Co to są wady zgryzu? Rodzaje, przyczyny i sposoby leczenia wad zgryzu

Każdy z nas marzy o pięknym uśmiechu, “rodem z Hollywood”. Nie dla wszystkich jednak natura jest na tyle łaskawa. Duża część populacji walczy nieprawidłowościami, które znacznie odbiegają od pożądanej estetyki. Za część tych defektów odpowiadają wady zgryzu. Badania wskazują, iż aż 60% Polaków boryka się z tym problemem. Czym są wady zgryzu i czy można je wyleczyć?

Co to są wady zgryzu?

“Za wadę zgryzu uznaje się wszystkie odchylenia od normy biologicznej, będącej zespołem cech morfologicznych i czynnościowych narządu żucia” – jak to rozumieć? Wady zgryzu to nic innego, jak nieprawidłowości w obrębie zębów, układu kostnego czy ich wzajemnych relacji między sobą. Wadom mogą towarzyszyć także nieprawidłowości w obrębie układu mięśniowego i stawowego.

Jakie są przyczyny wad zgryzu?

Przyczyny powstawania wad zgryzu możemy podzielić na wrodzone oraz nabyte. Wrodzone wady powstają już w okresie prenatalnym. Mogą być one wywołane defektem genetycznym, chorobami przebytymi przez matkę w okresie ciąży, nieprawidłowościami hormonalnymi, czy zakażeniami pochodzenia wirusowego/bakteryjnego. Wady nabyte dotyczą wszystkich nieprawidłowości, do których doszło po urodzeniu. Zwykle są one spowodowane nieprawidłowościami w ustawieniu zębów, zaburzeń w torze ich wyrzynania, defektów i braków zębowych związanych z chorobami, np. próchnicą. Okres noworodkowy, niemowlęcy i wczesne dzieciństwo ma ogromny wpływ na poprawny rozwój układu stomatognatycznego. Dlaczego? Okres ten jest czasem, w czasie którego szereg sytuacji/zachować, może nasilać ryzyko wystąpienia wad zgryzu. Są to między innymi:

• nieprawidłowości związane z porodem,
• nieprawidłowe ustawianie głowy dziecka podczas karmienia,
• nieprawidłowe układanie dziecka do snu,
• nieprawidłowe nawyki, takie jak ssanie kciuka, ssanie palucha,
• oddychanie przez usta,
• ssanie warg i policzków.

W czasie tym należy być szczególnie czujnym – odpowiednio szybka interwencja uchroni dziecko przed koniecznością przyszłego leczenia ortodontycznego.

Jakie są rodzaje wad zgryzu?

• Przodozgryz

Wady doprzednie dotykają ok. 1% całej populacji. Wizualnie przedstawiają się one jako nadmierne wysunięcie żuchwy. Zęby dolne znajdują się przed zębami górnymi, często na nie zachodząc. Wadzie tej towarzyszy nadmierne wysunięcie bródki. Wysunięta jest także warga dolna. Pacjenci z taką wadą zmagają się często z upośledzeniem wymowy.

• Tyłozgryz

Tyłozgryzy są najczęściej występującymi wadami. Charakteryzują się one dotylnym położeniem łuku dolnego w stosunku do górnego. Zęby przednie górne zwykle nie mają kontaktu z zębami przednimi dolnymi. Czasami wadzie tej może towarzyszyć wychylenie (pochylenie do przodu) lub przechylenie (pochylenie do tyłu) siekaczy górnych. Bródka jest cofnięta, podobnie jak warga dolna. Pacjenci mogą zmagać się z upośledzeniem wymowy.

• Zgryz otwarty

Zgryz otwarty charakteryzuje się mniej lub bardziej rozległą szparą niedogryzową. Oznacza to, iż część zębów górnych pozostaje bez kontaktu z zębami dolnymi. Wada ta charakteryzuje się znacznymi zaburzeniami funkcjonalnymi – pacjenci mają trudności w odgryzaniu pokarmów i żuciu. Rysy twarzy są niezmienione, jeżeli zaburzenia dotyczą przedniego odcinka szczęk. W przypadku zaburzeń dotyczących odcinków bocznych obserwuje się charakterystyczne wydłużenie dolnego odcinka twarzy. Zgryz otwarty jest często związany ze szkodliwymi nawykami, takimi jak ssanie palca lub przedłużone ssanie smoczka. Pacjenci mają zwykle upośledzoną wymowę.

• Zgryz głęboki

Zgryz głęboki to zwiększenie nagryzu pionowego zębów siecznych. Oznacza to, iż górne siekacze nadmiernie zachodzą na zęby dolne. Nie obserwuje się zmian w obrębie rysów twarzy, widoczne natomiast jest nadmierne napięcie warg. Leczenie zgryzów głębokich powinno być niezwłocznie wprowadzone, ponieważ wada ta bardzo często prowadzi do nadmiernego starcia zębów oraz do znacznych problemów z przyzębiem.

• Zgryz przewieszony

Zgryz przewieszony polega na nadmiernym doprzedsionkowym wysunięciu górnych zębów przedtrzonowych, trzonowych, lub jednych i drugich. Oznacza to, iż powierzchnie podniebienne zębów górnych bocznych kontaktują się z powierzchniami policzkowymi zębów dolnych bocznych. Zgryz przewieszony powstaje zwykle na skutek nadmiernego poszerzenia łuku górnego lub zwężenia łuku dolnego. Wada ta ogranicza doprzednie i doboczne ruchy żuchwy, ograniczając jednocześnie jej wzrost i rozwój.

• Zgryz krzyżowy

Zgryzy krzyżowe stanowią około 12% wszystkich wad zgryzu. Charakterystyczną ich cechą jest zachodzenie części zębów dolnych na zęby górne. Wadzie towarzyszy często przesunięcie linii pośrodkowej i asymetria układu warg. Zaburzenie to wiąże się z ograniczonymi dobocznymi ruchami żuchwy podczas czynności żucia.

Sposoby leczenia wad zgryzu

Leczenie wad zgryzu obejmuje szereg metod. Do podstawowych z nich zaliczamy:

• ćwiczenia mięśniowe,
• działania edukacyjne – remodelowanie nawyków,
• leczenie aparatami ruchomymi/stałymi,
• szlifowanie zębów,
• ekstrakcje,
• leczenie ortognatyczne.

Dobór odpowiedniej metody jest uzależniony od wady zębowej oraz okresu rozwoju. Część z wad może być wyleczona dość szybko, stosując przy tym wyłącznie aparaty ruchome. Inne natomiast mogą wymagać wieloletniego leczenia z udziałem aparatów stałych.