Depresja to poważne zaburzenie psychiczne, które wpływa na myśli, emocje i zachowanie osoby dotkniętej tą chorobą. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), na świecie na depresję cierpi ponad 350 milionów ludzi. W Polsce problem ten dotyka choćby 1,5 miliona osób, z czego około 750 tysięcy jest leczonych farmakologicznie.
Depresja może prowadzić do tragicznych konsekwencji, w tym do samobójstw. W 2023 roku w Polsce odnotowano 5 233 zgony w wyniku samobójstw, z czego 4 404 dotyczyły mężczyzn, co stanowi 84,1% wszystkich przypadków.
Statystyki te podkreślają, jak istotne jest wczesne rozpoznanie objawów depresji, udzielenie wsparcia bliskim oraz unikanie nieodpowiednich reakcji, które mogą pogłębiać cierpienie chorego.
Rozpoznawanie depresji
Objawy depresji mogą być różnorodne i obejmować zarówno sferę psychiczną, jak i fizyczną. Do najczęstszych symptomów należą:
• Obniżony nastrój: utrzymujący się smutek, przygnębienie przez większą część dnia niemal codziennie.
• Utrata zainteresowań: brak euforii z wcześniej lubianych aktywności.
• Zmniejszenie energii: ciągłe zmęczenie, brak sił do codziennych czynności.
• Problemy z koncentracją: trudności w skupieniu uwagi i podejmowaniu decyzji.
• Niska samoocena: poczucie bezwartościowości, nadmierne poczucie winy.
• Zaburzenia snu: bezsenność lub nadmierna senność.
• Zmiany apetytu: utrata lub zwiększenie apetytu, co może prowadzić do wahań wagi.
• Myśli samobójcze: natrętne myśli o śmierci lub samobójstwie.
Jeśli powyższe objawy utrzymują się przez co najmniej dwa tygodnie, warto skonsultować się z lekarzem psychiatrą.
Często sama osoba chorująca nie jest w stanie zauważyć u siebie tych zmian. Kluczową rolę często odgrywają bliscy, rodzina, przyjaciele czy choćby znajomi z pracy, którym z pozycji obserwatora często łatwiej zauważyć zmiany zachowania, nastroju czy wyglądu. Dodatkowo, podczas leczenia i zdrowienia, ogromną rolę odgrywa otoczenie.
Jak wspierać bliską osobę w kryzysie?
Wsparcie bliskich odgrywa kluczową rolę w procesie zdrowienia osoby z depresją, ponieważ dostarcza niezbędnego wsparcia emocjonalnego, które może znacząco poprawić samopoczucie chorego. Obecność i zaangażowanie rodziny oraz przyjaciół pomagają w redukcji poczucia izolacji i osamotnienia, często towarzyszących depresji. Badania wskazują, iż osoby z depresją, które otrzymują wsparcie od najbliższych, mają większe szanse na powrót do zdrowia (Radamed, 2023). Oto kilka wskazówek, jak skutecznie pomóc:
• Bądź obecny: Twoja obecność może przynieść ulgę. Czasem wystarczy wspólne milczenie czy obejrzenie filmu.
• Zaproponuj rozmowę: Zachęć do dzielenia się uczuciami, słuchaj bez oceniania i dawania nieproszonych rad.
• Pomóż w codziennych obowiązkach: Wsparcie w sprzątaniu czy przygotowaniu posiłku może odciążyć osobę w kryzysie.
• Zachęcaj do aktywności: Proponuj wspólne spacery czy inne formy aktywności, dostosowane do możliwości bliskiego.
• Wspieraj w poszukiwaniu pomocy profesjonalnej: jeżeli objawy nie ustępują, pomóż w umówieniu wizyty u specjalisty.
Mitów i stereotypów na temat depresji jest wiele. Warto pamiętać, iż słowa, nasze reakcje i zachowania mają ogromną moc, z której nie zawsze zdajemy sobie sprawę. Osoby w depresji są szczególnie wrażliwe na komunikaty płynące z otoczenia.
Czego nie mówić osobom w depresji? A jak mówić w duchu wsparcia?
Niektóre wypowiedzi, choć mogą wydawać się wspierające, mogą nieświadomie pogłębiać cierpienie osoby z depresją. Warto unikać fraz, które zniechęcają lub bagatelizują problem, i zastępować je komunikatami wspierającymi.
Czego unikać:
• “Weź się w garść.”
To zdanie sugeruje, iż osoba ma pełną kontrolę nad swoim stanem, co w przypadku depresji jest fałszywe i demotywujące.
Lepsza alternatywa: „Widzę, iż bardzo się starasz, mimo iż jest Ci ciężko. Co mogę zrobić, żeby Cię wesprzeć?”
• “Inni mają gorzej.”
Umniejszanie problemu sprawia, iż osoba może poczuć się niezrozumiana i samotna w swoim cierpieniu.
Lepsza alternatywa: „To, co czujesz, jest ważne. Chcesz mi o tym opowiedzieć?”
• “Przesadzasz.”
Bagatelizowanie problemu może skutkować zamknięciem się osoby na rozmowę i poszukiwanie pomocy.
Lepsza alternatywa: „Twoje uczucia są ważne. Co jest teraz dla Ciebie najtrudniejsze?”
• “Musisz myśleć pozytywnie.”
To zdanie może wywołać frustrację, ponieważ osoba w depresji często nie ma możliwości zmiany myślenia na zawołanie.
Lepsza alternatywa: „Rozumiem, iż jest Ci teraz trudno. Czy są jakieś drobne rzeczy, które dają Ci choć odrobinę ulgi?”
Dobre praktyki w komunikacji:
• Skup się na słuchaniu bez oceniania. Zamiast dawać rady, zadawaj pytania wspierające, np. „Jak się teraz czujesz?” lub „Czy mogę Ci w czymś pomóc?”
• Wzmacniaj zasoby osoby. Podkreślaj jej mocne strony i to, co dotychczas udało jej się osiągnąć, np. „Doceniam, iż pomimo trudności podzieliłeś się swoimi myślami.”
• Bądź obecny. Czasem wystarczy powiedzieć: „Jestem tu dla Ciebie” lub „Nie musisz przez to przechodzić sam/a.”
O czym rzadko mówi się w depresji?
U niektórych osób depresja nie przejawia się klasycznymi objawami, takimi jak smutek, apatia czy utrata zainteresowań, ale przede wszystkim dolegliwościami somatycznymi. Mogą to być przewlekłe bóle głowy, napięcie mięśni, bóle pleców, migreny, zaburzenia trawienia (np. zespół jelita drażliwego) czy chroniczne zmęczenie. Osoby cierpiące na depresję maskowaną często szukają pomocy u lekarzy różnych specjalizacji, jednak wyniki badań nie wskazują na konkretne przyczyny ich dolegliwości. To sprawia, iż depresja może pozostać nierozpoznana i nieleczona przez długi czas. Badania wskazują, iż mechanizmy związane ze stresem, zaburzenia hormonalne oraz stan zapalny organizmu mogą odgrywać kluczową rolę w somatycznych przejawach depresji (Löwe i in., 2008).
Coraz więcej badań sugeruje, iż sposób odżywiania może mieć istotny wpływ na zdrowie psychiczne. Dieta bogata w kwasy tłuszczowe omega-3 (obecne w tłustych rybach, orzechach włoskich i siemieniu lnianym) może wspierać funkcjonowanie mózgu i pomagać w regulacji nastroju. Witaminy z grupy B, zwłaszcza B6, B9 (kwas foliowy) i B12, biorą udział w produkcji neuroprzekaźników, takich jak serotonina i dopamina, których niedobór jest związany z depresją. Z kolei nadmiar cukrów prostych i przetworzonej żywności może sprzyjać stanom zapalnym i zaburzać funkcjonowanie osi jelitowo-mózgowej, co może pogarszać samopoczucie (Jacka i in., 2017). Wprowadzenie do diety większej ilości produktów naturalnych, warzyw, pełnoziarnistych zbóż i zdrowych tłuszczów może stanowić wsparcie w leczeniu depresji, obok terapii farmakologicznej i psychoterapii.
Na zakończenie
Depresja to nie tylko choroba, która odbiera euforia życia – to także poważne zagrożenie dla zdrowia i życia. Nieleczona może prowadzić do głębokiego kryzysu, a w najtragiczniejszych przypadkach – do samobójstwa. W Polsce każdego dnia życie odbiera sobie średnio 14 osób, co czyni to zjawisko jednym z najpoważniejszych problemów zdrowia publicznego. Statystyki te pokazują, jak istotne jest, by nie ignorować objawów depresji u siebie lub bliskich.
Rozmowa ratująca życie
Czasem najprostszy gest – rozmowa, obecność, okazanie zrozumienia – może stać się punktem zwrotnym. Słowa „jestem tutaj dla Ciebie” mogą dać nadzieję i przekonać osobę w kryzysie, iż nie jest sama. Nie bójmy się pytać, jak możemy pomóc. Nie bójmy się zachęcać do szukania profesjonalnej pomocy. Nasza uważność i wsparcie mogą uratować czyjeś życie. Pamiętajmy, iż depresja jest chorobą, którą można skutecznie leczyć – pod warunkiem, iż dostrzeżemy ją i podejmiemy działanie.
Bibliografia
Centrum Nowa. (n.d.). Jak wspierać bliską osobę w kryzysie? Pobrane z https://www.centrumnowa.pl/jak-wspierac-bliska-osobe-w-kryzysie/
Diag.pl. (n.d.). Fizyczne objawy depresji, czyli jak choroby psychiczne wpływają na ciało. Pobrane z https://diag.pl/pacjent/artykuly/fizyczne-objawy-depresji-czyli-jak-choroby-psychiczne-wplywaja-na-cialo/
Forum Przeciw Depresji. (n.d.). Forum Przeciw Depresji. Pobrane z https://forumprzeciwdepresji.pl/
Fundacja Twarze Depresji. (n.d.). Twarze Depresji. Pobrane z https://www.twarzedepresji.pl/
Jacka, F. N., O’Neil, A., Opie, R., Itsiopoulos, C., Cotton, S., Mohebbi, M., … & Berk, M. (2017). A randomised controlled trial of dietary improvement for adults with major depression (the 'SMILES’ trial). BMC Medicine, 15(1), 1-13.
Löwe, B., Spitzer, R. L., Williams, J. B., Mussell, M., Schellberg, D., & Kroenke, K. (2008). Depression, anxiety and somatization in primary care: syndrome overlap and functional impairment. General Hospital Psychiatry, 30(3), 191-199.
Psychomedic.pl. (n.d.). Początek depresji – jak go rozpoznać? Pobrane z https://psychomedic.pl/poczatek-depresji-jak-go-rozpoznac/
Radamed. (2023). Wsparcie w depresji i rola naszych bliskich w tej chorobie. Pobrano z https://radamed.pl/poradnik/wsparcie-w-depresji-i-rola-naszych-bliskich-w-tej-chorobie/
Cześć! Nazywam się Antonina Dudek.
Jestem autorką powyższego artykułu.
Jestem magistrem psychologii na SWPS, wolontariuszką na rzecz zdrowia psychicznego oraz dobrostanu. Na codzień pracuje w korporacji na stanowisku Team Leader, ale w wolnym czasie uwielbiam aktywność fizyczną oraz podróże.
