Czy na pewno słuchasz adekwatnych głosów?

Dlaczego ludzie dają się okłamywać?

Od tysięcy lat człowiek potrafi odróżnić prawdę od fałszu, a mimo to wciąż daje się nabierać na te same sztuczki. Wierzymy politykom, którzy obiecują cuda, reklamom, które sprzedają marzenia, i ludziom, którzy mówią to, co chcemy usłyszeć. Dlaczego tak łatwo dajemy się okłamywać? Bo kłamstwo jest wygodne.

Prawda często boli, a kłamstwo uspokaja

Człowiek z natury ucieka od dyskomfortu. Prawda bywa brutalna — wymaga działania, zmiany, odwagi, a czasem rezygnacji z marzeń. Kłamstwo natomiast daje złudne poczucie bezpieczeństwa. Kiedy ktoś mówi: „będzie lepiej”, „powstanie grobla”, „dostaniesz pieniądze”, „to tylko chwilowy kryzys” — nasz umysł chętniej to przyjmuje, bo brzmi dobrze.
Nie chodzi więc o to, iż jesteśmy naiwni. Chodzi o to, iż chcemy wierzyć w lepszą wersję rzeczywistości.

Mechanizm, który działa na wszystkich

Psychologowie nazywają to „efektem potwierdzenia” – czyli tendencją do szukania informacji, które potwierdzają nasze przekonania, a ignorowania tych, które im zaprzeczają.
Jeśli ktoś wierzy, iż jego miasto się rozwija, łatwiej mu uwierzyć w każdą nową „wizję” – choćby jeżeli to tylko medialny balon. Wystarczy kilka zdjęć, kilka ładnych słów i ludzie myślą: „No wreszcie coś się dzieje!”.
A przecież to tylko opowieść sprzedana jak produkt.

Kłamstwo powtarzane wiele razy staje się „prawdą”

W erze mediów społecznościowych kłamstwo nie musi być dobrze wymyślone. Wystarczy, iż jest często powtarzane.
Algorytmy podbijają emocje, a emocje wyłączają logikę. W efekcie to, co budzi nadzieję, gniew lub strach, rozchodzi się szybciej niż jakikolwiek fakt. Dlatego każda władza, firma czy grupa interesów, która chce coś ukryć lub sprzedać, wie jedno: nie trzeba przekonywać wszystkich, wystarczy zająć uwagę większości.

Daj ludziom nadzieję, a uwierzą we wszystko

To najstarsza metoda manipulacji. Nadzieja działa jak narkotyk. Gdy czujemy się pominięci, zignorowani lub zrezygnowani, każda wizja – nowej drogi, nowego rządu, lepszych czasów – daje nam zastrzyk energii. I choćby jeżeli głęboko w środku wiemy, iż to nierealne, to i tak wolimy wierzyć. Bo wiara w coś jest łatwiejsza niż bezsilność wobec rzeczywistości.

Bo chcemy być oszukiwani

Paradoksalnie, ludzie często wiedzą, iż ktoś ich okłamuje. Ale mimo to wolą słuchać, jak wszystko będzie dobrze, niż zmierzyć się z tym, iż jest źle. Dlatego manipulacja działa tak skutecznie – bo opiera się na emocjach, nie na faktach.

Niektórzy mówią, iż społeczeństwo jest łatwowierne. To nieprawda. Społeczeństwo jest po prostu zmęczone. Ludzie chcą nadziei, a jeżeli nikt jej nie daje – znajdą ją w kłamstwie.

Dlaczego więc dajemy się okłamywać?

Bo chcemy wierzyć, iż ktoś się nami zajmie.
Bo chcemy mieć nadzieję, iż jutro będzie lepiej.
Bo prawda wymaga odwagi, a kłamstwo tylko uśmiechu i ładnego hasła.

• Dramat przy przeprawie promowej Karsibór! Samochód wpadł do kanału w Świnoujściu