Dieta śródziemnomorska, jedna z najbardziej rozbudowanych form odżywiania, przedstawia proste zasady, które mają znaczne znaczenie w prewencji i terapii wielu chorób cywilizacyjnych. Jej charakterystyczną cechą jest wysoki poziom bezpieczeństwa dla zdrowia. Po odpowiednich dostosowaniach, może być stosowana na całym świecie. Dieta skupia się na elementach pochodzących z diety włoskiej i greckiej i jest polecana dla osób zmagających się z problemami sercowymi oraz wysokim poziomem cholesterolu.
Zasady i historia diety śródziemnomorskiej są ściśle powiązane z badaniami amerykańskiego epidemiologa Ancleya Keysa. Chcąc wyjaśnić niską zapadalność na schorzenia układu sercowo-naczyniowego w krajach basenu Morza Śródziemnego, Keys przeprowadził obszerne studium, znane jako „Badanie Siedmiu Krajów”. Kiedy Keys badał związek między dietą a poziomem cholesterolu i ryzykiem choroby niedokrwiennej serca, zauważył, iż zwyczaje żywieniowe niektórych regionów były bardziej korzystne dla zdrowia układu sercowo-naczyniowego.
Badanie Siedmiu państw objęło ponad 12 tysięcy mieszkańców Grecji, Włoch, Jugosławii, Finlandii, Japonii, Holandii i Stanów Zjednoczonych. Głównym celem projektu było odpowiedzenie na pytanie, jak różne, lokalne modele odżywiania wpływają na ryzyko zachorowania na choroby układu sercowo-naczyniowego. Wyniki opublikowane przez Keysa w 1970 roku wykazały silną dodatnią korelację między wysokim poziomem cholesterolu a ryzykiem choroby niedokrwiennej serca i zgonu z jej powodu. Dodatkowo, spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych było również powiązane z tym ryzykiem. Z drugiej strony, wysokie spożycie jednonienasyconych kwasów tłuszczowych było związane z odwrotną korelacją.
Według aktualnej definicji, dieta śródziemnomorska odnosi się do zwyczajów żywieniowych z początku lat 60-tych, dominujących w Grecji, zwłaszcza na Krecie oraz w południowej części Włoch. Ta forma dietetyki charakteryzuje się niskim spożyciem nasyconych kwasów tłuszczowych (nie więcej niż 7-8% dziennej dawki energii), przy całkowitym spożyciu tłuszczów między 25 a 35% dobowego zapotrzebowania kalorycznego.
Dieta śródziemnomorska ma kilka podstawowych filarów. Jej dominujące cechy to: wysokie spożycie warzyw, zwłaszcza liściastych i nasion roślin strączkowych, duże ilości owoców, produkty zbożowe pełnoziarniste, oliwa z oliwek, orzechy, nasiona i pestki. W diecie tej jest również dużo cebuli, czosnku oraz ziół i przypraw o działaniu antyoksydacyjnym (bazylii, tymianku, oregano, rozmarynu, szałwii itp.). Średnie spożycie alkoholu – głównie wina, produktów mlecznych i drobiu, średnie spożycie ryb (szczególnie tłustych gatunków morskich) oraz owoców morza. Ograniczenie źródeł nasyconych kwasów tłuszczowych, a szczególnie mięsa i jego przetworów oraz ograniczone spożycie jaj. Niskie spożycie cukru i słodyczy.
