doświadczeniem, które przygotuje Wasze dziecko do dalszych etapów edukacji i życia. Zapraszam do lektury!

Trzy fazy adaptacji

Dzięki kilkunastoletniemu doświadczeniu pracy w przedszkolu, mogę potwierdzic, iż proces adaptacji może dzielić się na trzy główne fazy:

⦁ Fazę protestu – jest pierwszym etapem adaptacji dziecka do przedszkola i zwykle jest najbardziej intensywna emocjonalnie, zarówno dla rodzica, jak i dla dziecka. Mały uczeń, który do tej pory był w pełni zależny od rodziców i znajdował się głównie w ich obecności, nagle musi zmierzyć się z zupełnie nową sytuacją – pozostaniem w nieznanym miejscu, w otoczeniu obcych dorosłych i rówieśników. Naturalną reakcją na tę zmianę jest lęk i niepokój. Dziecko w tej fazie może reagować płaczem, krzykiem, a czasami choćby próbą ucieczki lub oporu przed wejściem do przedszkola. Mogą pojawić się symptomy fizyczne, takie jak bóle brzuszka, bóle głowy czy brak apetytu, które są wynikiem stresu. W niektórych przypadkach dziecko może wykazywać bardziej subtelne formy buntu, takie jak odmowa uczestniczenia w zajęciach, czy izolowanie się od grupy. Ta faza może trwać od kilku dni do kilku tygodni, w zależności od indywidualnych cech dziecka, jego wcześniejszych osobistych doświadczeń oraz sposobu, w jaki rodzice i nauczyciele wspierają proces adaptacji. Na szczęście po przeważnie krótkim okresie intensywnych emocji związanych z protestem, dziecko często wchodzi w fazę wycofania.

⦁ Fazę wycofania – w tym etapie dziecko zaczyna przetwarzać swoje emocje i stopniowo przyzwyczaja się do nowej sytuacji. W praktyce objawia się to często poprzez zmniejszenie ekspresji emocjonalnej – dziecko staje się ciche, może unikać kontaktu wzrokowego, mniej mówi, a choćby wydaje się obojętne wobec otoczenia. Faza ta jest niezwykle ważna z punktu widzenia rozwoju dziecka, ponieważ to właśnie teraz dziecko wewnętrznie przetwarza swoje przeżycia, uczy się akceptować nową rzeczywistość, obserwuje ją i powoli zaczyna się do niej dostosowywać. W niektórych przypadkach dzieci mogą być bardziej podatne na przytulanie się do swoich ulubionych zabawek, wybranych nauczycieli, którzy dają im poczucie bezpieczeństwa. Rodzice i nauczyciele mogą zauważyć, iż dziecko w tym okresie potrzebuje więcej spokoju, wsparcia emocjonalnego i bliskości. Ważne jest, aby zrozumieć, iż wycofanie jest naturalnym etapem adaptacji i nie oznacza, iż dziecko nie radzi sobie – wręcz przeciwnie, to sygnał, iż dziecko zaczyna znajdować sposoby na radzenie sobie z trudną sytuacją.

⦁ Fazę akceptacji – jest ostatnim etapem adaptacji, w którym dziecko zaczyna czuć się bardziej komfortowo i pewnie w nowym otoczeniu. W tej fazie dziecko akceptuje przedszkole jako część swojego codziennego życia i zaczyna wykazywać większą otwartość na nowe doświadczenia. Zamiast lęku i wycofania, pojawia się ciekawość, chęć zabawy z rówieśnikami, a także aktywne uczestniczenie w zajęciach. Dziecko w tej fazie nawiązuje relacje z innymi dziećmi, rozwija umiejętności społeczne i staje się bardziej samodzielne. Można zauważyć, iż z euforią wchodzi do przedszkola, opowiada o swoich dniach i chętniej dzieli się przeżyciami z rodzicami. To właśnie w fazie akceptacji dziecko zaczyna w pełni korzystać z możliwości rozwojowych, jakie oferuje przedszkole. Tworzy się tu podstawa do dalszego, harmonijnego rozwoju społecznego, emocjonalnego i poznawczego. Ważne jest jednak, aby przez cały czas obserwować emocje dziecka i być otwartym na rozmowę, ponieważ proces adaptacji może wciąż ewoluować, zwłaszcza gdy pojawiają się nowe wyzwania, jak np. samodzielne zbieranie lub nowe zajęcia.

Pamiętajcie proszę, iż każde dziecko przechodzi przez te fazy w swoim własnym tempie, co jest normalnym elementem procesu adaptacyjnego.

Dlaczego wspierające, zapewniające poczucie bezpieczeństwa, podejście do adaptacji ma tak duże znaczenie?

Niestety mimo najlepszych intencji, opiekunowie czasami nie zdają sobie sprawy z tego jak ich stres i niepewność mogą znacząco wpłynąć na dziecko podczas adaptacji do przedszkola. Dzieci są niezwykle wrażliwe na emocje swoich rodziców i często przejmują ich nastrój, co może utrudnić proces adaptacji. jeżeli rodzic odczuwa silny stres lub niepewność w związku z posłaniem dziecka do przedszkola, maluch może to wyczuć i sam zacząć odczuwać lęk. Niezależnie od tego, czy jest to subtelne napięcie w głosie rodzica, zmartwione spojrzenie czy brak pewności w słowach, dziecko może interpretować te sygnały jako znak, iż przedszkole jest miejscem niebezpiecznym lub zagrażającym.

Podobnie jeżeli rodzic reaguje na stres adaptacyjny dziecka nadmierną troską lub obawą, może to nieświadomie wzmacniać trudne emocje dziecka. Przykładowo, gdy rodzic zbyt często pyta, czy dziecko boi się przedszkola lub czy coś mu się tam nie podoba, maluch może zacząć wierzyć, iż rzeczywiście jest to powód do obaw, co tylko utrudnia adaptację.

Dzieci, które widzą, iż ich rodzic jest niespokojny podczas rozstania, mogą zacząć bać się tego momentu jeszcze bardziej. Zamiast skupić się na odkrywaniu nowych, ciekawych rzeczy w przedszkolu, maluch może być bardziej zaniepokojony samym faktem rozstania. To może prowadzić do przedłużającego się płaczu, lęku separacyjnego oraz trudności z odnalezieniem się w nowym środowisku.
Jeśli rodzic wyraża negatywne emocje związane z przedszkolem, dziecko może zacząć postrzegać to miejsce jako coś nieprzyjemnego lub niebezpiecznego. Dzieci często identyfikują się z uczuciami swoich rodziców i mogą zacząć kojarzyć przedszkole z czymś, co budzi niepokój, zamiast z miejscem zabawy i nauki.

Autorka: Marta Drążyk

Członkini Polskiego Stowarzyszenia Terapeutów Terapii Skoncentrowanej Na Rozwiązaniach. Możliwość niesienia ulgi innym, w tych trudnych czasach, pomocy dzieciom, dorosłym i rodzinom, wspomagania indywidualnego rozwoju i pomocy w odkrywaniu siebie daje jej pełnię satysfakcji. Zawsze stara się budować z drugim człowiekiem relację opartą na szacunku, akceptacji, zaufaniu i poczuciu bezpieczeństwa. Jest osobą bardzo empatyczną i uważną na indywidualne potrzeby ludzi, zarówno tych młodych, jak i tych trochę starszych.