Diagnostyka autoimmunologicznych chorób skóry

Autoimmunizacyjne choroby pęcherzowe skóry (ang. autoimmune skin blistering diseases, AIBD) to heterogenna grupa rzadkich dermatoz pęcherzowych skóry i/lub błon śluzowych. U podłoża AIBD leżą zaburzenia układu immunologicznego, które prowadzą do wytwarzania autoprzeciwciał niszczących struktury desmosomalne i hemidesmosomy w skórze.

Podział AIBD

Obecnie dermatozy o podłożu autoimmunizacyjnym dzieli się na 3 podstawowe grupy:

I. Schorzenia pęcherzowe skóry z autoimmunizacji wobec białek strukturalnych

• pęcherzyce (Pemphigus)
• choroby typu Pemphigoid

II. Schorzenia pęcherzowe skóry z autoimmunizacji wobec enzymów

• opryszczkowate zapalenie skóry (Dermatitis herpetiformis, DH)

III. Dermatozy inne niż w I i II oraz współistnienie dermatoz I i II

W przebiegu AIBD dochodzi do procesu autoimmunizacyjnego przeciwko cząsteczkom adhezyjnym naskórkowych keratynocytów lub błony podstawnej. Mediatorem są przeciwciała klasy IgG (niekiedy IgA lub IgE). Wiązanie przeciwciał do ich docelowych antygenów skutkuje utratą adhezji śródnaskórkowej (akantolizą) i podnaskórkowej (w obrębie błony podstawnej, włączając blaszkę gęstą i blaszkę jasną).

Za adhezję śródnaskórkową odpowiedzialne są wewnątrzkomórkowe desmosomy i białka umożliwiające połączenia międzykomórkowe sąsiadujących keratynocytów. Do najważniejszych białek desmosomów należą: desmogleina 1, desmogleina 3, desmokoliny.

Za adhezję podnaskórkową odpowiadają białka hemidesmosomów, błony podstawnej i białka transbłonowe. Hemidesmosomy zawierają plektyny oraz BP230. Do białek transbłonowych zaliczamy głównie kolagen XVII/BP180 i integryny α₆β₄. W skład błony podstawnej wchodzą laminina 332, kolagen VII, lamina γ₁ (p200) oraz integryny α₁β₃.

Pęcherzyce (Pemphigus)

Pęcherzyce (Pemphigus) to grupa przewlekłych autoimmunizacyjnych dermatoz pęcherzowych, potencjalnie zagrażających życiu. W ich przebiegu, na skutek procesów autoimmunizacyjnych skierowanych wobec białek desmosomalnych, dochodzi do utraty adhezji śródnaskórkowej i tworzenia miękkich pęcherzy oraz uszkodzeń skóry i błon śluzowych.

Kliniczne postaci Pemphigus to:

• pęcherzyca zwykła (Pemphigus vulgaris, PV)
• pęcherzyca liściasta (Pemphigus foliaceus, PF)
• pęcherzyca paraneoplastyczna (Paraneoplastic pemphigus, PNP)
• pęcherzyca IgA (IgA-Pemphigus)

W przebiegu Pemphigus proces autoimmunizacyjny jest skierowany przeciwko białkom powierzchniowym keratynocytów.

Pemphigoid

Do schorzeń typu Pemphigoid zaliczamy podnaskórkowe dermatozy pęcherzowe, w których proces autoimmunizacyjny jest skierowany wobec białek połączenia skórno-naskórkowego.

Kliniczne postaci Pemphigoid to:

• pemfigoid pęcherzowy (Bullous pemphigoid, BM)
• pemfigoid błon śluzowych (Mucous membrane pemphigoid, MMP)
• pemfigoid ciężarnych (Pemphigoid gestationis, PG)
• nabyte pęcherzowe oddzielanie się naskórka (Epidermolysis bullosa acquisita, EBA)
• anti-p200 pemphigoid
• linijna IgA choroba pęcherzowa (Linear IgA bullous dermatosis, LABD)

Diagnostyka AIBD

Według aktualnych wytycznych diagnostyka AIBD powinna opierać się na połączeniu wielu technik laboratoryjnych w celu diagnostyki różnicowej i postawienia ostatecznej diagnozy. Procedura ta polega na sekwencyjnym stosowaniu: immunofluorescencji bezpośredniej, badań serologicznych (IIFT, ELISA) oraz histopatologicznych.

Diagnostyka serologiczna AIBD – oferta EUROIMMUN

Firma EUROIMMUN oferuje szeroki wachlarz testów do diagnostyki serologicznej AIBD w oparciu o metodę IIFT oraz ELISA , które stanowią wysokospecyficzne i czułe narzędzia w diagnostyce autoimmunizacyjnych chorób pęcherzowych skóry. Oferowane testy mogą służyć jako testy przesiewowe i potwierdzenia, jak również do różnicowania jednostek chorobowych i monitorowania ich aktywności.

*research use only (RUO)

Podsumowanie

Dermatozy o podłożu autoimmunizacyjnym to wielospecjalistyczna dziedzina schorzeń będąca wyzwaniem diagnostycznym zarówno dla lekarza (przede wszystkim dermatologa, ale również laryngologa, okulisty czy ginekologa), jak i diagnosty laboratoryjnego. Stąd adekwatna diagnostyka, jako punkt wyjścia i podstawa prowadzenia adekwatnego leczenia, powinna być maksymalnie precyzyjna. Niezbędne do postawienia rozpoznania będą zatem analiza obrazu klinicznego, badanie stwierdzające lub potwierdzające proces autoimmunizacyjny (immunofluorescencja) oraz identyfikacja docelowego antygenu.

Piśmiennictwo

1. Dmochowski M., The classification of blistering autoimmune dermatoses according to M. Dmochowski, “Advances in Dermatology and Allergology/Postępy Dermatologii i Alergologii” 2003; 20 (3): 164.
2. Dmochowski M., Jałowska M., Bowszyc-Dmochowska M., Issues occupying our minds: Nomenclature of autoimmune blistering diseases requires updating, pemphigus vulgaris propensity to affect areas adjacent to natural body orifices unifies seemingly diverse clinical features of this disease, “Front. Immunol.” 2022; 13: 1103375, doi: 10.3389/fimmu.2022.1103375.
3. Otten J.V., Hashimoto T., Hertl M., Payne A.S., Sitaru C., Molecular diagnosis in autoimmune skin blistering conditions, “Current Molecular Medicine” 2014; 14 (1): 69.

Źródło zdjęcia: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Dermatitis-herpetiformis2.jpg, Thomas Habif.

Patryk Matuszek

Ekspert ds. Szkoleń i Wystąpień Publicznych, Senior Product Manager ds. Boreliozy

503 026 072

[email protected]

Masz pytanie dotyczące tego tematu?