Czas pracy osoby niepełnosprawnej jest zagadnieniem istotnym z punktu widzenia prawa do integracji społecznej. Przyczynia się też do efektywniejszego funkcjonowania i równouprawnienia osób z niepełnosprawnościami na rynku pracy. W Polsce, na przestrzeni ostatnich lat, podejmowane są działania mające na celu zwiększenie stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Jednak wciąż wiele osób z tej grupy napotyka trudności w znalezieniu pracy i jej utrzymaniu.
Prawo Pracy w Polsce przewiduje specjalne zasady dotyczące czasu pracy osoby niepełnosprawnej. Zgodnie z art. 180 Kodeksu Pracy, pracodawca jest zobowiązany dostosować czas pracy osoby niepełnosprawnej do jej indywidualnych potrzeb wynikających z rodzaju i stopnia niepełnosprawności oraz stanu zdrowia. W praktyce oznacza to, iż pracodawca może zaproponować skrócony czas pracy, elastyczny grafik, przerwy w pracy, umożliwienie pracy zdalnej lub inną formę dostosowania czasu pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej. O tym będzie mówił poniższy artykuł.
Czas pracy osoby niepełnosprawnej.Wymiar czasu pracy pracowników z orzeczeniem
W Polsce zgodnie z obowiązującym Kodeksem Pracy osoby niepełnosprawne mają zagwarantowane prawa wynikające z ich niepełnosprawności. Jednym z nich jest określenie czasu pracy, który powinien być dostosowany do indywidualnych potrzeb i możliwości osoby niepełnosprawnej.
Godziny pracy dla osób niepełnosprawnych są zróżnicowane i zależą od rodzaju niepełnosprawności oraz indywidualnych potrzeb pracownika. Zgodnie z przepisami, pracodawca jest zobowiązany do uwzględnienia potrzeb osoby niepełnosprawnej w zakresie organizacji pracy, a także w dostosowaniu czasu pracy.
Pracownik z niepełnosprawnością może pracować krócej niż osoby pełnosprawne lub mieć dodatkowe przerwy w ciągu dnia. Wymiar godzin pracowniczych osób z niepełnosprawnościami reguluje 15 i 16 art. Ustawy o Rehabilitacji Zawodowej i Społecznej oraz Zatrudnianiu Osób Niepełnosprawnych.
Czas pracy osoby niepełnosprawnej w stopniu lekkim na cały etat
Zgodnie z obowiązującymi przepisami Kodeksu Pracy na rok 2023 normy czasu pracy na pełen etat dla pracownika z lekkim stopniem niepełnosprawności są takie same jak normy czasu pracy osoby pełnosprawnej.
Oznacza to, iż osoby z niepełnosprawnością w stopniu lekkim pracują 8 godzin, czyli 40 godzin tygodniowo.
Czas pracy osób niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym i znacznym zatrudnionych na pełny etat
Pracownicy posiadający orzeczenie o stopniu niepełnosprawności znacznym lub umiarkowanym obdarzeni są dodatkowymi przywilejami w zakresie norm czasu pracy.
Osoby zatrudnione w pełnym wymiarze godzin pracy posiadające stopień znaczny lub umiarkowany, wykonują swoje obowiązki przez 7 godzin, czyli 35 godzin tygodniowo.
Czas pracy osoby niepełnosprawnej zatrudnianej na część etatu
Zgodnie z Ustawą o Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych określa się wymogi dotyczące norm czasu pracy. Obliczając zatem wymiar czasu pracy, powołujemy się na 130 artykuł Kodeksu Pracy.
Robimy to według wzoru: mnożymy liczbę dni roboczych w miesiącu przez 7, następnie dzielimy przez wielkość etatu.
Norma czasu pracy jest naliczana proporcjonalnie do wysokości etatu, zawartego w umowie.
Praca osób z orzeczeniem a wynagrodzenie
Osoby niepełnosprawne pracujące w wymiarze pełnego etatu, czyli 7 godzin na dobę lub zatrudnione na część etatu są traktowane na równi z pełnosprawnymi pracownikami. W praktyce oznacza to, iż otrzymują one wynagrodzenie w tej samej wysokości co zdrowi pracownicy, mimo iż pracują o jedną godzinę krócej.
Dni ustawowo wolne do pracy dla niepełnosprawnych pracowników w 2023 roku
Liczba dni pracujących w roku 2023 wynosi 250, na co przypada 115 dni wolnych od pracy. Pośród nich są te, które gwarantuje nam Ustawa z dnia 18 stycznia 1951 roku o dniach wolnych od pracy. Przedstawione dni obniżają czas pracy osób z niepełnosprawnością w stopniu lekkim o 8 godzin oraz osób niepełnosprawnych w stopniu znacznym i umiarkowanym o 7 godzin. A należą do nich:
- 01.01.2023 r. – Nowy Rok
- 06.01.2023 r. – Święto Trzech Króli
- 10.04.2023 r. – Poniedziałek Wielkanocny
- 01.05.2023 r. – Święto Pracy
- 03.05.2023 r. – Rocznica Konstytucji 3 maja
- 08.06.2023 r. – Boże Ciało
- 15.08.2023 r. – Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny
- 01.11.2023 r. – Święto Zmarłych
- 11.11.2023 r. – Święto Niepodległości
- 25.12.2023 r. – Pierwszy Dzień Świąt Bożego Narodzenia
- 26.12.2023 r. – Drugi Dzień Świąt Bożego Narodzenia
Zatrudnienie osób niepełnosprawnych a praca w godzinach nocnych i w święta
Jednym z istotnych zagadnień dotyczących wymiaru czasu pracy osoby niepełnosprawnej jest również kwestia pracy w godzinach nocnych i pracy w niedziele i święta. W tym przypadku zgodnie z przepisami Kodeksu Pracy, osoby niepełnosprawne mogą odmówić wykonywania pracy w godzinach nocnych lub w dni wolne od pracy.
Pracownicy, którzy wyrażają zgodę na pracę w godzinach nocnych i w weekendy powinni mieć zapewnione warunki pracy, które są zbliżone do tych, jakie oferowane są w ciągu dnia. Praca w trybie nocnym tzn. w godzinach od 21 do 7 rano możliwa jest jedynie na wniosek samego niepełnosprawnego pracownika. Musi on przedstawić zaświadczenie od lekarza medycyny pracy lub lekarza prowadzącego, potwierdzające możliwość jego pracy w trybie nocnym. Opłatę za wykonanie badań pracowniczych ponosi pracodawca.
Wydłużony czas pracy osoby niepełnosprawnej na wniosek.Zatrudnienie osoby z orzeczeniem a godziny nadliczbowe
W myśl obowiązujących przepisów Kodeksu Pracy zatrudniona osoba z orzeczeniem o niepełnosprawności nie może być zmuszana do świadczenia pracy w godzinach nadliczbowych. Może ona jednak wyrazić chęć wykonywania swoich obowiązków pracowniczych w trybie nadgodzin.
Ze względu na skrócony czas pracy osoby niepełnosprawnej i obowiązujący ją siedmiogodzinny czas pracy za każdą kolejną godzinę pełnienia obowiązków powinna ona otrzymać 50% dodatku z tytułu wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych lub dodatkowe półtorej godziny czasu wolnego.
Normy czasu pracy dla osób z orzeczeniem — wyjątki
Zawody polegające na ochronie mienia lub monitorowaniu obiektu nie podlegają przepisom Kodeksu Pracy, co do norm czasu pracy przy zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
W przypadku firm ochroniarskich lub osób zajmujących się pilnowaniem mienia i obiektów nie ma potrzeby wnioskowania o dodatkowe badania lekarza medycyny pracy, który zezwalać będzie na pracę w nocy lub w godzinach nadliczbowych. Co za tym idzie osoby z niepełnosprawnościami w zawodach branży ochroniarskiej, pracują tyle samo godzin, co osoby pełnosprawne.
Wynika z tego, iż grafik osób zatrudnionych w tych firmach będzie znacznie różnił się od grafiku osób pracujących w innych zawodach.
Wymiar urlopu dla osób z niepełnosprawnością
Każdemu niepełnosprawnemu pracownikowi pracującemu w pełnym wymiarze godzin należy się 26 dni pełnego urlopu, o ile przepracował 10 lat. Natomiast 20 dni urlopu należy się osobom, które przepracowały mniej niż 10 lat.
Niepełnosprawnemu, który posiada orzeczenie dłużej niż rok i przepracował minimum jeden rok, nie koniecznie w tym samym zakładzie pracy, przysługuje dodatkowe 10 dni urlopu rehabilitacyjnego.
Dodatkowy urlop na turnus rehabilitacyjny
Raz do roku osoba niepełnosprawna ma możliwość skorzystania z 21 dni zwolnienia od pracy na rzecz wyjazdu na turnus rehabilitacyjny. Podczas pobytu na turnusie pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Warto zaznaczyć, iż łączny limit 10 dodatkowych dni urlopu rehabilitacyjnego oraz dni, kiedy pracownik przebywa na turnusie rehabilitacyjnym, nie może przekroczyć 21 dni roboczych.
Przerwy w pracy dla zatrudnionych osób niepełnosprawnych
Osoby z niepełnosprawnościami w środowisku zawodowym, o wiele częściej niż osoby pełnosprawne napotykają różnego rodzaju przeszkody. Aby ułatwić niepełnosprawnym ich pokonywanie, Kodeks Pracy i Ustawa o Zatrudnieniu Osób Niepełnosprawnych gwarantują dodatkowe, celowe przerwy w pracy.
Dodatkowa przerwa dla pracownika z niepełnosprawnością
Niezależnie od dobowego wymiaru czasu pracy osobie niepełnosprawnej przysługuje dodatkowa 15-minutowa przerwa w pracy na trening zdrowotny lub odpoczynek. Dodatkowa przerwa wliczana jest do czasu pracy. Jest płatna bez względu na stopień niepełnosprawności i płatna z przerwą zgodnie z przepisami prawa pracy, a nie zamiast niej.
Przepis nie określa dodatkowych warunków, których spełnienie dawałoby osobie niepełnosprawnej prawo do skorzystania z tej przerwy.
Zwolnienie w celu wykonania zabiegów a świadczenie pracy przez niepełnosprawnego
W przypadku braku możliwości wykonania zabiegów rehabilitacyjnych, badań specjalistycznych lub nabycia sprzętu rehabilitacyjnego, po godzinach pracy pracownikowi niepełnosprawnemu należy się dodatkowa płatna przerwa na wykonanie powyższych czynności.
Na prośbę pracodawcy, pracownik ma obowiązek udokumentowania, iż wykonywał wyżej wymienione czynności w trakcie zwolnienia.
Przerwy dla pracownika z niepełnosprawnością pracującego przy komputerze
Po każdej godzinie pracy przed komputerem osobie z każdym stopniem niepełnosprawność, jak również osobie pełnosprawnej przysługuje 5 minut przerwy.
Należy pamiętać jednak, iż w tym czasie pracodawca może zlecić wykonanie innego zadania, które nie wymaga korzystania ze sprzętu komputerowego.
Posumowanie
Kwestia czasu pracy osoby niepełnosprawnej ma istotne znaczenie dla zabezpieczenia jej zdrowia i bezpieczeństwa. W przypadku osób z niepełnosprawnościami, szczególnie ważne jest unikanie prac, które mogą zagrażać ich zdrowiu i życiu. Dlatego też pracodawca powinien uwzględnić indywidualne potrzeby osoby niepełnosprawnej w zakresie doboru prac oraz zabezpieczenia warunków pracy.
Zatrudnienie osoby niepełnosprawnej wymaga często zmiany sposobu organizacji pracy w firmie. Wiele pracodawców obawia się, iż zatrudnienie osoby niepełnosprawnej będzie wymagało od nich dużych nakładów finansowych i organizacyjnych. W rzeczywistości, zatrudnienie osoby niepełnosprawnej może przynieść korzyści dla firmy, w tym zwiększenie motywacji pracowników, lepszą atmosferę w pracy oraz pozytywny wizerunek przedsiębiorstwa. Jak wynika z doświadczeń pracodawców osób niepełnosprawnych, dodatkowe dni wolne od pracy nie stanowią istotnego obciążenia.
