Co to jest tyłozgryz? Objawy, przyczyny i sposoby leczenia tyłozgryzu

Tyłozgryzy są najczęstszym zaburzeniem zgryzowym, z jakim zmagają się pacjenci. Stanowią one ok. 45% wszystkich wad zgryzu. Są także jednym z częstszych powodów wizyty u lekarza ortodonty. Tyłozgryzy zaburzają nie tylko stosunki w obrębie zębów, ale często powodują defekty estetyczne w obrębie twarzy, co znacząco wpływa na samoocenę pacjentów.

Co to jest tyłozgryz?

Tyłozgryz to nic innego jak dotylne ustawienie zębów dolnych w stosunku do zębów górnych. Wyróżniamy 3 rodzaje tyłozgryzów: całkowity, częściowy i rzekomy.

• Tyłozgryz całkowity cechuje się wyraźnym, dotylnym ustawieniem całego dolnego łuku zębowego. Sytuacji tej towarzyszy zwykle wychylenie zębów siecznych górnych. Sytuacja taka prowadzi do powstania podłużnej szpary, między podniebienną powierznią górnych siekaczy a przedsionkową powierzchnią dolnych. Profesjonalnie sytuacja ta nazywa się “zwiększeniem nagryzu pionowego” – jest ona bardzo często obserwowana u tej grupy pacjentów.
• Tyłozgryz częściowy polega na występowaniu nieprawidłowości w obrębie zębodołowej części żuchwy, spowodowanych zahamowaniem jej doprzedniego wzrostu. Wadzie towarzyszy przechylenie siekaczy dolnych. W rysach twarzy widoczne jest cofnięcie wargi dolnej, z ewentualnym jej wywinięciem.
• Tyłozgryz rzekomy z kolei cechuje się dotylną relacją zębów górnych i dolnych, która spowodowana jest nadmiernym rozwojem szczęki. Żuchwa rozwinięta jest prawidłowo. Wizualny efekt daje jednak złudzenie, iż to dolnych łuk zębowy jest problemem w estetyce.

Jakie są objawy tyłozgryzu?

Podstawowe objawy tyłozgryzu to:

• dotylne ustawienie zębów dolnych do górnych,
• wychylenie siekaczy górnych, przechylenie siekaczy dolnych,
• brak styku między zębami górnymi i dolnymi,
• deformacja kształtu ust,
• cofnięta, wywinięta warga dolna,
• pogłębienie bruzdy wargowo bródkowej,
• migrenowe bóle głowy,
• nierównomierne ścieranie się zębów,
• przeciążenia stawu skroniowo-żuchwowego.

Jakie są przyczyny tyłozgryzu?

Większość przyczyn, które potęgują ryzyko powstania tyłozgryzów, mieści się w ramach okresu dzieciństwa. Do podstawowych z nich należą:

• szkodliwe nawyki, takie jak ssanie palca, przedłużone ssanie smoczka,
• ustny tor oddychania,
• nieprawidłowe ułożenie głowy w czasie snu,
• niedobór witaminy D, przebyta krzywica,
• przedwczesna utrata zębów siecznych dolnych.

Dlatego też niezwykle istotne jest regularne odwiedzanie gabinetu stomatologicznego. Lekarz dentysta będzie wówczas w stanie dostrzec wszelkie nieprawidłowości i podjąć decyzję o ewentualnym leczeniu.

Czy tyłozgryz jest niebezpieczny?

Mimo to, iż wady dotylne same w sobie nie są niebezpieczne, stwarzają one ryzyko wystąpienia wielu niepożądanych sytuacji. Przykładem jest np. skłonność do przeciążeń stawu skroniowo żuchwowego, które mogą prowadzić do wystąpienia parafunkcji. Wystąpienie parafunkcji, takich jak np.bruksizm prowadzi z kolei do patologicznego ścierania się koron zębów. Starte korony zębów powodują zaburzenia estetyki, które z kolei mogą wpłynąć na obniżenie samooceny pacjenta, co jest szczególnie zauważalne w grupach młodych kobiet. Innym szkodliwym efektem, który może być bezpośrednio związany z wadą zgryzu, jest migrenowy ból głowy. Mało kto wie, iż nieprawidłowa relacja w płaszczyźnie szczęka-żuchwa może powodować przewlekłe dolegliwości objawiające się bólami, głównie okolicy skroniowej.

Jak skorygować tyłozgryz?

Leczenie tyłozgryzu jest uzależnione od dwóch podstawowych czynników: rodzaju wady i wieku pacjenta. W przypadku małych dzieci, u których wady nie wynikają z nieprawidłowości w budowie szczęki i żuchwy, wady mogą być korygowane poprzez stosowanie ćwiczeń mięśniowych lub klasycznych płytek przedsionkowych. Przykładem takiego działania jest ćwiczenie Rogersa – dziecko stoi na baczność, odchyla do tyłu głowę i ręce, odwraca dłonie na zewnątrz i maksymalnie wysuwa do przodu żuchwę, po czym wraca do pozycji spoczynkowej. U starszych dzieci w leczeniu stosowane są aparaty czynnościowe i wyciągi zewnętrzne. Często stosunkowo młody wiek umożliwia przebudowę z zastosowaniem aparatów wyłącznie podczas snu. Jest to wielkim atutem, ponieważ wiele dzieci ma znaczne opory wobec ich użytkowania w formie ciągłej.

W późniejszym wieku rozbudowa dolnego łuku wymaga zwykle zastosowania stałych aparatów cienko łukowych. Leczenie nimi ma też na celu wyrównanie relacji między szczęką a żuchwą. Bardziej zaawansowane, morfologiczne wady dotylne wymagają niekiedy leczenia chirurgicznego. Jest ona zwykle wykonywana w przypadku niedorozwoju żuchwy. Zabieg polega na jej zupełnej rekonstrukcji oraz prawidłowym ustawieniu wobec podstawy szczęki. Zwykle sama operacja nie jest wystarczająca, a jej przeprowadzenie stanowi początek leczenia ortodontycznego z zastosowaniem aparatów stałych.

Jak długo trwa leczenie tyłozgryzu?

Czas leczenia uzależniony jest od tego, z jaką wadą mamy do czynienia, wieku pacjenta czy indywidualnego potencjału przebudowy. W przypadku małych dzieci skorygowanie dzieci przebiega znacznie szybciej. U dzieci starszych leczenie z zastosowaniem aparatów stałych szacowane jest na około 2 lata. Najdłuższe leczenie ma miejsce w przypadku osób dorosłych, u których potencjał do przebudowy tkanki kostnej jest najmniejszy.