Czym jest dna moczanowa, jak się rozwija i co jeść na diecie niskopurynowej?

Czy słyszałeś o „chorobie królów„? Pod tą tajemniczą nazwą kryje się dość powszechne schorzenie zwane dną moczanową. Czy znasz kogoś, kto otrzymał taką diagnozę od swojego lekarza? W rzeczywistości jest to dość powszechny problem zdrowotny, który objawia się nie tylko bólem i obrzękiem stawów. Dobrą wiadomością jest jednak to, iż nie jest to problem nie do rozwiązania. Dziś wiemy, co robić i co jeść, aby zmniejszyć objawy dny moczanowej.

Czym jest dna moczanowa?

Dna moczanowa jest przewlekłą chorobą zapalną, która objawia się przede wszystkim bólem i stanem zapalnym małych stawów. Stawy te bolą, ponieważ gromadzą się w nich kryształy soli kwasu moczowego. Być może znasz kogoś, kto nie może spać w nocy z powodu bólu stawów palców stóp. Jest to właśnie typowy problematyczny obszar. Inne dotknięte obszary mogą obejmować kostki, kolana, nadgarstki lub palce. Jednak powikłania te mogą również wpływać na inne części ciała, takie jak ścięgna lub nerki.

Nie jest tak, iż dna moczanowa pojawia się znikąd. Jest ona poprzedzona pewnego rodzaju prekursorem, czyli podwyższonym poziomem kwasu moczowego we krwi. Od teraz, jeżeli kiedykolwiek natkniesz się na termin hiperurykemia, w raporcie medycznym, będziesz wiedział, co to oznacza. W tym stanie stawy i inne części ciała nie bolą i nie są dotknięte chorobą. Pamiętaj, iż nie każdy z podwyższonym poziomem kwasu moczowego cierpi na dnę moczanową. jeżeli jednak problem nie zostanie rozwiązany na tym etapie, rozwój dny moczanowej jest tylko kwestią czasu.

Niezależnie od tego, czy mówimy o dnie moczanowej, czy hiperurykemii, jest to w tej chwili dość powszechny problem zdrowotny. Zgodnie z analizą kilku badań, dotyka ona około 1-10% światowej populacji. ^[3,8]

Jakie są etapy rozwoju dny moczanowej?

Dna moczanowa, podobnie jak wiele innych chorób, rozwija się stopniowo. Poprzedza ją wspomniana wcześniej hiperurykemia, czyli podwyższony poziom kwasu moczowego we krwi. Dopiero wtedy sole kwasu moczowego (moczany) zaczynają gromadzić się w organizmie w postaci kryształów. Choroba może mieć jednak zmienny przebieg i różnie się objawiać.

• W stadium bezobjawowym obecne są kryształy kwasu moczowego, ale dna moczanowa nie daje żadnych objawów.
• W pełni rozwinięta dna moczanowa charakteryzuje się nagromadzonymi kryształami moczanu oraz bólem i innymi objawami.
• Okresy bezobjawowe są powszechną cechą, reprezentującą okresy spokoju, kiedy dna moczanowa jest obecna, ale nie jest aktywna w danym momencie. ^[10]

Jakie są objawy dny moczanowej?

Dna moczanowa zwykle charakteryzuje się szerokim zakresem objawów. Cały proces rozpoczyna się od etapu, w którym podwyższony jest wyłącznie poziom kwasu moczowego we krwi, a żadne części ciała nie bolą ani nie puchną. Jedynym sygnałem ostrzegawczym może być potwierdzenie lekarza ogólnego, który przeprowadził testy. Stopniowo, w miarę gromadzenia się kryształów moczanu w stawach, pojawiają się również objawy.

• Dna moczanowa jest znana z tak zwanych ataków dny moczanowej, podczas których dotknięte stawy stają się czerwone, opuchnięte i intensywnie bolesne. Najsilniejszy ból występuje zwykle w nocy lub wcześnie rano. Często są one tak bolesne, iż uniemożliwiają osobie cierpiącej na dnę moczanową spokojny sen.
• Ataki dny moczanowej mogą trwać średnio od kilku dni do dwóch tygodni, po czym ustępują. Im rzadziej dna moczanowa jest leczona, tym częstsze stają się ataki.
• Przewlekła dna moczanowa jest najcięższym stadium choroby, w którym kryształy kwasu moczowego trwale odkładają się w stawach, a choćby w skórze i innych narządach. Mogą one stopniowo prowadzić do uszkodzenia tych narządów. Oprócz stawów palców stóp problem może dotykać również kolana, palce lub kostki. Jednak moczany mogą także gromadzić się w tkankach miękkich, takich jak ścięgno Achillesa. Znaczącym problemem jest ich gromadzenie się w nerkach, gdzie zwykle rozwijają się kamienie nerkowe. ^[2]

Te produkty mogą Cię zainteresować:

Co powoduje dnę moczanową?

Jak wspomniano wcześniej, dna moczanowa rozwija się, gdy kryształy moczanu gromadzą się w stawach lub innych częściach ciała. Ale jak to się dzieje, iż zaczynają się one gromadzić w ten sposób? Musi to być poprzedzone długotrwałym podwyższeniem poziomu kwasu moczowego. Ciało osiąga tę nierównowagę poprzez nadmierną produkcję lub wydalanie kwasu moczowego. Według naukowców do tej nierównowagi może przyczynić się kilka czynników.

• Predyspozycje genetyczne, które zwykle objawiają się występowaniem dny moczanowej w rodzinie
• Podeszły wiek
• Nadwaga i otyłość
• Zespół metaboliczny
• Menopauza
• Płeć męska
• Regularne spożywanie alkoholu
• Nieprawidłowo zbilansowana dieta
• Przyjmowanie niektórych leków ^[2,4]

Czy dnę moczanową można leczyć?

Dna moczanowa jest jedną z tych chorób, które można kontrolować, jeżeli podejdzie się do nich odpowiedzialnie, najlepiej od samego początku, czyli od odnotowania wyższego poziomu kwasu moczowego. Pierwszym wyborem zdecydowanie nie powinny być żadne stare bajki czy przepisy na pozbycie się dny moczanowej, ale przemyślane zmiany stylu życia. Leki również nie są wykluczone. Istnieją leki stosowane w terapii dny moczanowej, a także oficjalne zalecenia, które mówią lekarzom, pod jakimi warunkami je przepisywać.

• Leki przeciwzapalne, takie jak niesteroidowe leki przeciwzapalne lub kortykosteroidy, są stosowane w bolesnych stadiach dny moczanowej w celu zmniejszenia stanu zapalnego.
• Leki obniżające poziom kwasu moczowego w organizmie mogą być przepisywane przez lekarza choćby w przypadku hiperurykemii, gdy dna jeszcze się nie rozwinęła. Są one także stosowane w spokojniejszych fazach choroby, a nie tylko podczas ataków dny moczanowej. Jednym z takich leków jest powszechnie stosowany allopurynol. W krajach Unii Europejskiej ten aktywny składnik można znaleźć pod różnymi nazwami, z których jedną jest Milurit.

Co jeść przy dnie moczanowej lub hiperurykemii?

Podstawą diety w przypadku dny moczanowej lub hiperurykemii jest wybór produktów spożywczych, które nie przyczyniają się do powstawania kwasu moczowego lub czynią to tylko w minimalnym stopniu. Być może zastanawiasz się, w jaki sposób dieta może zwiększyć poziom kwasu moczowego we krwi? Tutaj w grę wchodzą tak zwane puryny, które naturalnie występują w organizmie i żywności. Substancje te są przekształcane w kwas moczowy w organizmie.

Czym są puryny?

Puryny są naturalną częścią ludzkiego organizmu. Są choćby bardzo ważnymi substancjami, ponieważ są składnikami DNA, a także odgrywają rolę, na przykład, w przekazywaniu informacji między komórkami nerwowymi. Organizm wytwarza te substancje samodzielnie, ale otrzymujemy je również z pożywienia. Niezależnie od źródła puryn, gdy jest ich za dużo, organizm po prostu je rozkłada. Podczas tego procesu powstaje kwas moczowy, który jest następnie wydalany z moczem. ^[6]

Jest to powszechny proces fizjologiczny, który utrzymuje poziom kwasu moczowego w organizmie pod kontrolą. Jednakże, gdy mechanizm ten zostaje zakłócony i nie działa skutecznie, organizm potrzebuje pomocnej dłoni. Ponieważ nie jest w stanie poradzić sobie z dawką puryn, należy ograniczyć spożycie produktów spożywczych, które zawierają ich dużą ilość. ^[6]

Odkryj nasze bestsellery:

Dieta niskopurynowa

Jak sama nazwa diety wskazuje, w przypadku dny moczanowej lub hiperurykemii zaleca się ograniczenie produktów o wysokiej zawartości puryn. Tego typu substancje znajdują się praktycznie we wszystkich produktach spożywczych, dlatego warto skupić się na tych o największym udziale. U niektórych osób przebieg choroby może być jednak na tyle poważny, iż wskazane jest ograniczenie spożycia także tych produktów o umiarkowanej zawartości puryn. W przypadku objawowej dny moczanowej zaleca się ograniczenie dziennego spożycia puryn do maksymalnie 400 mg. ^[6]

Które produkty spożywcze są najbardziej szkodliwe?

Poniższe produkty spożywcze mają najwyższą zawartość puryn i są ogólnie uważane za najbardziej problematyczne w przypadku dny moczanowej:

• Owoce morza
• Ryby
• Podroby

Na jakie inne produkty spożywcze warto uważać?

Co więcej, istnieją również szkodliwe produkty spożywcze, które, choć nie są bogate w puryny, to według badań mogą pogarszać przebieg dny moczanowej:

• Napoje alkoholowe (zwłaszcza piwo)
• Produkty bogate we fruktozę – fruktoza w skoncentrowanej formie (np. syrop glukozowo-fruktozowy lub fruktozowy) wiąże się z gorszym przebiegiem choroby i wyższym poziomem kwasu moczowego we krwi ^[9]
• Słodzone napoje i wysoko przetworzona żywność – różne słodycze i cukierki są powszechnie słodzone fruktozą, dlatego zaleca się ich ograniczenie ^[1,5]

W przypadku osób z w pełni rozwiniętą dną moczanową i objawami zaleca się całkowite wyeliminowanie tego typu produktów, ponieważ często mogą one wywoływać ataki dny moczanowej i pogarszać przebieg choroby. Na przykład porcja ryby może łatwo wywołać ostry atak dny moczanowej. jeżeli osoba cierpiąca na dnę wypróbowała i przetestowała, iż niektóre produkty prowadzą do tego w jej przypadku, zdecydowanie powinna ich unikać.

W przypadku łagodniejszego przebiegu lub w przypadku hiperurykemii zaleca się łagodniejszą dietę i od czasu do czasu można pozwolić sobie na niektóre z tych produktów.

Wraz ze wspomnianą fruktozą pojawia się pytanie, czy można jeść owoce, czy miód. Są to również produkty stosunkowo bogate w ten prosty cukier. Na szczęście jednak okazuje się, iż osoba z dną moczanową może bezpiecznie sobie na nie pozwolić. Dzieje się tak dlatego, iż fruktoza w tych produktach jest połączona z glukozą, a w owocach jest dodatkowo uzupełniona błonnikiem. W tych źródłach jest wystarczająco rozcieńczona, więc ani miód, ani owoce nie stanowią ryzyka dla dny moczanowej. ^[9]

Które produkty są wskazane przy dnie moczanowej?

Z drugiej strony, istnieją również produkty, które mają działanie ochronne lub są neutralne i wiadomo, iż nie powodują problemów z dną moczanową.

• Produkty mleczne
• Zboża i produkty z nich wytwarzane
• Jajka
• Owoce – zawierają minimalną ilość puryn, a także są pełne substancji przeciwutleniających (wiśnie, a także owoce jagodowe, takie jak jagody, maliny lub porzeczki, są doskonałe pod tym względem)
• Większość rodzajów warzyw
• Orzechy
• Produkty bogate w witaminę C, takie jak papryka, kiwi lub owoce jagodowe
• Zioła i przyprawy ziołowe
• Czosnek – zawiera substancje bioaktywne, takie jak allicyna, która, jak wykazano, ma pozytywny wpływ na przebieg dny moczanowej ^[7]
• Kawa – według niektórych badań kawa może mieć działanie ochronne w przypadku dny moczanowej ^[4,5]

Średnia zawartość puryn w produktach spożywczych

*Według niektórych źródeł szpinak ma umiarkowaną zawartość puryn, podczas gdy inne wskazują na wysoką zawartość puryn i klasyfikują go jako żywność ryzykowną. Podobna rozbieżność może wystąpić w przypadku innych produktów spożywczych, ponieważ zawartość substancji w roślinach może być zmienna. Dlatego zawsze warto obserwować wpływ danej żywności na zdrowie.

Jak wybrać odpowiednie produkty spożywcze?

• Produkty o wysokiej zawartości puryn powinny pojawiać się w diecie osoby z dną moczanową lub hiperurykemią tylko w wyjątkowych przypadkach.
• Produkty o niskiej zawartości puryn są ogólnie dozwolone do stosowania.
• Spożycie produktów ze środkowej kolumny, takich jak rośliny strączkowe lub produkty pełnoziarniste, jest bardzo indywidualne i tak naprawdę zależy od stopnia zaawansowania choroby. W przypadku niektórych rośliny strączkowe mogą być zabronione, podczas gdy inni mogą spożywać je dwa razy w tygodniu bez żadnych problemów.
• Tego typu produkty można włączać do diety w mniejszych ilościach, monitorując jednocześnie ich wpływ na przebieg choroby (pogorszenie może objawiać się na przykład bólem stawów lub wystąpieniem ataku dny moczanowej). O tym, czy dieta odpowiada stadium choroby, świadczy również poziom kwasu moczowego we krwi, który lekarze mogą określić dzięki testów.

Przestrzeganie diety niskopurynowej może być czasem skomplikowane. Konieczne jest ograniczenie znacznej ilości produktów, co w przypadku niektórych osób nie jest prostym zadaniem. Dlatego warto skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem. Ograniczenia mogą się różnić w zależności od stopnia zaawansowania choroby. Jednocześnie każdy stosujący tę dietę powinien uważać, aby nie przejść na dietę pozbawioną białek, przy jednoczesnym nadmiarze cukru i tłuszczu. ^[4]

Przykładowy jadłospis dla diety niskopurynowej

Chociaż dieta niskopurynowa może być dość restrykcyjna w cięższych stadiach dny moczanowej, dostępnych jest wiele produktów spożywczych, które pozwalają stworzyć zdrowe i zróżnicowane menu. Przyjrzyjmy się jednodniowemu planowi menu zawierającemu mniej niż 400 mg puryn.

Jakie są odpowiednie suplementy w dnie moczanowej?

Chociaż nie udowodniono skuteczności konkretnych suplementów diety w leczeniu dny moczanowej, niektóre substancje wykazują obiecujące działanie.

• W jednym z badań witamina C pomogła obniżyć poziom kwasu moczowego. W badaniu tym uczestniczyły osoby z hiperurykemią, u których nie rozwinęła się jeszcze dna moczanowa.
• W innym badaniu sok wiśniowy wykazał pozytywny wpływ na zmniejszenie stanu zapalnego podczas ostrej fazy dny moczanowej. Jego adekwatności przeciwutleniające mogły odegrać w tym pewną rolę. ^[4]

Na podstawie wcześniejszych badań wydaje się, iż w przeciwieństwie do leków, suplementy nie mogą być w dużym stopniu stosowane w leczeniu dny moczanowej. Wiadomo jednak, iż znaczący wpływ na ten stan mają zmiany w diecie i stylu życia. Tego typu czynniki odgrywają główną rolę w kontrolowaniu dny moczanowej czy hiperurykemii.

Inne zmiany stylu życia

Dostosowanie diety nie jest jednak jedyną zmianą, jaką należy wprowadzić, gdy lekarz stwierdzi podwyższony poziom kwasu moczowego lub zdiagnozuje dnę moczanową. Oprócz produktów bogatych w puryny istnieje wiele innych czynników, które mogą pogorszyć ten stan. Jak je ograniczyć i co zrobić, by jak najlepiej kontrolować dnę moczanową?

• W przypadku nadwagi lub otyłości zalecana jest utrata masy ciała. Na przykład metaanaliza z 2018 r. wykazała, iż choćby otyłość pierwszego stopnia (BMI ≥30 kg/m2) wiąże się z podwójnym ryzykiem rozwoju dny moczanowej.
• Ważne jest, aby ograniczyć spożycie alkoholu. Napoje alkoholowe nie zawierają puryn, ale ich spożycie od dawna wiąże się z wyższym ryzykiem dny moczanowej. Za najbardziej problematyczne uważane są mocne trunki i piwo. ^[4]
• Nawodnienie jest również bardzo ważne. Zmniejsza ono ryzyko tworzenia się kamieni nerkowych z kwasu moczowego. Podstawą nawodnienia powinna być woda, woda mineralna i niesłodzona herbata. Dla urozmaicenia można je uzupełniać sztucznie słodzonymi napojami. Ważne jest jednak, aby unikać słodzonych napojów zawierających fruktozę. ^[12]
• Aktywność fizyczna również pełni istotną rolę, podobnie jak w przypadku innych zaburzeń metabolicznych. Pomaga w utracie wagi, działa przeciwzapalnie i może poprawić ruchomość stawów. Oczywiście ważne jest, aby wziąć pod uwagę swój stan zdrowia i odpowiednio dostosować aktywność fizyczną.

O czym warto pamiętać?

Dna moczanowa to zaburzenie metaboliczne, które najczęściej objawia się stanem zapalnym i bólem małych stawów. Powstaje na skutek odkładania się w nich lub innych częściach ciała kryształów soli kwasu moczowego. Oczywiście nie pojawiają się one znienacka, ale poprzedzone są podwyższonym poziomem kwasu moczowego we krwi. Dobrą wiadomością jest to, iż zarówno ten początkowy etap, jak i w pełni rozwinięta choroba są możliwe do opanowania. Oprócz rzetelnego przyjmowania leków, ważne jest wprowadzenie kilku zmian w stylu życia. Zaleca się stosowanie diety niskopurynowej, unikanie alkoholu lub, w przypadku nadwagi lub otyłości, zmniejszenie masy ciała. Życie z dną będzie wtedy znacznie łatwiejsze.

Czy dzisiejszy artykuł wzbudził Twoje zainteresowanie? A może znasz kogoś, komu te informacje mogłyby się przydać? Nie zatrzymuj ich dla siebie i podziel się nimi z przyjaciółmi i znajomymi!