Hormony a depresja? Hormony odgrywają istotną rolę w regulacji funkcji organizmu. Wpływają więc na nastrój człowieka. Zaburzenia w wydzielaniu i regulacji hormonów, takich jak kortyzol, estrogeny, progesteron, testosteron, hormony tarczycy oraz oksytocyna, mogą znacząco wpływać na ryzyko rozwoju depresji i jej przebieg.
Hormony a rozwój depresji
Depresja to jedno z najczęstszych zaburzeń psychicznych. Ma złożoną etiologię, obejmującą czynniki genetyczne, środowiskowe i neurobiologiczne. Coraz więcej badań wskazuje, iż układ hormonalny odgrywa istotną rolę w patogenezie depresji. W szczególności są to hormony osi podwzgórze–przysadka–nadnercza (HPA), hormony tarczycy, hormony płciowe, insulina.
Oś HPA i kortyzol – depresja jako hormonalna reakcja na stres
Jednym z najbardziej udokumentowanych mechanizmów hormonalnych w depresji jest nadmierna aktywacja osi HPA. Prowadzi ona do podwyższonego poziomu kortyzolu — tzw. „hormonu stresu”.
• Około 40–60% pacjentów z depresją wykazuje nadaktywność osi HPA i zaburzenia rytmu dobowego wydzielania kortyzolu (Pariante & Lightman, 2008).
• U chorych obserwuje się podwyższone poziomy kortyzolu zarówno w surowicy, jak i w płynie mózgowo-rdzeniowym (Herbert, 2013).
• Przewlekłe podwyższenie kortyzolu ma działanie neurotoksyczne — powoduje m.in. redukcję objętości hipokampa, struktury mózgu odpowiedzialnej za nastrój i pamięć.
Depresja u kobiet a hormony płciowe: estrogen i progesteron
Kobiety są dwukrotnie bardziej narażone na rozwój depresji niż mężczyźni (Hammen, 2018). Istnieje silny związek między fluktuacjami poziomu estrogenów a ryzykiem depresji, szczególnie w określonych fazach życia.
Depresja poporodowa dotyka choćby 10–20% kobiet po porodzie, co wiązane jest z gwałtownym spadkiem poziomu estrogenów i progesteronu (Bloch et al., 2003).
Zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS) i premenstrual dysphoric disorder (PMDD; występuje u wielu kobiet z ADHD) są związane z cyklicznymi zmianami hormonalnymi. Dotyczą ok. 5–8% kobiet w wieku rozrodczym i mogą prowadzić do znacznych objawów depresyjnych.
Menopauza i okres okołomenopauzalny wiążą się z podwyższonym ryzykiem wystąpienia epizodu depresyjnego. Zwłaszcza u kobiet, które wcześniej doświadczyły epizodu depresyjnego.
Tarczyca a depresja: hormonalna układanka
Zaburzenia funkcji tarczycy, szczególnie niedoczynność tarczycy, często współwystępują z depresją.
Szacuje się, iż 20–30% pacjentów z niedoczynnością tarczycy doświadcza objawów depresyjnych (Hage & Azar, 2012). Hormony tarczycy wpływają na metabolizm serotoniny i noradrenaliny — neurotransmiterów kluczowych dla nastroju. W artykule Parka i Zarate’a (2019) opisano przypadek pacjentki z depresją i niedoczynnością tarczycy, u której poprawa nastroju nastąpiła po dostosowaniu terapii lewotyroksyną.
Insulinooporność i depresja: połączenie metaboliczne
Coraz więcej danych wskazuje na zależność między insulinoopornością, cukrzycą typu 2 a ryzykiem depresji. Osoby z cukrzycą typu 2 mają o 60% wyższe ryzyko depresji niż osoby bez cukrzycy (Anderson et al., 2001).
Insulina (hormon) wpływa nie tylko na metabolizm glukozy, ale też na funkcjonowanie neuroprzekaźników, takich jak dopamina i serotonina.
Testosteron i depresja u mężczyzn
Chociaż depresja występuje rzadziej u mężczyzn, niedobór testosteronu może prowadzić do obniżenia nastroju, apatii i drażliwości. U mężczyzn z hipogonadyzmem (niski testosteron) depresja występuje z częstością do 40% (Zarrouf et al., 2009). Terapia testosteronem wykazuje umiarkowane działanie przeciwdepresyjne w wybranych populacjach (Walther et al., 2019).
Zaburzenia hormonalne przyczyną depresji?
W ostatnich latach coraz większą uwagę poświęca się roli hormonów w patogenezie depresji. Hormonalne czynniki odgrywają znaczącą rolę w rozwoju i przebiegu depresji. Oś HPA, hormony płciowe, tarczycowe i insulina mogą wpływać na neurobiologię nastroju. Zarówno poprzez działanie bezpośrednie na mózg, jak i pośrednie — poprzez oddziaływanie na neurotransmisję, neuroplastyczność i procesy zapalne.
Kompendium depresji, e-book dr hab. n. med. Jarosława Jóźwiaka możesz kupić TUTAJ. Nadal potrzebne są dalsze badania, aby precyzyjnie określić mechanizmy tych interakcji oraz opracować skuteczne, zindywidualizowane strategie leczenia. Już teraz jednak endokrynolodzy i psychiatrzy coraz częściej współpracują przy diagnozie i terapii depresji.
Więcej hormonach i roli układu odpornościowego w rozwoju depresji przeczytasz w e-booku „Kompendium depresji” autorstwa dr hab. n. med. Jarosława Jóźwiaka.
Kupisz go w Paczce Psychomocy, w której znajduje się również ponad 60 e-booków innych specjalistów w temacie zdrowia psychicznego i wsparcia mentalnego. Sprzedaż jest prowadzona tylko od 7 do 14 kwietnia. Sprawdź TUTAJ
Literatura
1. Park LT, Zarate CA. Depression in the Primary Care Setting. N Engl J Med. 2019;380(6):559–568.
2. Hammen C. Risk Factors for Depression: An Autobiographical Review. Annu Rev Clin Psychol. 2018;14:1–28.
3. Bloch M, Schmidt PJ, Danaceau M, Murphy J, Rubinow DR. Effects of gonadal steroids in women with a history of postpartum depression. Am J Psychiatry. 2000.
4. Herbert J. Cortisol and depression: three questions for psychiatry. Psychol Med. 2013.
5. Medical News Today. Hormonal depression: What to know. Retrieved April 2025, from [medicalnewstoday.com](https://www.medicalnewstoday.com/articles/hormonal-depression).
